2 Kor 4,7-18: Nosimy w naszym ciele nie tylko konanie, ale i zmartwychwstanie Jezusa

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia (wyd. 5)

7 Przechowujemy zaś ten skarb w naczyniach glinianych, aby z Boga była owa przeogromna moc, a nie z nas. 8 Zewsząd znosimy cierpienia, lecz nie poddajemy się zwątpieniu; żyjemy w niedostatku, lecz nie rozpaczamy; 9 znosimy prześladowania, lecz nie czujemy się osamotnieni, obalają nas na ziemię, lecz nie giniemy. 10 Nosimy nieustannie w ciele naszym konanie Jezusa, aby życie Jezusa objawiło się w naszym ciele. 11 Ciągle bowiem jesteśmy wydawani na śmierć z powodu Jezusa, aby życie Jezusa objawiło się w naszym śmiertelnym ciele. 12 Tak więc działa w nas śmierć, podczas gdy w was – życie. 13 Cieszę się przeto owym duchem wiary, według którego napisano: Uwierzyłem, dlatego przemówiłem; my także wierzymy i dlatego mówimy, 14 przekonani, że Ten, który wskrzesił Jezusa, z Jezusem przywróci życie także nam i stawi nas przed sobą razem z wami. 15 Wszystko to bowiem dla was, ażeby w pełni obfitująca łaska zwiększyła chwałę Bożą przez dziękczynienie wielu. 16 Dlatego to nie poddajemy się zwątpieniu, chociaż bowiem niszczeje nasz człowiek zewnętrzny, to jednak ten, który jest wewnątrz, odnawia się z dnia na dzień. 17 Niewielkie bowiem utrapienia naszego obecnego czasu gotują bezmiar chwały przyszłego wieku 18 dla nas, którzy się wpatrujemy nie w to, co widzialne, lecz w to, co niewidzialne. To bowiem, co widzialne, przemija, to zaś, co niewidzialne, trwa wiecznie.

Krytyka literacka

Wielu uczonych uważa, że 2 List do Koryntian jest kompilacją kilku listów Pawła, napisanych w różnym czasie w odpowiedzi na zmieniające się okoliczności w Koryncie. Fragment 2 Kor 4,7-18 jest integralną częścią Listu D (obejmującego 2 Kor 2,14-6,13 i 7,2-4). List ten został wysłany, aby rozproszyć podejrzenia Koryntian dotyczące charakteru Pawła i jego posługi, która została zakwestionowana, zwłaszcza w kontekście zbierania jałmużny dla Jerozolimy.

Paweł świadomie stosuje „zwykły styl”, aby uniknąć podejrzeń o manipulację retoryczną, co było typowe dla antycznych retoryków pragnących zmniejszyć dystans między mówcą a słuchaczami. Apostoł odrzuca „ukrywanie” Ewangelii pod „przebiegłym” lub „fałszywym” stylem (2 Kor 4,2), broniąc przejrzystego i prawdziwego języka jako najbardziej odpowiedniego do głoszenia Ewangelii.

Kluczowe zwroty w 4,7-18 oddają centralny paradoks apostolstwa – mocy Bożej objawiającej się w ludzkiej słabości:

1. „Skarb w naczyniach glinianych” (2 Kor 4,7): Oryginalne wyrażenie θησαυρον εν οστρακινοις σκευεσιν wprowadza metaforyczny kontrast. Termin όστράκινος (gliniany/ziemny) odsyła do Rdz 2,7, gdzie człowiek jest stworzony z prochu ziemi (adam z adamah). Natomiast słowo σκευος (naczynie) nie jest powszechnie używane do określenia człowieka w literaturze greckiej, ale jest częste w Septuagincie (LXX) i judaizmie, gdzie oznacza kruchość człowieka i jego rolę jako narzędzia w rękach Boga. Użycie tej metafory ma na celu podkreślenie, że nadzwyczajna moc (ἡ ὑπερβολὴ τῆς δυνάμεως) pochodzi od Boga, a nie od Pawła.
2. Lista trudności (2 Kor 4,8-9): Paweł stosuje cztery antytetyczne pary (ἀλλ’ οὐ – „ale nie”), które w retoryce starożytnej służyły do interpretacji działań, w tym przypadku wykazywania ciągłego ocalenia apostoła przez Boga. Przykładowo, ἀπορούμενοι ἀλλ’ οὐκ ἐξαπορούμενοι wykorzystuje przedrostek ex- (ἐξ-) nadający znaczenie dokonane, co można przetłumaczyć jako „zagubieni, ale nigdy nie zgubieni”.
3. Noszenie konania Jezusa (2 Kor 4,10): Użycie tej frazy do opisu posługi apostolskiej sugeruje, że Paweł widział swoje cierpienie jako ciągłe objawianie (epifanię) zbawczej mocy Chrystusa.

