425.rocznica urodzin Lorenzo Berniniego – „Wieczne bogactwo w Wiecznym Mieście”

Przed 425 laty, 7 grudnia 1598, urodził się włoski rzeźbiarz Giovanni Lorenzo Bernini, najwybitniejszy artysta epoki baroku, architekt i rzeźbiarz. Jednym z jego najczęściej podziwianych dzieł jest majestatyczna, barokowa kolumnada otaczająca Plac św. Piotra w Watykanie. Zbudowana w latach 1656-1667 czterorzędowa kolumnada z 284 kolumnami jest zwieńczona 140 postaciami świętych. Patrząc z niektórych punktów owalnego placu, 284 ponumerowane kolumny z trawertynu zlewają się w jeden rząd kolumn. Idealny punkt obserwacyjny wskazują dwie okrągłe marmurowe płytki z napisem „Centro del Colonnato”.

To ogromne dzieło z kamienia wapiennego jest jedną z późniejszych prac w życiu urodzonego w Neapolu Berniniego. W wieku około siedmiu lat mały Gian Lorenzo opuścił portowe miasto na południu Włoch i wraz z rodziną przeniósł się do Rzymu. Rzemiosła nauczył się od swojego ojca. Rzeźbiarz Pietro Bernini stworzył na przykład barokową fontannę przed Schodami Hiszpańskimi. Jego syn nigdy nie opuścił miasta aż do śmierci – z wyjątkiem podróży służbowej do Paryża. Dzieła Berniniego są nieśmiertelne i do dziś charakteryzują wizerunek stolicy Włoch oraz Watykanu. 

Bernini, który był uważany za człowieka z wielkim temperamentem,  upartego i czasami agresywnego, otrzymał swoje pierwsze zlecenia jeszcze przed ukończeniem 20 roku życia. Gdy miał  20 lat, dla papieża Urbana VIII budował baldachim nad ołtarzem papieskim w nowej wówczas Bazylice Świętego Piotra. Konfesja św. Piotra jest jednym z najpiękniejszych dzieł sztuki barokowej: 29-metrowej wysokości metalowy dach podtrzymują cztery ogromne, kręcone kolumny z brązu. Pomimo swojej struktury, wygląda jakby poruszał się na wietrze. W niszy jednego z filarów znajduje się posąg św. Longina autorstwa Berniniego.

Po śmierci swojego mentora, papieża Urbana VIII Barberiniego, Bernini pracował dla czterech kolejnych papieży. Pozostawił po sobie ślady w Bazylice Świętego Piotra z ołtarzem katedralnym w absydzie i unoszącym się nad nim gołębiem. Stworzył tam imponujące grobowce dla swoich papieskich zleceniodawców Urbana i Aleksandra VII. Jednym z czołowych dzieł Berniniego są również Schody Królewskie (Scala Regia) w słynnej Spiżowej Bramie w kolumnadzie z pomnikiem cesarza Konstantyna na koniu. Artysta uzyskał  tu efekt olbrzymiej klatki schodowej, biegnącej jakby w nieskończoność, podczas gdy w rzeczywistości są one niewielkie i ciasne. Natomiast jego plan ozdobienia fasady Bazyliki św. Piotra dwiema wieżami upadł z powodu problemów konstrukcyjnych.

Dzieła Berniniego nieustannie towarzyszą mieszkańcom i odwiedzającym Wieczne Miasto. W drodze z Watykanu do historycznego centrum, nad Tybrem unosi się jego dziesięć aniołów. Posągi, symbolizujące cierpienie i śmierć Jezusa Chrystusa, zdobią starożytny most dla pieszych do Zamku św. Anioła.

Oryginalnym, znanym dziełem, jakie pozostawił po sobie Bernini, jest fontanna Czterech Rzek na Piazza Navona odległym o ok. pięciu minut drogi od Panteonu. Wzniesiona z polecenia Innocentego X jest najbardziej malowniczą (z egzotycznymi zwierzętami, palmami, wężami i delfinami) fontanną w Rzymie. Postaci czterech mężczyzn reprezentują dominujące rzeki czterech znanych wówczas kontynentów.  

Jego fontanny, pomniki i budynki, liczne posągi i popiersia można znaleźć do dziś głównie w Rzymie. Znajdują się na placach, w kościołach i muzeach. Choć spuścizna artystyczna Berniniego w Wiecznym Mieście jest imponująca, miejsce jego pochówku jest niepozorne. Na jednym z biało-szarych marmurowych stopni z boku ołtarza głównego bazyliki Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore) widnieje wygrawerowany czarny napis: „Tu spoczywa w pokorze Joannes Laurentius Bernini, chluba sztuki i miasta”. Jedyną dekoracją jest zielona roślina w plastikowej doniczce w kolorze terakoty, a tłum odwiedzających jest równie skromny jak sam grobowiec. 

Tymczasem ludzie zainteresowani Berninim tłoczą się w maleńkim kościółku Santa Maria della Vittoria, by tam podziwiać Ekstazę świętej Teresy – barokową kompozycję rzeźbiarską wykonaną przez Berniniego w latach 1647-52 na zamówienie kardynała Cornaro do jego kaplicy rodowej przy tym kościele. Przedstawia ona św. Teresę z Avili i anioła. Dzieło to stało się najbardziej kontrowersyjnym w dorobku Berniniego, ale i najbardziej podziwianym oraz uznanym za jego szczytowe osiągnięcie.