Katolicy i żydzi o uchodźcach

O uchodźcach, prześladowaniu chrześcijan, odradzaniu się antysemityzmu i o wolności religijnej mówiono podczas 23. posiedzenia Międzynarodowego Katolicko-Żydowskiego Komitetu Łączności w Warszawie. Spotkanie pod hasłem „«Inny» w tradycji żydowskiej i katolickiej: uchodźcy w dzisiejszym świecie” odbyło się w dniach 4-7 kwietnia, a zorganizowały je watykańska Komisja ds. Stosunków Religijnych z Judaizmem i Międzynarodowy Komitet Żydowski do spraw Konsultacji Międzyreligijnych (IJCIC).

Obrady współprowadzili: kard. Kurt Koch, stojący na czele Komisji watykańskiej i Martin Budd, szef IJCIC.

„Było to spotkanie ludzi z całego świata, którzy poświęcili się refleksji nad głęboko humanitarnym kryzysem uchodźstwa, jaki obecnie przeżywamy. Zastanawiano się nad tym, co my, żydzi i chrześcijanie, wspólnie możemy wnieść, aby uporać się z tą trudną sytuacją, przyjść z pomocą nie tylko materialną, ale także moralną wszystkim tym, którzy cierpią z powodu wojen, prześladowań i wypędzenia. Jako chrześcijanie i żydzi nie możemy stać obojętnie, gdyż nasze religie wymagają od nas zaangażowania i działań. Mamy wspólne źródła Objawienia i wspólny fundament, z których musimy czerpać, aby dawać nadzieję na przyszłość” – powiedział KAI arcybiskup gnieźnieński senior Henryk Muszyński.

Podsumowując konferencję ks. prof. Łukasz Kamykowski, dyrektor Instytutu Teologii Fundamentalnej, Ekumenii i Dialogu Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II (UPJP II) powiedział: „Na tym najwyższym szczeblu dialogu katolicko-żydowskiego widać najbardziej palące problemy świata i stało się czymś normalnym, że katolicy i żydzi próbują znaleźć wspólne stanowisko w sprawach, które bulwersują obie społeczności”. Zaznaczył, że w sprawie uchodźców „podjęto z jednej strony problem zobowiązania etycznego obu wspólnot religijnych wobec «innego», aby traktować go z miłością i miłosierdziem jako stworzenie Boże, mające swoją nienaruszalną godność. Z drugiej strony zauważono, że «obcy» jest wrogo nastawiony do mnie samego i gościnnie przyjęty nie chce szanować warunków i zasad, na jakich go przyjmuje dana wspólnota”.

Praktycznym postulatem, jaki zgłoszono, jest utworzenie w ramach Komisji ds. Stosunków Religijnych z Judaizmem i IJCIC stałej podkomisji ds. uchodźców.

Obrady toczyły się w czterech grupach roboczych: na temat uchodźców, prześladowania chrześcijan, odradzania się antysemityzmu i wolności religijnej. W drugiej grupie z niepokojem mówiono o obojętności świata politycznego na sprawę prześladowań, próbując odpowiedzieć sobie na pytanie: skąd taka postawa się bierze i jak można temu przeciwdziałać?

W grupie dyskutującej o wolności religijnej z udziałem dwóch rabinów amerykańskich i czterech katolików polskich zastanawiano się, jak ją rozumieć w kontekście wojowniczego sekularyzmu i wykorzystywania religii dla usprawiedliwiania przemocy. Mówiono o potrzebie zachowania zasad wolności religijnej, a zarazem postawienia granic w życiu publicznym tym tendencjom w życiu religijnym, które prowadzą do przemocy w imię religii. Zwracano uwagę, że w sprawach wolności religijnej w Polsce i USA stawia się różne akcenty. Dla Polaków jest to przede wszystkim przestrzeń, w której można wyrażać swoją religijność, dla Amerykanów zaś jest to sprawa publicznego zagwarantowania ram wolności religijnej, jej publicznej manifestacji i barier, które muszą być jej postawione w przypadku religijnego ekstremizmu.

