1 Kor 5,1-13: Nowość życia jako znak przyjęcia Ewangelii Chrystusa

 Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia:

^{1 Kor 5,1} Słyszy się powszechnie o rozpuście między wami, i to o takiej rozpuście, jaka się nie zdarza nawet wśród pogan; mianowicie, że ktoś żyje z żoną swego ojca. ² A wy unieśliście się pychą, zamiast z ubolewaniem żądać, by usunięto spośród was tego, który się dopuścił wspomnianego czynu. ³ Ja zaś, nieobecny wprawdzie ciałem, ale obecny duchem, już potępiłem, tak jakbym był wśród was, sprawcę owego przestępstwa. ⁴ Przeto wy, zebrawszy się razem w imię Pana naszego, Jezusa, w łączności z duchem moim i z mocą Pana naszego, Jezusa, ⁵ wydajcie takiego szatanowi na zatracenie ciała, lecz ku ratunkowi jego ducha w dzień Pana Jezusa. ⁶ Wcale nie macie się czym szczycić! Czyż nie wiecie, że odrobina kwasu całe ciasto zakwasza? ⁷ Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, bo przecież przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. ⁸ Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu złości i przewrotności, lecz na przaśnym chlebie czystości i prawdy. ⁹ Napisałem wam w liście, żebyście nie obcowali z rozpustnikami. ¹⁰ Nie chodzi o rozpustników tego świata w ogóle ani o ludzi chciwych albo zdzierców lub bałwochwalców; musielibyście bowiem całkowicie opuścić ten świat. ¹¹ Dlatego pisałem wam wówczas, byście nie przestawali z takim, który nazywając się bratem, w rzeczywistości jest rozpustnikiem, chciwcem, bałwochwalcą, oszczercą, pijakiem lub zdziercą. Z takim nawet nie siadajcie wspólnie do posiłku. ¹² Jakże bowiem mogę sądzić tych, którzy są na zewnątrz? Czyż i wy nie macie sądzić tych, którzy są wewnątrz? ¹³ Tych, którzy są na zewnątrz, będzie sądził Bóg. Usuńcie złego spośród was samych.

Krytyka literacka

Kontekst i kompozycja

1. W 1 Kor 5, 1 Paweł rozpoczyna kolejną sekcję pisma. Jej tematem jest nowość moralności chrześcijańskiej na tle norm kulturowych świata żydowskiego i rzymskiego. Moralność uzyskuje swój wyraz w sposobie budowania relacji międzyludzkich i przenika do wielu aspektów życia, takich jak: poszanowanie godności, uczciwość, prawda, troska o najsłabszych, nowa etyka seksualna, itd.

2. Fragment 1 Kor 5, 1-13 można podzielić na następujące sekcje:
3. Grzech kazirodztwa (5,1-5).
4. Metafora kwasu (5,6-8).

III. Napomnienia i katalogi wad (5,9-13).

3. W sekcji 1 Kor 5,1-13 występują zasadniczo dwa wątki: (1) pozytywny, w którym Paweł zachęca chrześcijan w Koryncie do troski o życie według Ducha, zgodne z mądrością chrześcijańską (zob. 1 Kor, 1-18-25; 2, 12nn) oraz (2) negatywny, w którym apostoł potępia moralność sprzeczną z novum Ewangelii Chrystusa.

Orędzie teologiczne

1. W I wieku w świecie żydowskim, rzymskim i greckim nie zakazywano poligamii. Istniały jednak pewne ograniczenia w obrębie tych trzech nurtów kulturowych. I tak w prawie greckim nie istniał zakaz współżycia z żoną ojca, ale pod warunkiem, że nie była matką współżyjącego z nią mężczyzny. Inaczej tę kwestię normowało Prawo żydowskie i kodeks rzymski, które zakazywały tego typu relacji seksualnych. Korynt był miastem w Achai, a więc znajdował się w strefie wpływów prawa greckiego. Z tej racji Kościół musiał zmierzyć się nie tylko z mentalnością żydowską, z racji przynależności do niego judeochrześcijan, ale także ze sposobem myślenia ukształtowanym w świecie hellenistycznym i rzymskim. Ocena Pawła wobec zaistniałych we wspólnocie faktów jest jednoznaczna. Chrześcijanom stawia się inne wymagania w odniesieniu do seksualności z tej racji, że w Chrystusie otworzyła się nowa perspektywa zmartwychwstania, które będzie obejmowało także wymiar cielesny. Reakcja apostoła pokazuje też działanie Ducha Świętego w historii zbawienia, który poprzez Prawo żydowskie (Kpł 18,8; 20,11) przygotowywał już grunt dla pełnego objawienia prawdy Bożej.

