Abraham Foxman i Andrzej Seweryn honorowymi członkami Towarzystwa Jana Karskiego

Długoletni dyrektor Ligi Przeciw Zniesławianiu (ADL), jeden ze światowych liderów dialogu judeochrześcijańskiego Abraham Foxman oraz wybitny polski i międzynarodowy twórca teatralny i filmowy, dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie Andrzej Seweryn zostali wyróżnieni honorowym członkostwem Towarzystwa Jana Karskiego. Zostało ono przyznane po raz pierwszy.

Pierwszy z uhonorowanych, Abraham Foxman to jeden z najwybitniejszych i najbardziej rozpoznawalnych żyjących na świecie polskich Żydów. Amerykański prawnik, dyrektor Ligi Przeciw Zniesławianiu (ADL) w latach 1987-2015, a dziś jej emerytowany dyrektor honorowy, międzynarodowy autorytet moralny ceniony przez mężów stanu, głowy państw i papieży, jeden z liderów dialogu i zbliżenia chrześcijańsko-żydowskiego i polsko-żydowskiego.

Urodził się 1 maja 1940 roku jako jedyny syn warszawskiej pary polsko-żydowskiej, Heleny Radoszyckiej i Józefa Fuksmana. Ojciec był znanym dziennikarzem i wydawcą gazety nurtu syjonistycznego i propiłsudczykowskiego. Przyszedł na świat w Baranowiczach, dokąd z okupowanej przez Hitlera Warszawy wyjechali Fuksmanowie. Niebawem Stalin najechał i zagarnął Baranowicze.

W 1941 roku Fuksmanowie zmuszeni zostali do osiedlenia się w getcie. Podjęli dramatyczną decyzję o pozostawieniu synka Abrahama z polską nianią, Bronisławą Kurpi. Chłopiec został przez nią ochrzczony w obrządku katolickim jako Henryk Stanisław Kurpi, jako dziecko nieślubne. Był wychowywany w religii katolickiej. W latach 1941-1944 przebywał z przybraną matką w Wilnie. Po wojnie Józef i Helena, którzy przeżyli getta i obozy, powrócili do Wilna, gdzie odnaleźli Bronisławę i ich synka. Bohaterska Polka, mimo oczywistego rozdarcia wewnętrznego, zdecydowała się oddać dziecko rodzicom. W 1946 roku wraz z Fuksmanami wyjechała z zagarniętego przez sowietów Wilna do Łodzi. Po pogromie kieleckim, w atmosferze irracjonalnego poholokaustowego antysemityzmu, Fuksmanowie zdecydowali się z Polski wyjechać, oferując Bronisławie, aby im towarzyszyła. Ona jednak postanowiła pozostać.

Przez Austrię i Niemcy, w 1950 roku Fuksmanowie wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych i osiedli w Nowym Jorku, rozpoczynając nowe życie. W procesie naturalizacji, za silną sugestią władz imigracyjnych zmienili nazwisko na bardziej amerykańskie: Foxman.

Abraham ukończył jesziwę w dzielnicy Flatbush na Brooklynie. Następnie ukończył z wyróżnieniem studia licencjackie z historii i politologii na City College of New York, a potem studia prawnicze na Uniwersytecie Nowojorskim. Dodatkowo studia podyplomowe na Żydowskim Teologicznym Seminarium Ameryki oraz z studia z zakresu gospodarki międzynarodowej na nowojorskim New School University.

W 1965 roku otrzymał propozycję zatrudnienia jako asystent prawny w Dziale Spraw Międzynarodowych Ligi przeciw Zniesławianiu (ADL). Przyjął ofertę. Jak się miało okazać, ADL pozostała jedynym miejscem pracy Abrahama Foxmana aż do emerytury.

W 1987 roku Foxman został jednogłośnie wybrany przez zarząd na nowego dyrektora krajowego, zastępując wieloletniego dyrektora i legendarną postać ADL Nathana Perlmuttera. Jedną z pierwszych autorskich decyzji nowego lidera było uhonorowanie nagrodą specjalną za dzieło ratowania Żydów legendarnego polskiego emisariusza wojennego Jana Karskiego, a wtedy już znanego profesora jezuickiego Uniwersytetu Georgetown w Waszyngtonie. Obu połączyła przyjaźń, a Karski stał się mentorem Foxmana. Ich bliskie i serdeczne relacje przetrwały do śmierci polskiego bohatera w 2000 roku.

Cała działalność Abrahama Foxmana koncentrowała się nie tylko na budowie prestiżu ADL, uznawanej za najbardziej wpływową żydowską organizację na świecie oraz walce z antysemityzmem. Jej cele szybko rozszerzone zostały do walki ze wszelkimi rodzajami zniesławiania, poniżania i prześladowania z motywów etnicznych, narodowościowych, politycznych i kulturowych, a także związanych z identyfikacją płciową.

