Ikony Kijowa i Czernihowa na wystawie w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej

Wystawę „Święte Ikony Kijowa i Czernihowa” przygotowuje Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. To właśnie w Kijowie działał przez stulecia jeden z najprężniejszych ośrodków intelektualnych i artystycznych prawosławia, który w imponujący sposób wpłynął na kulturę europejską – zaznaczają organizatorzy. Wernisaż wystawy odbędzie się 28 stycznia.

Ikony z czasów Rusi Kijowskiej oraz ich kolejne powtórzenia – ryciny, ulotki i drukowane źródła piśmiennicze, są świadectwem ciągłości tradycji w kulturze ukraińskiej. Nieliczne dzieła, które dochowały się do naszych czasów pokazują jak niezwykle silne były związki Metropolii Kijowskiej z resztą kraju. Wystawa w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej przypomni najstarsze ikony powstające pod wpływem tradycji bizantyńskiej, dzieła które nie zachowały się do dnia dzisiejszego.

Burzliwe dzieje Ukrainy i krajów ościennych, wojny, pożary, grabieże spowodowały ogromne spustoszenie cerkwi. XX wiek był szczególnie okrutnym okresem dla ludności zamieszkującej te tereny. Wielokrotnie mieszkańcy miast i wsi chronili to co najdroższe – święte ikony, obrazy i inne skarby.

Wystawa zaprezentuje ikony związane z ośrodkami artystycznymi wschodniej Ukrainy. Będzie można zobaczyć także dzieła powstałe na pograniczu polsko-ukraińskim pod wpływem wypracowanych w Kijowie wzorów ikonograficznych.

Planowe niszczenie duchowości religijnej mieszkańców Kijowa i Czernihowa rozpoczęło się od burzenia ich świątyń. Apogeum przyniosły lata trzydzieste. Grecka cerkiew św. Katarzyny w dzielnicy Padół została rozebrana w 1929 r. Na jej miejscu postawiono fabrykę maszyn rolniczych. Dawny kościół dominikanów, późniejsza cerkiew św. Piotra i Pawła została zburzona przez sowietów w 1936 r. 14 sierpnia 1937 r. wysadzono w powietrze sobór Michajłowski w Kijowie. Akty barbarzyństwa poprzedzone były grabieżą cerkiewnego wyposażenia.

W latach 1934-1937, w okresie największych represji, zburzono w samym Kijowie ponad 60 świątyń. Dzieła zniszczenia dokończyły hitlerowskie Niemcy. W 1941 roku wysadzono sobór Zaśnięcia Bogurodzicy w Ławrze Peczerskiej. Bezpowrotnie zniknęły malowidła ścienne, ikonostas, wyposażenie świątyni. Ostały się jedynie fragmenty.

Na wystawie w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej przedstawione zostaną dzieła sztuki związane z ośrodkami religijnymi Kijowa i Czernihowa. Zwiedzający zobaczą zarówno ikony jak i przekazy ikonograficzne w postaci rycin i fotografii ukazujących nieistniejące już zabytki. Archiwalne fotografie dokumentują proces zniszczeń w okresie stalinowskim, podczas okupacji niemieckiej i teraz w czasie inwazji rosyjskiej.

Wyjątkowym eksponatem na wystawie są drzwi ikonostasowe i drzwi diakońskie z ikonostasu z Lipowca na Bracławszczyznie datowane na poł. XVIII w. (zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie). Pokazane zostaną także starodruki ze zbiorów Muzeum Warszawskiej Metropolii Prawosławnej.

Prezentowane ryciny i ikony pochodzą ze zbiorów: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Muzeum Warszawskiej Metropolii Prawosławnej.

Wydruki rycin z pochodzą z Biblioteki Gdańskiej, fotografie ikon ze zbiorów muzeum „Duchowe Skarby Ukrainy” w Kijowie.

Wernisaż wystawy „Święte Ikony Kijowa i Czernihowa” odbędzie się w sobotę 28 stycznia o godz. 17.00 w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej (ul. Dziekania 1).

Kuratorem wystawy jest prof. dr hab. Waldemar Deluga.