„Inkwizycja hiszpańska” – PIW opublikował zarys dziejów sławnego trybunału

Zarys dziejów najbardziej osławionego trybunału świata zachodniego przynosi książka Henry’ego Kamena „Inkwizycja hiszpańska”, która ukazała się nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego. Inkwizycja hiszpańska od stuleci była synonimem bigoterii i terroru, praca Kamena jest próbą ukazania wyważonego, choć bynajmniej nie apologetycznego jej wizerunku – zaznacza wydawca.

Henry Kamen, autor wielu książek na temat inkwizycji zaznacza w przedmowie, że nie postrzega inkwizycji jako „jedynego aktora w dramatach, w których uczestniczyła”. Nie próbuje zatem skupiać się na trybunale, który miał mniejsze wpływy religijne i polityczne, niż się zwykle uważa, ale stara się umieścić go w szerszej perspektywie działań innych podmiotów – Kościoła, państwa i społeczeństwa.

„Próbowałem stworzyć wizerunek trybunału w jego kontekście geograficznym, spójnym z tym, co wiemy obecnie, ale w ten sposób pozbawiłem czytelników znajomych obrazów grozy, płomieni i tyranii, które może woleliby zobaczyć” – pisze badacz. Jego zdaniem obsesyjne skupienie na czymś straszliwym, co nazwano „inkwizycją”, „często prowadziło nas do tworzenia historycznej Godzilli, która nie miała nic wspólnego z prawdą ani rzeczywistością”.

Z kolei w zakończeniu książki autor przyznaje, że bardzo trudno dokładnie wyjaśnić złożony fenomen inkwizycji. Nie ma zatem, zaznacza, prostej odpowiedzi na takie, na przykład, pytanie: „W jaki sposób tak tolerancyjne społeczeństwo jak kastylijskie, w którym przez wieki współżyły trzy wielkie religie Zachodu (…) w XV stuleciu mogło zmienić swą ideologię wbrew instynktowi wielu wybitnych mężów stanu i Kościoła?”.

Kamen zauważa jednocześnie, że nawet dziś, w XXI wieku, narody mają swe inkwizycje. „Ludzka natura jest poddana słabościom, które nie są ograniczone do żadnej narodowości ani wiary i które przez ‘cywilizację’ i ‘postęp’ regularnie niweczą zdobycze poprzednich pokoleń” – pisze badacz. Autor „Inkwizycji hiszpańskie” konstatuje, iż „kontrola i przymus w imię religii, rasy albo bezpieczeństwa ojczyzny wciąż są praktykowane przez władze i zaskakująco biernie przyjmowane przez społeczeństwo”.

Wydawca zaznacza, że praca Henry’ego Kamena to studium obiektywne, aktualne i gruntowne pod względem naukowym, a zarazem przystępne dla szerokiego kręgu odbiorców.

Henry Kamen, „Inkwizycja hiszpańska”, przekład: Katarzyna Bażyńska-Chojnacka i Piotr Chojnacki. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2025.