La Moreneta – Madonna papieży

XVIII-wieczna drewniana rzeźba Matki Bożej z Montserrat, nazywanej La Moreneta, od 15 lat towarzyszy głównym papieskim celebracjom w Watykanie. Została podarowana w 1963 r. Pawłowi VI przez ówczesnego ambasadora Brazylii i do dziś pozostaje w doskonałym stanie, dzięki dwóm dorocznym przeglądom konserwatorskim, przez ekspertów z Muzeów Watykańskich.

Od czternastu lat w Laboratorium Konserwacji Obrazów i Materiałów Drewnianych Muzeów Watykańskich regularnie pojawia się wyjątkowa rzeźba. To drewniana statua, będąca kopią XV-wiecznej figury Matki Bożej z Montserrat, patronki Katalonii, znanej jako La Moreneta. Latem 1963 r., z okazji rozpoczęcia pontyfikatu Pawła VI, została ona podarowana Papieżowi przez ówczesnego prezydenta Brazylii João Goularta. XVIII-wieczna rzeźba pochodzi z Ameryki Południowej i została wykonana w drewnie kasztanowym.

W odróżnieniu od oryginału, którego potoczna nazwa, La Moreneta, nawiązuje do ciemnej karnacji Madonny w tym wizerunku, watykańska rzeźba przedstawia Maryję o jasnej cerze. Ubrana jest w bogato zdobioną szatę, którą porusza wiatr. Pierwotnie ozdobiona była także naszyjnikiem i kolczykami. Oczy z masy szklanej nadają jej uroczy, łagodny wygląd. Na rękach trzyma Dzieciątko Jezus, które błogosławi, trzymając w lewej dłoni glob. Paweł VI, wielki miłośnik rzeźby drewnianej, umieścił ją w przedpokoju swego papieskiego apartamentu.

Od 2011 r., z woli Benedykta XVI, rzeźba towarzyszy najważniejszym papieskim celebracjom w Bazylice św. Piotra lub na Placu św. Piotra. Aby zachować jej wyjątkowe piękno, to cenne dzieło – narażone na częste przenoszenie – od prawie piętnastu lat jest pod opieką Stefanii Colesanti, mistrzyni prac konserwatorskich w Laboratorium Muzeów Watykańskich.

„Od prawie trzydziestu lat zajmuję się rzeźbą drewnianą: to moja pasja” – mówi, nie ukrywając szczególnej więzi zawodowej, emocjonalnej i duchowej, jaka łączy ją z Madonną z Montserrat. „Kiedy trafiła tutaj w 2011 r., wymagała naprawy: oprócz osadów kurzu jedna z rąk była oderwana. Naprawiliśmy więc strukturę drewnianą i oczyściliśmy dzieło”.

Technika dekoracyjna zastosowana w przechowywanej w Watykanie rzeźbie, to tzw. estofado de oro: artysta brazylijski pokrył powierzchnię drewna warstwą gipsu i kleju, następnie nałożył bolus (glinkę służącą do utrzymania złotej folii), po czym całość została pomalowana farbą temperową. „Wewnętrzne fałdy płaszcza zostały ozdobione srebrem – zauważa konserwatorka – natomiast zewnętrzna część wyróżnia się piękną dekoracją kwiatową, która zachowała się dość dobrze. Pierwotnie miała kolor szmaragdowej zieleni ze złotymi refleksami, które niestety zanikły”.

Prace konserwatorskie przeprowadzono z użyciem technik eksperymentalnych, innowacyjnych i ekologicznych – od lasera po zastosowanie posydonii, rośliny morskiej, za pomocą której dokonano bardzo naturalnej odnowy drewna. Dzięki dwóm dorocznym kontrolom, którym poddawana jest Madonna z Montserrat, nazywana „papieską Morenetą”, pozostaje w świetnej kondycji. „Na początku towarzyszyłam jej nawet podczas każdego transportu, później obowiązków było zbyt wiele i musiałam z tego zrezygnować – mówi Colesanti. – Jednak nieustannie nad nią czuwam. Regularnie sprawdzam stan warstwy malarskiej, struktury i ogólnej kondycji”. Dlatego, mimo podeszłego wieku, biała Moreneta nie wybiera się jeszcze na „emeryturę”.