40 lat Przeglądu Prawosławnego

W maju minęło 40 lat od ukazania się pierwszego numeru Przeglądu Prawosławnego – czasopisma będącego swoistą kroniką życia Kościoła prawosławnego w Polsce i za granicą.

Od początku redaktorem naczelnym Przeglądu Prawosławnego jest Eugeniusz Czykwin, który był jednocześnie posłem na Sejm ośmiu kadencji. Dotychczas ukazało się 480 wydań tego ogólnopolskiego, redagowanego w Białymstoku miesięcznika, co oznacza około 30 tys. stron.

Czasopismo nie jest oficjalnym organem Cerkwi prawosławnej. Jego wydawcą jest od 2002 r. Fundacja Księcia Konstantego Ostrogskiego, wcześniej była Fundacja Ekumeniczna Tolerancja.

Periodyk dba o zbliżanie ludzi, wspólnot, narodów, autokefalicznych Cerkwi i chrześcijan różnych konfesji. Nie szuka sensacji i skandali, a dobrych dzieł i szlachetnych ludzi. Ucieka od rynkowej zasady współczesnych mediów – „zła wiadomość jest dobrą wiadomością”.

Przegląd Prawosławny zamieszcza przemyślenia hierarchów, duchownych, myślicieli. Publikuje nauczania m.in. metropolitów Antoniego (Blooma), Nikolai Chatzonikolaou, Kallistosa (Were), Tichona (Szewkunowa), arcybiskupa Tirany i całej Albanii Anastasiosa, o. Konstantego Bondaruka. Autorzy ci mają dar donoszenia Bożego Słowa do współczesnego człowieka.

Informuje o wydarzeniach w prawosławnym świecie w kraju i za granicą – o uroczystościach, jubileuszach, konferencjach, spotkaniach, odkryciach archeologicznych, osiągnięciach naukowych, publikacjach, wystawach, akcjach pomocy potrzebującym.

Wyprowadza historię z zacisza gabinetów uczonych. Uzupełnia białe plamy i koryguje wiedzę. Dziejów Rzeczypospolitej nie da się zrozumieć bez wiedzy o historii Kościoła prawosławnego w Polsce, poczynając od X wieku, czyli misji cyrylometodiańskiej, ani bez wiedzy o narodzie ruskim (dziś białoruskim, ukraińskim, łemkowskim), zawsze obecnym w granicach naszego państwa. Przegląd tę wiedzę uzupełnia – przybliża owoce naukowych konferencji, rozmawia z historykami, odwiedza ważne dla historycznych procesów miejsca w Polsce i za granicą. Otwiera także karty trudnej historii – pisze o unii brzeskiej 1596 roku i jej fatalnych skutkach dla prawosławia w Rzeczypospolitej oraz dla jedności i siły państwa. Przegląd pisze o akcji burzenia cerkwi w 1938 roku, akcji Wisła w 1947 roku, o deportacjach ludności na Sybir, niezależnie od wyznania.

Prowadzi do źródła prawosławnej duchowości, a ta kształtowała się głównie w monasterach. Dlatego dziennikarze „Przeglądu” odbyli podróże do wszystkich monasterów w Polsce, ale też  do monasterów na Ukrainie, Białorusi, Cyprze, Synaju, Świętej Górze Atos, w Grecji, Bułgarii, Rosji, Macedonii Północnej, we Francji, we Włoszech, w Finlandii, Stanach Zjednoczonych Ameryki.

Monastery w każdej epoce były szkołą życia i twierdzą prawosławnej ortodoksji. Wydały najwięcej świętych. Stały się szkołami piśmiennictwa, cerkiewnych śpiewów, ikonografii i architektury. Podtrzymywały duchową i historyczną pamięć narodów uciśnionych i zniewolonych, jak pod tureckim jarzmem na Bałkanach.

