Prof. Małgorzata Michel: tożsamość dzieci kształtuje dziś wirtualna ulica

Dzieci nam się wymknęły już nie tylko na tę realną ulicę, zaczynamy ich szukać w internecie. I tu pojawia się problem, bo ta ulica w internecie jest szeroka, nieogarnięta i właściwie bez granic. Sami trochę się tam gubimy, szukając dzieci, które już dawno są zagubione – mówiła prof. Małgorzata Michel podczas wykładu na 19. Międzynarodowej Konferencji „Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w internecie”, która odbywa się w dniach 23–26 września w Warszawie.

Pedagog resocjalizacyjna z Uniwersytetu Jagiellońskiego, od lat zajmująca się problematyką dzieci ulicy, wskazała, że współcześnie wiele dzieci „przeniosło ulicę do internetu”. Jej zdaniem obrazek nieletnich z telefonami w ręku jest dziś codziennością nie tylko w Polsce. Nawet zaniedbane czy głodne dzieci często mają przy sobie smartfon. – To rodzi pytanie: czego szukają w tym telefonie, w przestrzeni wirtualnej? – rozważała badaczka.

Przytoczyła historię nastolatki, która na uwagę dorosłych, by „odłożyć telefon i zobaczyć, jak wygląda świat”, odpowiedziała: „My doskonale wiemy, jak ten świat wygląda, dlatego właśnie uciekamy do naszych telefonów”.

Michel porównała „realną ulicę” z „cyberulicą”. W obu przypadkach dzieci poszukują wspólnoty, przeżyć i zasad, które nadają ramy ich aktywności. Na ulicy były to lojalność grupowa czy swoisty kodeks rówieśniczy, w internecie – zasady gier, społeczności online czy liczba lajków. – Okazuje się, że bardzo podobnie. Tylko różnica jest jedna: cyberprzestrzeń nie jest możliwa do skontrolowania – przestrzegła.

Zdaniem badaczki, młodzież coraz częściej funkcjonuje w dualnej tożsamości. W realnym świecie bywa oceniana jako „zdemoralizowana” czy „beznadziejna”, a w przestrzeni online niekiedy staje się twórcą – pisze wiersze, nagrywa muzykę, zdobywa popularność i poczucie sukcesu.

Profesor ostrzegła również przed nowymi zjawiskami w sieci, takimi jak romantyzowanie zaburzeń psychicznych czy destrukcyjne treści obecne na platformach takich jak Tumblr czy TikTok. – Tam jest studium destrukcji – zaznaczyła. Wskazała, że młodzież potrafi nawzajem namawiać się do autodestrukcji i podejmowania zachowań zagrażających zdrowiu i życiu.

Prelegentka zaapelowała, by na zachowania młodych patrzeć przez pryzmat hierarchii potrzeb, niezależnie od tego, czy próbują je realizować na podwórku, czy w przestrzeni cyfrowej. – Zacznijcie państwo od siebie i sami się zapytajcie, czego my szukamy w sieci, bo to też jest istotne. Czemu ja wieczorem siedzę i scrolluję media społecznościowe? – podsumowała.

Tegoroczna edycja konferencji organizowanej przez NASK i Fundację Dajemy Dzieciom Siłę skupia się na pytaniu, jak zapewnić bezpieczeństwo dzieciom w internecie w czasach, gdy rozwój sztucznej inteligencji wyprzedza ludzkie działania. Eksperci zwracają uwagę na zagrożenia, z którymi młodzi mierzą się każdego dnia – hejt, dezinformację czy kontakt ze szkodliwymi treściami.

Organizatorami konferencji są Polskie Centrum Programu Safer Internet, które współtworzą NASK Państwowy Instytut Badawczy oraz Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Wydarzenie finansowane jest ze środków ministra cyfryzacji oraz Funduszu Sprawiedliwości, współfinansowane także z funduszy Unii Europejskiej. Głównym partnerem wydarzenia jest Fundacja Orange, a patronat honorowy objęli minister cyfryzacji, minister edukacji oraz rzecznik praw dziecka.