Od początku definiował jeden z zasadniczych celów ADL dialog judeochrześcijański i ustanowienie najlepszych możliwych relacji z Kościołami chrześcijańskimi, przede wszystkim z rzymskokatolickim i Watykanem. Okolicznością wybitnie sprzyjającą okazał się fakt przewodzenia Kościołowi przez papieża Polaka. Relacje ADL z Watykanem nabrały stałego charakteru, podobnie jak cykliczne i wielokrotne spotkania Jana Pawła II z Abrahamem Foxmanem. Ostatnie odbyło się kilka tygodni przed śmiercią papieża.

Po śmierci Jana Pawła II Abraham Foxman podjął inicjatywę udokumentowania całego pontyfikatu w obszarze dzieł papieskich o Żydach, judaizmie i Izraelu. Plonem stała się bestsellerowa książka „The Saint for Shalom” („Święty dla Pokoju”) ze znamiennym podtytułem „Jak Papież Jan Paweł II przekształcił relacje katolicko-żydowskie”. Foxman uważał jego pontyfikat za przełomowy ze względu na odwagę i konsekwencję z jaką papież krytykował – podążając za deklaracją „Nostra aetate” Soboru Watykańskiego II – postawę Kościoła zarzucającą Żydom odpowiedzialność za śmierć Jezusa, co przyczyniło się do religijnego antysemityzmu, z jaką nazywał Żydów „Starszymi Braćmi”, z jaką nazywał antysemityzm grzechem, z jaką potępiał zbrodnię Holocaustu.

W podobnym duchu rozwijał dialog z następcami Jana Pawła II – Benedyktem XVI i Franciszkiem.

Przy całej swej przyjaźni dla Kościoła i Polski, Foxman potrafi być krytyczny. W 2003 roku ostro krytykował film „Pasja” i jej reżysera, Mela Gibsona za antysemicki wydźwięk tego obrazu. Ostro sprzeciwia się tzw. chrystianizacji Holocaustu i próbom rozciągania zakresu znaczeniowego tego pojęcia na inne zbrodnie czy zjawiska oraz inne grupy etniczne czy narodowe. Zwalcza zaprzeczanie Holokaustowi. Domaga się prawdy i niewybielania przypadków haniebnych zachowań Polaków wobec Żydów podczas okupacji i po niej. Jest najbardziej konsekwentnym propagatorem heroicznego dzieła Jana Karskiego oraz krytykiem prób relatywizowania jego wojennej misji, między innymi poprzez kreowanie postaci „konkurencyjnych” wobec tego bohatera. Także tworzenia iluzji, że takich Karskich w okupowanej Polsce było wielu.

Krytykuje ostro postawy antyżydowskie w polskiej polityce i rzeczywistości, m.in. próbę ustanowienia legislacji o IPN, zalewanie kraju pamiątkami „żydowskimi”, publiczne ekscesy antysemickie m.in. Grzegorza Brauna czy generalnie wysoki poziom polskiej tolerancji dla mowy nienawiści. Przy równoczesnym braku zrozumienia dlaczego polscy Żydzi, tacy jak Marian Turski są wykluczani z honorów najwyższych polskich odznaczeń, jak choćby Orderu Orła Białego.

Walczy z antyżydowskimi stereotypami, w tym przede wszystkim mitem o żydowskiej chciwości. O tym traktowała jego książka „Żydzi i pieniądze” („Jews and Money”). A o micie żydowskiej kontroli nad światem – książka „The Deadliest Lies: The Israel Lobby and the Myth of Jewish Control” (Najbardziej śmiercionośne kłamstwa: lobby izraelskie i mit o żydowskiej kontroli). O nowym coraz bardziej aktualnym zagrożeniu antysemityzmem – „Never Again? The Threat of the New Anti-Semitism” (Nigdy więcej? Zagrożenie nowym antysemityzmem). O wykorzystywaniu internetu jako narzędzia nienawiści – „Viral Hate: Containing Its Spread on the Internet” (Nienawiść wirusowa: powstrzymanie jej rozprzestrzeniania się w Internecie).

Foxman staje zawsze tam, gdzie podnosi głowę antysemityzm, ale także inne formy nienawiści w różnych częściach świata. Gorąco wspierał prawa osób homoseksualnych i potępiał homofobiczne ataki na tę społeczność. Opowiada się za prawami migrantów i uchodźców oraz osób wykluczanych.

