Premiera filmu dokumentalnego oskarżajacego ojca Marko Rupnika

Na Festiwalu Filmowym w Toronto 6 września pokazano film dokumentalny „Nuns vs. The Vatican” (Zakonnice kontra Watykan) nt. domniemanych przestępstw seksualnych byłego słoweńskiego jezuity Marko Rupnika wobec kobiet konsekrowanych i ich skutków.

Zawiera on szczegółowe relacje Glorii Branciani, Mirjam Kovač i Klary (zidentyfikowanej tylko po imieniu) – trzech byłych członkiń Wspólnoty Loyoli w Słowenii na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, gdy Rupnik – współzałożyciel wspólnoty – miał dopuszczać się przemocy seksualnej, psychologicznej i duchowej wobec kilkudziesięciu kobiet konsekrowanych.

Historie Branciani i Klary pokazują, iż owe czyny ówczesnego jezuity były związane z jego sztuką religijną. Poszkodowane kobiety twierdzą również, że Rupnik był „chroniony” w Kościele katolickim, w którym zrobił błyskawiczną karierę w latach 90., a z rozmów z ekspertami wynika,  iż reakcja Watykanu była „niewystarczająca”.

Branciani należała do Wspólnoty Ignacego Loyoli w Słowenii, współzałożonej przez Rupnika w latach osiemdziesiątych. W filmie wspomina ona, jak zakonnik miał dopuszczać się wobec niej nadużyć seksualnych i psychologicznych na początku dekady lat dziewięćdziesiątych i jak wiązały się z jego działalnością artystyczną

Według kobiety jej skargi na Rupnika pozostawały bez odpowiedzi, a ona sama została ukarana przez ówczesną przełożoną wspólnoty, Ivankę Hostę, oraz zmuszona do odejścia z życia zakonnego przez zmarłego w 2010 ojca Tomáša Špidlíka – czeskiego kardynała i jezuitę, blisko związanego z Rupnikiem oraz z jego ośrodkiem sztuki i duchowości w Rzymie, Centro Aletti. Miał on nawet napisać list rezygnacyjny w jej imieniu.

Oprócz świadectw domniemanych ofiar i ich prawniczki, film zawiera głosy dziennikarzy, psychologów i innych ekspertów ds. przestępstw seksualnych, w tym Barbary Dorris – byłej dyrektorki sieci osób, które doświadczyły wykorzystywania seksualnego przez księży (SNAP), która sama była ofiarą takich czynów w wieku od 6 do 13 lat.

Dorris i Laura Sgrò, adwokatka niektórych domniemanych ofiar Rupnika, ostro krytykują w dokumencie reakcję hierarchii kościelnej na przypadki nadużyć duchownych.

W filmie nie wystąpił żaden przedstawiciel Watykanu. Podano, iż prośby o komentarz skierowane do Rupnika i byłej przełożonej wspólnoty Loyoli – Hosty zostały zignorowane.

Sarah Pearson, rzeczniczka SNAP, powiedziała amerykańskiej agencji katolickiej CNA, że organizacja ta „jest dumna z dziedzictwa Barbary Dorris, swej długoletniej liderki i niestrudzonej obrończyni zakonnic, które doświadczają nadużyć seksualnych ze strony księży”. Jej zdaniem „przypadek ojca Marko Rupnika ilustruje tę katastrofę z tragiczną przejrzystością. Mimo przytłaczających doniesień o nadużyciach, przez lata był on chroniony i nadal pełnił posługę. Dopiero po długotrwałym oburzeniu opinii publicznej został w końcu poddany procesowi kanonicznemu”.

Reżyserką filmu jest Włoszka Lorena Luciano, a producentem Filippo Piscopo. Jedną z producentek wykonawczych jest gwiazda amerykańskiego serialu „Prawo i porządek: sekcja specjalna” Mariska Hargitay.