2. Reakcją na grzech, który z jednej strony wykraczał poza Prawo ST, ale także był całkowicie niezgodny z nauczaniem Kościoła, miało być wyłączenie ze wspólnoty, czyli ekskomunika. Paweł pisze, że chrześcijanie w Koryncie powinni podjąć to działanie wobec brata „z ubolewaniem”, kierując się pragnieniem jego nawrócenia. W takich sytuacjach nie ma miejsca na odwet czy też zawiść. Uczeń Chrystusa powinien we wszystkim kierować się miłością i pragnieniem zbawienia drugiego człowieka. Jednocześnie w Liście wybrzmiewa zachęta do ewangelicznej oceny moralnej, która musi być wolna od zewnętrznych, czysto ludzkich czynników. Istnieje bowiem pogląd, że opieszałość Koryntian w wydaniu jednoznacznego osądu wobec czynów współbrata, była spowodowana tym, że należał on do grona bogatych patronów Kościoła. Jakkolwiek teza ta nie ma potwierdzenia w tekście, to późniejsza praktyka Pawła w relacji do wspólnoty w Koryncie (niechęć w przyjmowaniu pieniędzy na utrzymanie) może stanowić echo zaistniałej wcześniej sytuacji.

3. Mówiąc o oczyszczeniu wspólnoty Paweł odwołuje się do żydowskiej tradycji związanej ze świętowaniem Paschy (w I wieku była ona celebrowana razem ze świętem Przaśników). W czasie, gdy zbliżała się pora Paschy kobiety żydowskie przeszukiwały naczynia kuchenne, by wyrzucić stary zakwas używany do przygotowania i wypieku chleba (zob. Wj 13,7; Pwt 16,4). Spożywanie podczas Świąt Paschy zakwaszonego chleba było związane z wykluczeniem z ludu Izraela (Wj 12,15 nn). Zamiast chleba na zakwasie spożywano wówczas macę – chleb niekwaszony, który symbolizował wolność, nowe życie i nową tożsamość. Kwas to znak życia w Egipcie w starej mentalności niewolników faraona. W tym kontekście nakaz Pawła do „wyrzucenia starego kwasu” (1 Kor 5,7) oznaczał wezwanie do wyłączenia ze wspólnoty człowieka, który pomimo chrztu zachował w sobie mentalność starego człowieka i pozostał niewolnikiem pogańskiego prawa i filozofii życia. Zdecydowana reakcja apostoła miała zagwarantować jedność i czystość wiary w Kościele, który na różnych płaszczyznach doświadczał zmagania o jedność i poszukiwał właściwej tożsamości chrześcijańskiej (zob. 1 Kor 5,7: „przaśni jesteście”).

4. Kategoryczne stanowisko Pawła wobec tych, którzy dopuszczali się kazirodztwa i rozpusty, nie oznaczało chęci izolowania się Kościoła od otaczającego go świata. Apostoł wiedział, że chrześcijanie zostali posłani do świata, aby głosić Ewangelie i ukazywać jej moc. Jednak podkreślał, że w samej wspólnocie wiary nie ma miejsca na postawy połowiczne i niezgodne z chrześcijańską moralnością. Według niego chrześcijanie, którzy odrzucali nauczanie Chrystusa i sprzeciwiali się „nauce krzyża”, mieli być wyłączani ze wspólnoty wiary do czasu wejścia na drogę nawrócenia (zob. 2 Kor 2,5-11).

Ojcowie Kościoła

Św. Klemens I, List do Koryntian, (rozdz. 7,4-8; 8,5-9; 13,1-4; 19,2) (LG, t. 2, s. 44).

«Patrzmy uważnymi oczyma na krew Chrystusa i poznajmy, jak bardzo jest ona droga Bogu, Jego Ojcu, skoro wylana dla naszego zbawienia, przyniosła całemu światu łaskę skruchy.

Stańmy w obliczu wszystkich wieków ludzkości i zobaczmy, że w każdym pokoleniu Pan udzielał sposobności do pokuty tym, którzy pragnęli się do Niego nawrócić. Głosicielem pokuty był Noe i ci, którzy go posłuchali, zostali uratowani. Jonasz przepowiadał Niniwitom zagładę, oni jednak czyniąc pokutę za grzechy przebłagali Boga swoimi modlitwami i choć byli bardzo daleko od Niego, dostąpili zbawienia.