Lista państw i organizacji, jakie honorowały Abrahama Foxmana jest długa. Posiada najwyższe odznaczenia jakimi honorowała go m.in. Francja, Niemcy, Włochy. Wielu światowych przywódców, byłych i obecnych i wielu hierarchów uważa go za przyjaciela albo człowieka, którego na pewno należy uważnie wysłuchać. Dotyczy to także polskich prezydentów, premierów i postaci życia publicznego oraz hierarchów Kościoła.

W jednym z wywiadów, na pytanie: „Nie jest Pan obojętny na to, co dzieje się w Polsce. Dlaczego?”, Foxman odpowiada: „Pewnie dlatego, że jestem na Polskę chory. Nie jest mi obojętne to, co się w niej dzieje, to oczywiste. Jako z urodzenia Polakowi zależy mi na Polsce, na jej sukcesie, wizerunku i pomyślności wszystkich żyjących w niej ludzi. Dlatego często wypowiadam się na temat spraw i wydarzeń, które – moim zdaniem – mogą zaszkodzić Polsce, jej wartościom, reputacji i uznaniu w świecie. Ogromne znaczenie ma dla mnie zwalczanie nienawiści wszędzie, gdziekolwiek i pod jakąkolwiek postacią się pojawi, przede wszystkim jeśli podniesie głowę w Polsce. A jeszcze większe, jeżeli popłynie z niej głos, że tu nie ma miejsca na nienawiść”.

Tacy ludzie jak Abraham Foxman są dla Polski bezcenni. Dlatego, że są wobec niej prawdziwi.

Drugi z wyróżnionych, Andrzej  Seweryn uznawany jest przez wielu za najwybitniejszego polskiego aktora dramatycznego ostatniego półwiecza znanym z wielu kreacji scenicznych i ról filmowych. Reżyserem teatralnym i od piętnastu lat dyrektorem Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie Jest postacią publiczną wielkiej wyrazistości moralnej, uczestnikiem opozycji demokratycznej, przeciwnikiem autorytaryzmu, łamania prawa i ludzkiej godności.

Urodził się 25 kwietnia 1946 roku w niemieckim Heilbronn w Badenii-Wirtembergii, dokąd w czasie drugiej wojny wywiezieni zostali na przymusowe roboty jego rodzice Zdzisław i Zofia. Po powrocie do Warszawy, matka przez długie lata pracowała jako garderobiana w Teatrze Polskim. Ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Joachima Lelewela, gdzie wstąpił do harcerstwa animowanego przez Jacka Kuronia do  a następnie Państwową Wyższą Szkołę Teatralną. 15 sierpnia 1968 zadebiutował jako aktor na scenie Teatru Ateneum, w którego zespole występował przez trzynaście lat. W listopadzie 1968 roku został aresztowany za drukowanie i kolportaż ulotek potępiających najazd wojsk Układy Warszawskiego na Czechosłowację. Przesiedział w śledztwie do lipca 1969 roku, kiedy objęła go amnestia. Po powstaniu Komitetu Obrony Robotników (KOR) związał się z tą organizacją opozycyjną prowadząc zbiorki pieniężne na jej działanie. Od tego czasu był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa.

W filmie zadebiutował w 1970 roku w „Albumie polskim” Jana Rybkowskiego. Rozgłos przyniosły mu filmy Andrzeja Wajdy poczynając od kreacji Maksa Bauma w „Ziemi obiecanej” (niezwykle cenionej przez Jana Karskiego), poprzez „Dyrygenta”, „Pana Tadeusza” i „Zemstę”. Grał także u  m.in. Agnieszki Holland, Jerzego Hoffmana i Jacka Bromskiego, a także Stevena Spielberga.

W 1980 roku wyjechał do Francji, gdzie pozostał po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego. Rozpoczął karierę teatralną i filmową. Spektakularnym sukcesem było zaangażowanie go w 1993 roku na stały kontrakt  do jednego z najbardziej prestiżowych teatrów na świecie Comédie-Française jako trzeciego w historii cudzoziemca. W 1995 roku został członkiem (socjetariuszem) Komedii Francuskiej, a w 2013 rok jej członkiem honorowym. Wykładał we francuskich uczelniach teatralnych.

W 2000 roku został członkiem polskiej Akademii Umiejętności.

Przez cały czas czynnie wspierał przemiany demokratyczne w Polsce. W tym akcesję do NATO i Unii Europejskiej. W 2010 roku zdecydował się na powrót do kraju, gdzie niebawem objął dyrekcję Teatru Polskiego, którym kieruje do dziś. Reżyseruje i gra na jego scenie. Występuje w filmach. Pozostaje nieobojętny na łamanie demokracji  praw człowieka.

Jak komentuje decyzję Towarzystwa Jana Karskiego, jego przewodniczący Waldemar Piasecki, honorowe członkostwo Abrahama Foxmana i Andrzeja Seweryna jest dla tego gremium zaszczytem.