Konserwacja Ołtarza Gandawskiego zaplanowana na pięć lat

Słynny Ołtarz Gandawski, zwany też Adoracją Mistycznego Baranka, główne dzieło Jana Van Eycka, znajdujące się w katedrze św. Bawona w Gandawie, będzie poddawany konserwacji przez najbliższych pięć lat. Rozpocznie się ona jesienią 2012 r., a jej koszt obliczono na 1,4 mln euro.

Będzie ona przebiegała dość nietypowo i nie pozbawi możliwości podziwiania światowej sławy dzieła sztuki. Przez pięć lat ołtarz będzie poddawany pracom specjalistów pozostając na swoim miejscu w katedrze. Jak poinformowało Muzeum Sztuk Pięknych w Gandawie, do konserwacji będą wyjmowane poszczególne części ołtarza, a odwiedzający muzeum będą mogli obserwować prace konserwatorów.

Uroczyście ustawiony w katedrze św. Bawona w 1432 r. Ołtarz Gandawski o wymiarach 370 na 495 cm jest mistrzowskim dziełem malarstwa średniowiecznego i chrześcijańskiej ikonografii tamtego okresu. Składa się z 24 tablic, na których przedstawiono 248 postaci, uczestniczących w wielkim misterium Odkupienia. Naukowcy zidentyfikowali też 42 różne gatunki roślin.

Ołtarz zamknięty ukazuje Zwiastowanie we wnętrzu skromnej, niderlandzkiej izby, za której oknem widać miasto. Dookoła tej sceny malarz rozmieścił postacie świętych Janów, proroków, sybille oraz małżonków: Joosta Vijdta i Lysbette Borluut – fundatorów ołtarza.

Ołtarz otwarty podzielony jest horyzontalnie na dwie części. Górna składa się z 7 tablic. Centralną, najwyższą, zajmuje postać triumfującego Chrystusa; na prawo: św. Jan Chrzciciel, grające anioły i Ewa; na lewo: Maria, anioły śpiewające i Adam. Centrum części dolnej zajmuje tablica przedstawiająca adorację Baranka Mistycznego przez anioły, świętych, męczenników, proroków, władców duchownych i świeckich. Cztery kwatery boczne wypełnione są wiernymi zdążającymi pieszo i konno, by uczcić Baranka. Kwatera ze Sprawiedliwymi Sędziami jest kopią dzieła ukradzionego w 1934 r.

Z inskrypcji na ramie wynika, że malowidło zostało rozpoczęte przez Huberta van Eycka, ukończone zaś w 1432 r. przez Jana van Eycka. Inskrypcja ta nie jest jednak oryginalna i budzi wątpliwości: trudno w tak jednolitym plastycznie dziele odnaleźć ślad ręki drugiego artysty.

Dzieło ma bardzo bogatą historię: w 1566 r. miało być spalone przez protestantów, Józef II kazał usunąć wizerunek Ewy i Adama, który wydawał mu się zbyt realistyczny. Po rewolucji francuskiej ołtarzy został przeniesiony do Paryża, skąd powrócił do Gandawy w 1815 r. Później różne jego części wystawiano w Berlinie.

Od 1920 r. dzieło Van Eycka można oglądać w całości w Gandawie. W 1934 r. skradziono dwie części, z których jedną odzyskano po wpłaceniu okupu, druga natomiast – ze Sprawiedliwymi Sędziami została w 1941 r. zastąpiona kopią.

Podczas drugiej wojny światowej ołtarz znalazł się ponownie we Francji, następnie wojska niemieckie przeniosły go do Austrii. Został odnaleziony przez wojska alianckie w kopalni soli w Styrii i przewieziony na swoje pierwotne miejsce w gandawskiej katedrze. Ze względów bezpieczeństwa od 1986 r. znajduje się w strzeżonej bocznej nawie i jest chroniony szybą kuloodporną.