O pokucie mówili słudzy Bożej łaski, natchnieni Duchem Świętym. Mówił o niej również pod przysięgą sam Pan wszechrzeczy: „Na moje życie! Ja nie pragnę śmierci grzesznika, lecz jego nawrócenia”. I dodał jeszcze to sławne oświadczenie: „Opamiętajcie się, domu Izraela, od waszej nieprawości. Powiedz synom mojego ludu: Jeśliby grzechy wasze sięgały od ziemi aż do nieba, gdyby były bardziej czerwone niż szkarłat i bardziej czarne niż pokutny wór, a nawrócilibyście się do Mnie całym sercem i powiedzielibyście: «Ojcze», nakłonię ku wam jako ku narodowi świętemu ucha mego”.

Tak więc chcąc, by Jego umiłowani stali się uczestnikami pokuty, wzmocnił ową wypowiedź aktem swej wszechmocnej woli.

Dlatego winniśmy się ochoczo poddać tej pełnej chwały i uwielbienia woli. Błagając na klęczkach miłosierdzie Boga i Jego łaskawość, uciekajmy się do Jego zmiłowania i zdajmy się na nie, porzucając próżne uczynki, a także zwady i zawiści, które prowadzą do śmierci.

Bądźmy zatem, bracia, pokornego ducha, wyrzekając się wszelkiej próżności, pychy, zapamiętania i gniewu. Czyńmy to, co zostało napisane. Mówi bowiem Duch Święty: „Mędrzec niech się nie szczyci swą mądrością, siłacz niech się nie chełpi swą siłą ani bogaty niech się nie przechwala swym bogactwem, lecz kto się chlubi, niech się w Panu chlubi szukając Go i czyniąc Jego prawo i sprawiedliwość”.

Miejmy szczególnie w pamięci słowa Pana Jezusa, które wypowiedział pouczając o sprawiedliwości i wyrozumiałości. Mówił zaś tak: „Bądźcie miłosierni, a dostąpicie miłosierdzia; przebaczajcie, aby i wam przebaczono; tak jak wy czynicie, i wam będą czynić; jak dajecie, tak i wam będzie dane; jak sądzicie, tak sami będziecie osądzeni; jaką okazujecie łagodność innym, takiej i sami doświadczycie; jaką miarą mierzycie, taką i wam odmierzą”.

Niech te nakazy i polecenia będą dla nas podporą, abyśmy mogli zawsze kroczyć pokornie drogą posłuszeństwa Jego świętym słowom. Mówi bowiem w innym miejscu: „Na kogóż wejrzę, jeśli nie na ubogiego i skruszonego duchem, który drży na moje słowa?”».

Aktualizacja w życiu Kościoła

1. Katechizm Kościoła Katolickiego

KKK 2387

Zrozumiały jest dramat tego, kto pragnąc wrócić do życia zgodnego z Ewangelią, zmuszony jest oddalić jedną lub wiele kobiet, z którymi dzielił przez lata życie małżeńskie. Jednak poligamia nie jest zgodna z prawem moralnym: „Zaprzecza ona radykalnie komunii małżeńskiej, przekreśla bowiem wprost zamysł Boży, który został objawiony nam na początku, gdyż jest przeciwna równej godności osobowej mężczyzny i kobiety, oddających się sobie w miłości całkowitej, a przez to samo jedynej i wyłącznej”. Chrześcijanin, uprzednio żyjący w poligamii, jest odpowiedzialny ze sprawiedliwości za wypełnienie z całą powagą zobowiązań podjętych wobec swoich dawnych żon i swoich dzieci.

KKK 2388

Kazirodztwo oznacza intymne relacje między krewnymi lub powinowatymi stopnia zakazującego pomiędzy nimi małżeństwa. Św. Paweł piętnuje ten szczególnie ciężki grzech: „Słyszy się powszechnie o rozpuście między wami, i to o takiej rozpuście…, że ktoś żyje z żoną swego ojca… W imię Pana naszego Jezusa… wydajcie takiego szatanowi na zatracenie ciała…”. Kazirodztwo niszczy związki rodzinne i jest oznaką cofnięcia się do zwierzęcości.

KKK 2389

Do kazirodztwa zbliżone są nadużycia seksualne popełniane przez dorosłych na dzieciach lub młodzieży powierzonych ich opiece. Grzech ten jest jednocześnie gorszącym zamachem na integralność fizyczną i moralną młodych, którzy będą nosić jego piętno przez całe życie, oraz pogwałceniem odpowiedzialności wychowawczej.