Fragment 4,7-18 jest spójny i koncentryczny. Składa się z trzech części: tezy, teologicznego uzasadnienia i eschatologicznej konkluzji (celu).

Wersety 7-12: Antyteza Kruchości i Mocy

• W. 7 (teza): Metafora naczynia glinianego ukazuje, że nadzwyczajna moc (ὑπερβολὴ τῆς δυνάμεως) pochodzi od Boga, a nie od nas.
• Ww. 8-9 (uzasadnienie): Paweł przedstawia listę niepowodzeń w parach antytetycznych. W każdym przypadku, ludzkie dotknięcie i zagrożenie śmiercią są kontrowane Boską interwencją i wytrwałością.
• Ww. 10-12 (cel): Apostoł interpretuje swoje cierpienie jako noszenie w ciele umierania Jezusa (w. 10), aby życie Jezusa mogło się objawić w jego śmiertelnym ciele i w „śmiertelnym ciele” Koryntian (ww. 11-12). W ten sposób śmierć działa w Pawle (poprzez apostolskie utrudzenia), ale życie (zmartwychwstanie) jest manifestowane w Koryntianach.

Wersety 13-15: Wiara i Świadectwo

• W. 13 (teza): Paweł usprawiedliwia swoje głoszenie przez wiarę, cytując Psalm 115,1: „Uwierzyłem, dlatego przemówiłem”.
• W. 14 (uzasadnienie): Przedmiotem wiary jest pewność zmartwychwstania: Ten, który wskrzesił Jezusa, przywróci również nam życie z Jezusem i postawi nas w Jego obecności.
• W. 15 (cel): Cała ta posługa ma cel: dzięki łasce, która obfituje przez wielu, wzrasta wdzięczność ku chwale Bożej. W ten sposób Paweł powraca do tematu wspólnej chwały i jedności więzi z Koryntianami.

Wersety 16-18: Kontrast doczesności i wieczności

• W. 16 (teza i uzasadnienie): Pomimo niszczenia „zewnętrznego człowieka” (ἔξω ἄνθρωπος – cielesna, śmiertelna natura), „wewnętrzny człowiek” (ἔσω ἄνθρωπος) jest odnawiany z dnia na dzień.
• Ww. 17-18 (cel): Cierpienie jest niewielkie i chwilowe, podczas gdy wypracowuje nam przeogromną i wieczną chwałę.

Orędzie teologiczne

Centralne orędzie teologiczne w 2 Kor 4,7-18 koncentruje się wokół paradoksalnej natury posługi apostolskiej Pawła, stanowiącej obronę jego autorytetu w obliczu oskarżeń o słabość. Paweł stawia w opozycji do zewnętrznej siły i splendoru, promowanego przez jego oponentów, teologię cierpienia i kruchości, która jest niezbędnym warunkiem objawiania się Boskiej mocy.

Główne tematy teologiczne

– Autorytet chrystocentryczny oparty na paradoksie krzyża – Paweł świadomie broni swojej posługi, która, oceniana według ludzkich standardów, wygląda na nieskuteczną i kruchą. Prawdziwy skarb, czyli Ewangelię i chwałę Bożą w Chrystusie, Bóg złożył w kruchych, glinianych naczyniach, czyli w osobach apostołów (i wszystkich wierzących). Ironia tego kontrastu ma na celu wykluczenie jakiejkolwiek pomyłki, co do pochodzenia mocy. Ma być jasne, że „moc jest od Boga, a nie od nas”. Słabość Pawła nie jest więc brakiem, lecz niezbędnym warunkiem objawienia się mocy Boga.

