O Archiwum Diecezjalnym i świętych Środkowego Nadodrza na ogólnopolskiej konferencji naukowej

„Archiwum – miejsce pamięci, pamięć miejsca” – to tytuł konferencji, która 14 i 15 maja odbyła się w Zielonej Górze. Część wygłoszonych referatów poświęcona była roli Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze, a także świętym, błogosławionym i kandydatom na ołtarze z terenu Środowego Nadodrza.

Jaką rolę pełnią archiwa w kształtowaniu tożsamości regionalnej? Jaki jest potencjał lubuskich archiwów i na czym polega przechowywanie pamięci? – to tylko część tematów poruszanych podczas dwudniowej konferencji naukowej, która odbyła się w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Zielonej Górze oraz w Bibliotece Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Jednym z prelegentów był ks. dr hab. Robert R. Kufel, który mówił roli Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze w zachowaniu pamięci historycznej.

Placówka powstała 25 września 2003 r. na mocy dekretu bp. Adama Dyczkowskiego jako samodzielna instytucja kościelna o charakterze naukowo-kulturalnym. Pierwotnie archiwum mieściło się na placu Powstańców Wlkp. nr 1 w Zielonej Górze, a dziś w Domu Księży Emerytów na osiedlu Kaszubskim nr 8 w Zielonej Górze. – Archiwum Diecezjalne w Zielonej Górze jest miejscem pamięci rozumianym zarówno fizycznie jako budynek i siedziba oraz metaforycznie, jako skarbnica materiałów archiwalnych proweniencji kościelnej i nie tylko. Jest miejscem, w którym szczególnie pamięta się o życiu i działalności Kościoła na Środkowym Nadodrzu – mówił ks. Kufel. – To wyjątkowe miejsce, w którym przeszłość pozostawiła konkretne ślady np.: odcisnęła pieczęcie, własnoręcznie podpisała dokumenty, utrwaliła małą i wielką historię na różnego rodzaju nośnikach, zachowała spuścizny po duchownych. Archiwum udostępnia i popularyzuje pamięć historyczną – dodaje.

Wspomniana popularyzatorska funkcja obejmuje szerokie spektrum działań. Wszystko po to, aby upowszechniać wiedzę z zakresu historii Kościoła oraz zachęcać do korzystania z zasobów archiwalnych. – Jednym z głównych zadań jest tworzenie wystaw, konferencji, seminariów czy publikacji, które prezentują ciekawe i istotne treści związane z historią diecezji. Dzięki temu szersze grono osób może zapoznać się z bogactwem materiałów archiwalnych oraz poszerzyć swoją wiedzę na temat historii Kościoła – zauważył prelegent.

Warto wspomnieć, że od 2014 r. ukazuje się rocznik Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze „Adhibenda”, który od 2021 r. został uwzględniony jako wydawnictwo punktowane w „Wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych” opublikowanym przez Ministra Edukacji i Nauki.

Prelegent zauważył, że archiwum diecezjalne organizuje warsztaty, szkolenia oraz spotkania dla naukowców, studentów, nauczycieli oraz pasjonatów historii, którzy chcieliby zgłębić tajniki pracy z dokumentami archiwalnymi. – Przykładowo w bieżącym roku w archiwum odbyły się szkolenia zorganizowane dla słuchaczy Studium Kancelaryjno-Archiwalnego przy Instytucie Filozoficzno-Teologicznym w Zielonej Górze. Ponadto archiwum gości uczniów szkół średnich i studentów, prezentując swoje najciekawsze zbiory oraz genealogów polskich i zagranicznych poszukujących swoich przodków – mówił ks. Kufel.

Odrębnym działem Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze jest Archiwum Kresowe i serwis internetowy gromadzący i udostępniający materiały dotyczące przeszłości kresowian mieszkających na terenie diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, a także niemieckiego dziedzictwa obszaru na którym zamieszkali. – Celem Archiwum Kresowego jest: zachowanie materialnego i duchowego dziedzictwa mieszkańców Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej i udostępnianie zachowanego dziedzictwa kresowego szerszemu ogółowi społeczeństwa – wyliczał dyrektor Archiwum.

Podczas konferencji swój wykład pt. „Pamięć ikoniczna o świętych, błogosławionych, kandydatach na ołtarze” wygłosił ks. dr hab. Andrzej Draguła z Uniwersytetu Szczecińskiego. – Kościół zielonogórsko-gorzowski nie jest starą diecezją, która mogłaby się poszczycić długą listą świętych związanych z tym terenem. Najpierw są Męczennicy z Międzyrzecza, którzy ponieśli śmierć w nocy z 10 na 11 listopada 1003 r. Święci ci odbierają kult w dwóch kościołach: w Międzyrzeczu i Gorzowie Wlkp. Potem św. Jadwiga Śląska, związana z nami choćby przez to, że była panią Śląska, który sięgał wówczas daleko pod Kostrzyn, a w roku 1241 skryła się przed najazdem tatarskim na zamku w Krośnie Odrzańskim. Jej poświęcone są kościoły w Zielonej Górze, Krośnie Odrz., Koźli Kożuchowskiej, Kłobuczynie. To śląskie dziedzictwo naszej diecezji – mówił prelegent.

Ks. Draguła przypomniał również, że wiele wieków później, w 1855 r. we wsi Sądów k. Cybinki. przyszła na świat późniejsza bł. Maria Teresa od św. Józefa – założycielka zgromadzenia zakonnego Sióstr Karmelitanek Boskiego Serca Jezusa. – Jesienią 1939 r. w Stalagu IIIB Amtitz, obecnie Gębice Gubińskie, przebywał o. Maksymilian Kolbe, późniejszy męczennik z Auschwitz – mówił ks. Dragułą i kontynuował: – W 1945 r. do grona świętych męczennic dołączyła bł. Maria Edelbergis (Juliana) Kubitzki, elżbietanka, która została zamordowana przez czerwonoarmistę na plebanii w Żarach. Trwają starania o beatyfikację sł. Bożego bp. Wilhelma Pluty (+1986), s. Iwony Król ze Wschowy (1990), o. Leandra Kubika OSB, zamęczonego w niemieckim więzieniu we Wronkach (+1942, Wronki) z Nowego Kramska, ks. Johannesa Guzy, który zginął z rąk czerwonoarmistów stając w obronie gwałconych kobiet (1945, Kożuchów). Do tej listy można także dołączyć ks. Józefa Czaprana, proboszcza katedry gorzowskiej w latach 1952-63, który dopiero teraz, pośmiertnie został odznaczony tytułem sprawiedliwy wśród narodów świata – dodał.

Współorganizatorami wydarzenia są Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze, Archiwum Państwowe w Zielonej Górze oraz Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego.

W konferencji wzięło udział ponad 40 badaczy reprezentujących różne ośrodki akademickie i różne instytucje z całej Polski.