KKK 2390

Wolny związek ma miejsce wówczas, gdy mężczyzna i kobieta odmawiają nadania formy prawnej i publicznej współżyciu zakładającemu intymność płciową. Określenie to jest zwodnicze: Co może oznaczać związek, w którym osoby nie podejmują zobowiązań wobec siebie i dają w ten sposób wyraz brakowi zaufania w odniesieniu do drugiej osoby, do samej siebie lub do przyszłości? Określenie „wolny związek” odnosi się do różnych sytuacji, takich jak: konkubinat, odmowa małżeństwa jako takiego, niezdolność do podjęcia trwałych i ostatecznych zobowiązań. Wszystkie te sytuacje znieważają godność małżeństwa; niszczą samo pojęcie rodziny; osłabiają znaczenie wierności. Są one sprzeczne z prawem moralnym. Akt płciowy powinien mieć miejsce wyłącznie w małżeństwie; poza nim stanowi zawsze grzech ciężki i wyklucza z Komunii sakramentalnej.

2. Nauczanie papieży

Benedykt XVI:

„W Koryncie żyła niespokojna i niesforna wspólnota, której groziło niebezpieczeństwo, że ulegnie wpływowi zepsutego otoczenia. Były to zagrożenia podobne do tych, które znamy w dzisiejszych czasach. Wymienię tylko kilka: kłótnie i walki w łonie wspólnoty wierzących, zakusy pseudomądrości religijnych czy filozoficznych, powierzchowność wiary i rozwiązłość moralna. Św. Paweł pisze na początku swego listu: «Nauka (…) krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą zaś dla nas, którzy dostępujemy zbawienia» (1 Kor 1,18). Dalej Apostoł ukazuje szczególną opozycję zachodzącą między mądrością a głupstwem według Boga i według ludzi. Mówi o tym, gdy wspomina o założeniu Kościoła w Koryncie i nawiązuje do swojego nauczania. Kończąc, uwydatnia piękno i mądrość Boga, o których Chrystus, a później Jego apostołowie przyszli uczyć świat i chrześcijan. Ta mądrość, tajemnicza i ukryta (por. 1 Kor 2,7), została nam objawiona przez Ducha, «człowiek zmysłowy bowiem nie pojmuje tego, co jest z Bożego Ducha. Głupstwem mu się to wydaje i nie może tego pojąć, bo tylko Duchem można to zrozumieć» (1 Kor 2,14).

Duch otwiera przed umysłem człowieka nowe, przekraczające go horyzonty i pozwala mu zrozumieć, że jedyna prawdziwa mądrość tkwi w wielkości Chrystusa”. (Przemówienie podczas modlitewnego czuwania młodzieży – podróż do Francji z okazji 150 rocznicy objawień w Lourdes, 12.09.2008 r.)

Biblia w kulturze

Galeria zdjęć (4 zdjęć)

Codex Amiatinus z pierwszą kartą 1 Kor (źródło: wikipedia)

Rembrandt, Apostoł Paweł, 1633 r. (źródło: wikipedia)

Św. Paweł, statua przed Bazyliką św. Pawła w Rzymie (fot. własna)

Peter Paul Rubens, Św. Paweł, 1611 r. (źródło: commons.wikimedia)

Pytania do modlitwy i refleksji

1. Pomyśl o tym na ile twoja wiara chrześcijańska jest spójna z codziennym życiem (pragnienia, podejmowane wybory, decyzje, czyny)? Gdzie widzisz największy rozdźwięk?

2. W jaki sposób traktujesz sferę seksualności? Na ile podporządkowujesz ją nauczaniu Ewangelii, które przyjmuje aktualny wyraz w dokumentach Kościoła katolickiego?

3. W jaki sposób reagujesz na grzechy we wspólnocie Kościoła? Co cechuje twoją postawę: zaangażowanie na rzecz nawrócenia i oczyszczenia, czy raczej obojętność?

4. W jaki sposób promujesz nową kulturę życia we współczesnym świecie, a szczególnie w twoim otoczeniu?

Lektura pogłębiająca:

F. Manzi, Listy św. Pawła, Kraków 2021, s. 281-288.

G. T. Montague SM, Pierwszy List do Koryntian, KKPŚ, Poznań 2021, s. 85-95.

M. Rosik, Pierwszy List do Koryntian, NT VII, Częstochowa 2009, s. 206-216.