Rzecznik „Nuns vs. The Vatican” powiedział CNA, że dokument będzie nadal prezentowany na festiwalach filmowych w Ameryce Północnej, a twórcy starają się o pokaz w Watykanie. „Czekamy również, czy papież Leon podejmie decyzję o przeprowadzeniu procesu kanonicznego przeciwko Rupnikowi jeszcze tej jesieni” – dodał rzecznik ekipy produkcyjnej.

Na początku tego roku Watykan usunął dzieła Rupnika ze swoich oficjalnych stron internetowych. Cyfrowe obrazy sakralnej sztuki słoweńskiego twórcy, często używane przez Vatican News do ilustrowania artykułów na temat świąt liturgicznych Kościoła, nie są już dostępne w serwisie informacyjnym. Zmiany na stronach Vatican News i Dykasterii ds. Komunikacji nastąpiły wkrótce po spotkaniu XIV z członkami Papieskiej Komisji Ochrony Małoletnich 5 czerwca.

Marko IIvan Rupnik urodził się 28 listopada 1954 w wiosce Zadlog w zachodniej Slowenii. W 1973 wstąpił do Towarzystwa Jezusowego, po czym studiował filozofię w Lublanie, a w 1977 rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie, którą ukończył w 1981. Miał też za sobą studia teologiczne na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Wiecznym Mieście.

W 1985 przyjął w Koprze (Słowenia) święcenia kapłańskie, po czym kontynuował na Gregorianum studia w zakresie misjologii i prawa. W latach 1987-91 mieszkał głównie w ośrodku jezuickim w Gorizii w północno-wschodnich Włoszech na granicy ze Słowenią, a od września 1991 żył i tworzył w Ośrodku Studiów i Badań im. Ezio Alettiego, w którym w latach 1995-2022 był dyrektorem Pracowni Sztuki Duchowej. Placówka ta była wówczas związana z misją jezuitów w Papieskim Instytucie Wschodnim w Rzymie. Oficjalnie zaczęła działać po otwarciu jej 12 grudnia 1993 przez św. Jana Pawła II jako miejsce spotkania naukowców i artystów z Europy Środkowo-Wschodniej z ich kolegami zachodnimi, promując przy tym kontakty i wymianę chrześcijan zachodnich i wschodnich.

Jako artysta ks. Rupnik zasłynął z oryginalnej twórczości malarskiej, a zwłaszcza z mozaik, które wykonywał na zamówienie licznych instytucji kościelnych, głównie kościołów, na całym świecie, m.in. w Watykanie, Fatimie, San Giovanni Rotondo, Madrycie, Waszyngtonie, w Sanktuarium św. Jana Pawła II w Krakowie i w kilku innych świątyniach w Polsce. Ale jezuita słoweński głosił też wykłady i konferencje oraz kursy i ćwiczenia duchowe (m.in. jedno z kazań wielkopostnych dla papieża i Kurii Rzymwskiej w marcu 2020), napisał również szereg książek o tej tematyce. 14 stycznia 2017 Franciszek powołał go na konsultora Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.

W 2021 zaczęły się pojawiać doniesienia o nadużyciach seksualnych o. Rupnika wobec ok. 20 kobiet konsekrowanych w ciągu ok. 30 lat, co doprowadziło do śledztwa, które wykazało, że już rok wcześniej nałożono na niego ekskomunikę latae sententiae, a więc automatyczną karę po popełnieniu określonego przestępstwa, którą jednak później unieważniła Kongregacja Nauki Wiary po jego odwołaniu się i pokucie. Ale po ponownym stwierdzeniu, iż jezuita słoweński znów dopuścił się podobnych czynów, 14 czerwca 2023 generał zakonu o. Arturo Sosa Abascal wydał dekret usuwający go z Towarzystwa Jezusowego. A 26 października tegoż roku biskup koperski Jurij Bizjak przyjął byłego już jezuitę jako zwykłego kapłana do swej diecezji.

Z kolei współzałożona przezeń w latach 80. w Lublanie żeńska Wspólnota Loyola (główną założycielką była s. Ivanka Hosta), licząca ok. 40 siostr, została na mocy dekretu Dykasterii ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego z 15 grudnia 2023 rozwiązana.