Czasopismo zachęca do pomocy. Przez ostatnie 40 lat powstało wiele cerkwi, domów parafialnych, centrów kultury. Przegląd pisze o tych Bożych dziełach i zachęca do ich wspierania. Tak było m.in. przy rekonstrukcji cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy w Supraślu i odnowie całego zespołu monasterskiego, budowie cerkwi Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce, po pożarze w 1990 r. starej drewnianej. Medialnie „Przegląd” wspierał budowę nowych cerkwi w Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Hajnówce, Częstochowie, Gorzowie Wielkopolskim, Zgorzelcu, Augustowie, Gładyszowie, na Świętej Górze Jawor, także remonty cerkwi na przykład katedralnej w Łodzi, w Sosnowcu, Ełku. Zachęcał do wpłat na budowę cerkwi w Kenii. Prosił o wsparcie wielkiego dzieła kładzenia fresków w cerkwi w Supraślu.

Przy redakcji powstał komitet pomocy ofiarom wojny w byłej Jugosławii. Trzykrotnie, za pośrednictwem serbskiej Cerkwi, w latach 1995-1997 były przekazywane leki, żywność, odzież uchodźcom z Kosowa i Metochii oraz Krainy. Przegląd Prawosławny był od lat 90. do dziś jedynym w Polsce pismem informującym także o cierpieniach Serbów.

Przegląd ostrzega przed niebezpiecznymi tendencjami i modami w świecie, takimi jak postchrześcijaństwo, postkultura, egoizm, wybór nieograniczonej wolności, rozpad rodziny, przed słowem, które zniewala.

Dzieciom i młodzieży proponuje dodatek „Omofor”, wcześniej „Aniołek”, zachęcając ich jego współredagowania

Praca zespołu Przeglądu Prawosławnego nie ogranicza się do wydawania pisma, ale inicjuje wiele innych działań. Są nimi m.in. wydawanie książek (ukazało się około 40 tytułów), wydawanie „Czytań” – kalendarza na rok liturgiczny, publikacja kilkunastu podręczników do nauki języka białoruskiego oraz kultury i historii Białorusi czy tworzenie wystaw – Prawosławie w Polsce, Bieżeństwo, Książę Konstanty Bazyli z rodu Ostrogskich, Biblia Ruska Franciszka Skoryny, Otwarte Podlasie, Rytmy – sacrum i przyroda. Przez kilka lat był wydawany dodatek do Przeglądu „Puszcza i Ludzie”, a także przez pięć lat (1995-2000) redaktorzy „Przeglądu” redagowali pismo Światowej Rady Kościołów „Samaritan” (w językach angielskim i rosyjskim).

Przy „Przeglądzie Prawosławnym” narodziła się myśl honorowania ludzi o wybitnych zasługach w dziele rozwoju myśli, duchowości i kultury prawosławnej oraz działań na rzecz jednania chrześcijan. Dlatego od 1990 r. jest przyznawana Nagroda Księcia Ostrogskiego, którą uhonorowano blisko 150 osób z kraju i za granicą – prawosławnych, rzymskich katolików i protestantów. Nagroda jest przyznawana za wybitne osiągnięcia w dziedzinie duchowości, kultury i myśli prawosławnej oraz działań na rzecz jednoczenia chrześcijan.

Główne jubileuszowe uroczystości zespół redakcji zaproponował na 15 i 16 maja. Złożą się nań m.in. panel dyskusyjny z udziałem tegorocznych laureatów Nagrody Ostrogskiego – ks. Francesco Braschiego z Włoch, doktora Biblioteki Ambrozjańskiej, drugiej w świecie biblioteki publicznej, założonej na początku XVII wieku oraz z francuskiego filozofa Bertranda Vergely (Centrum Kultury Prawosławnej, godz. 17.00).

Ponadto 16 maja będzie możliwe przybliżenie 40 lat funkcjonowania redakcji Przeglądu Prawosławnego, wręczenie Nagród Ostrogskiego, koncert jubileuszowy z udziałem męskiego zespołu muzyki cerkiewnej Katapetasma oraz zespołu pieśni i tańca „Padlaski Wianok”. Początek w Białostockim Teatrze Lalek o godz. 18.00. Partnerem wydarzenia jest Województwo Podlaskie.