– Eschatologiczna perspektywa czasu – Paweł ustanawia fundamentalny kontrast między życiem tymczasowym a wiecznym. Cierpienie doczesne jest „niewielkie” i „chwilowe”, podczas gdy chwała jest „wieczna” (w. 17). Czas cierpienia (przemijanie „zewnętrznego człowieka”) jest paradoksalnie czasem wewnętrznej odnowy. Ta perspektywa pozwala wierzącym skoncentrować się na niewidzialnej i wiecznej, zamiast na przemijającej rzeczywistości.

Komentarz Ojców Kościoła

Św. Hieronim: Wielu interpretuje wyrażenie „skarb w glinianych naczyniach” w odniesieniu do ciała i Ducha Świętego. Z pewnością istnieje taka interpretacja, ale myślę, że lepszym pojęciem skarbu jest to, że mamy najcenniejszy skarb w glinianych naczyniach, symbolizujących proste słowa Pisma Świętego.

Św. Jan Chryzostom: Zarówno wielkość rzeczy, które zostały dane, jak i słabość tych, którzy je otrzymali, pokazują moc Boga, który nie tylko dał wielkie rzeczy, ale także dał je tym, którzy są mali. Użył terminu „gliniany” w aluzji do kruchości naszej śmiertelnej natury i aby podkreślić słabość naszego ciała. Nie jest ona bowiem lepsza od glinianych naczyń, które szybko ulegają zniszczeniu przez śmierć, choroby, a nawet zmiany temperatury. Moc Boga jest najbardziej widoczna, gdy dokonuje On potężnych dzieł, używając rzeczy podłych i niskich.

Aktualizacja orędzia teologicznego

KKK Przez sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego człowiek otrzymuje nowe życie w Chrystusie. Przechowujemy jednak to życie „w naczyniach glinianych” (2 Kor 4, 7). Obecnie jest ono jeszcze „ukryte z Chrystusem w Bogu” (Kol 3, 3). Jesteśmy jeszcze w „naszym przybytku doczesnego zamieszkania” (2 Kor 5, 1), poddani cierpieniu, chorobie i śmierci. To nowe życie dziecka Bożego może ulec osłabieniu, a nawet można je utracić przez grzech (KKK 1420).

Jan Paweł II: Apostoł przypomina nam, że w naczyniach glinianych przechowujemy «skarb», powierzony nam przez Chrystusa. Wszyscy chrześcijanie wezwani są zatem, aby nie poddawali się przygnębieniu z powodu trudności i prześladowań, jakie napotykają w swym ziemskim pielgrzymowaniu, i byli pewni, że dzięki pomocy i sile pochodzącej z Wysoka można pokonać wszelkie przeciwności (Homilia, 25.01.2003.)

Papież Franciszek: Wszyscy jesteśmy istotami kruchymi, delikatnymi, słabymi i potrzebujemy uleczenia. Paweł o tym mówi: znosimy cierpienia, żyjemy w niedostatku, znosimy prześladowania, obalają nas na ziemię, co ujawnia, że jesteśmy gliną. To jest nasza kruchość. Zaś jedną z najtrudniejszych rzeczy w życiu jest uznanie swojej kruchości. Czasami staramy się ukryć kruchość, by jej nie widziano, albo ją zamaskować. Sam Paweł na początku tego rozdziału mówi o postępowaniu ukrywającym sprawy hańbiące. Przemilczenia są zawsze wstydliwe. To obłuda. (Homilia, 16.06.2017.) 

Pytania do refleksji

• W jaki sposób doświadczenie własnej kruchości wpływa na moją relację z Bogiem? Na czym bardziej polegam: na własnej sile czy na mocy Boga?
• Co we mnie potrzebuje „umrzeć”, by mogło objawić się życie Jezusa?

Lektura poszerzająca

• Kowalski, M., „Sługa słowa i chluba Koryntu : analiza literacko-retoryczna argumentacji Pawła w 2 Kor 1–7”, The Biblical Annals 3/2 (2013) 309-338, https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/the-biblical-annals/2013-tom-3-numer-2/the_biblical_annals-r2013-t3-n2-s309-338.pdf
• Avram, W. (2001). „2 Corinthians 4:1–18”, Interpretation: A Journal of Bible and Theology, 55(1) 70-73. https://doi.org/10.1177/002096430005500109
• Thompson, A.C., „2 Corinthians 4,6-9”, Review and Expositor 94 (1997) 455-460.