Poruszano też temat dialogu z muzułmanami. Zwracano uwagę na wielkie zróżnicowanie islamu. Podkreślono potrzebę wzmocnienia i wsparcia dla tych nurtów tej religii, które – podobnie jak chrześcijanie i żydzi – rozumieją godność człowieka i jego obrony w imię Boga, który jest Stwórcą wszystkich ludzi.

W grupie debatującej na temat antysemityzmu wyrażano zarówno zaskoczenie, jak i zaniepokojenie tym zjawiskiem. Obecnie antysemityzm odradza się na podstawie oskarżeń Państwa Izraela o politykę antypalestyńską i w to wkraczają stare stereotypy. Podkreślano, że trzeba je rozbijać i sprawiedliwie oceniać konkretne grupy, środowiska, rządy i przywódców religijnych za ich działania. Należy przestrzegać wspólnej tradycji katolicko-żydowskiej, która mówi, że Bóg nie ma względu na osoby, maski i etykiety, ale każdego człowieka postrzega w jego niepowtarzalności.

Oceniając w kontekście konferencji stosunki katolicko-żydowskie ks. prof. Kamykowski powiedział, że nie można powiedzieć, że są one idealne i piękne. „Z obu stron zdajemy sobie sprawę z odradzania się nieufności i fobii. Ale trzeba powiedzieć, że idziemy naprzód, nasze relacje pogłębiają się, a uczestnicy dialogu coraz lepiej się rozumieją. Przed nami wielkie zadanie, aby owoce naszego dialogu były jak najlepiej znane we własnych wspólnotach. Katolicy zaangażowani w dialog muszą te owoce upowszechniać wśród katolików, a żydzi, zaangażowani w dialog, w swojej wspólnocie” – zaznaczył profesor UP JP II.

Rzecznik prasowy Konferencji Episkopatu Polski ks. Paweł Rytel-Andrianik zauważył, że i katolicy, i żydzi obecni na konferencji mocno podkreślali, że we współczesnym świecie nie ma miejsc na prześladowanie chrześcijan i antysemityzm.

Wielkim przeżyciem była dla uczestników wizyta na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Treblince i Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie.”Wizyta na terenie byłego obozu była dla wielu osób niezwykle poruszająca” – powiedział ks. prof. Kamykowski. Rabin David Rosen odmówił modlitwę, w której wspomniał dwie postacie zamordowanych: jednego z rabinów, który idąc na śmierć śpiewał pieśń wyrażającą nadzieję w nadejście Mesjasza i Janusza Korczaka. Odmówiono po hebrajsku dwa Psalmy i modlitwę za zmarłych – kadisz.

Na rozpoczęcie spotkania 4 kwietnia otrzymały pośmiertnie dyplomy i medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata: siostra Celina Kędzierska ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi oraz Józefa Zychora i Zenobia Owczarowa.

Istniejący od 1970 Międzynarodowy Komitet Żydowski ds. Konsultacji Międzyreligijnych (IJCIC) jest głównym przedstawicielem religii żydowskiej w kontaktach z Komisją ds. Stosunków Religijnych z Judaizmem. Odbywają się cykliczne konferencje, za które odpowiedzialny jest powstały również w 1970 Międzynarodowy Katolicko-Żydowski Komitet Łączności (ILC). W jego skład wchodzą zarówno duchowni katoliccy, reprezentujący Stolicę Apostolską, jak i przedstawiciele organizacji żydowskich.

Komisja ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem działa od 1974 w ramach Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan (do 1988 – Sekretariatu ds.jedności Chrześcijan). Jej głównym zadaniem jest koordynowanie prac związanych z prowadzeniem dialogu z przedstawicielami judaizmu. Na jej czele stoi z urzędu przewodniczący Rady, którym od 2010 r. jest kard. Kurt Koch.