Ks. Przemysław Kaczkowski: za każdym dokumentem stoi człowiek

O początkach archiwum diecezjalnego w Kaliszu, o jego zbiorach i o tym jak pozyskiwać wiadomości z archiwalnych ksiąg metrykalnych, które stanowią ważne źródło informacji, szczególnie dla badających swoje rodzinne korzenie opowiada w rozmowie z KAI ks. Przemysław Kaczkowski, rzecznik prasowy diecezji kaliskiej, notariusz i archiwista Kurii Diecezjalnej w Kaliszu.

Ewa Kotowska-Rasiak: 30 września obchodzimy w Polsce Dzień Archiwisty. Ta data nawiązuje do św. Hieronima, patrona archiwistów. Proszę coś opowiedzieć o tym świętym.

Ks. Przemysław Kaczkowski: Święty Hieronim jest wybitną postacią w historii chrześcijaństwa. Ten żyjący na przełomie IV i V wieku duchowny znany jest przede wszystkim z tłumaczenia Biblii z języka greckiego na łacinę. Ponadto pozostawił po sobie niebywale ogromną spuściznę literacką. Św. Hieronim zaliczany jest do czterech wielkich doktorów i Ojców Kościoła Zachodniego. Potrafił łączyć pracę intelektualną z ascetycznym życiem. Św. Hieronim patronuje wszystkim, którzy chcą poznawać Pismo Świętego, a przez to – nawiązując do znanej sentencji jego autorstwa – chcą poznawać Chrystusa. Św. Hieronim jest patronem biblistów, księgarzy, studentów, a także – o czym dziś mowa – archiwistów.

W diecezji kaliskiej oprócz funkcji notariusza kurii i rzecznika prasowego jest Ksiądz odpowiedzialny za archiwum diecezjalne. Pozwoli Ksiądz, że wrócę do początków. Jak ono się tworzyło?

Spoglądając na diecezję w wymiarze instytucjonalnym, rzeczą naturalną jest istnienie dokumentów, które określają jej funkcjonowanie. Każda instytucja czy organizacja działająca legalnie wymaga tego, aby akty były spisywane – tak funkcjonuje świat. Wielkim bogactwem kościelnych archiwów są księgi metrykalne, zawierające cenne dane osobowe.

Powstanie diecezji kaliskiej w 1992 roku wiązało się z koniecznością stworzenia struktur niezbędnych do jej funkcjonowania, m.in. archiwum. Zadanie, którego podjął się bp Stanisław Napierała, pierwszy biskup kaliski było trudne, zważywszy na fakt, że diecezja kaliska powstała z części sześciu diecezji: poznańskiej, gnieźnieńskiej, włocławskiej, częstochowskiej, opolskiej i wrocławskiej. Oprócz stworzenia zespołu osób duchownych i świeckich, którzy zajmą się sprawami administracyjnymi, konieczne było także zorganizowanie miejsc, w których będą działać instytucje niezbędne do funkcjonowania diecezji m.in. Kurii Diecezjalnej. W pierwszych latach dokumenty i archiwalia były gromadzone w siedzibie kurii, która mieściła się początkowo w przykatedralnych pomieszczeniach, następnie w niewielkim domu przy ulicy Widok, aż do czasu wybudowania obecnego budynku kurii.

Kto pracował w archiwum diecezjalnym na przestrzeni tych lat?

Mówiąc „archiwum” najczęściej mamy na myśli dokumenty, a archiwum to także i może przede wszystkim osoby. Mowa tu w pierwszej kolejności o autorach dokumentów, dalej tych wszystkich, których one dotyczą, tych, którzy konkretne sprawy procedują i w końcu tych, którzy odpowiadają za ich archiwizację.

Z podziwem spoglądam na ogrom pracy wielu osób, które od początku istnienia diecezji kaliskiej angażowały się w organizację archiwum Kurii Diecezjalnej. Pamiętajmy, że w 1992 roku, kiedy powstaje diecezja kaliska, dokumenty dotyczące osób duchownych i parafii znajdują się w sześciu różnych diecezjach. Należało zatem przewieźć te dokumenty do Kalisza. Tego trudu podjęli się wówczas ks. prał. Władysław Czamara, pierwszy notariusz Kurii Diecezjalnej w Kaliszu oraz ks. prał. Maciej Jóźwiak, sekretarz pierwszego biskupa kaliskiego Stanisława Napierały. W funkcjonowanie archiwum od początku do chwili obecnej zaangażowane są siostry nazaretanki. Warto wspomnieć także wieloletniego archiwistę, mojego poprzednika, ks. prał. Sławomira Kęszkę, znawcę historii Kościoła. Dziś oprócz mnie, w archiwum posługuje także ks. Piotr Jaroszkiewicz, który dzięki historycznej biegłości i znajomości języka rosyjskiego potrafi cierpliwie badać archiwalne materiały i stanowi wielką pomoc.

Co znajduje się w archiwum?

Obecnie zbiory archiwum zajmują trzy pomieszczenia w budynku Kurii Diecezjalnej. Oprócz spraw bieżących związanych z funkcjonowaniem diecezji, parafii, instytucji diecezjalnych, w archiwum znajdują się także dokumenty dotyczące historii parafii naszych diecezji, liczne publikacje naukowe dotyczące historii oraz archiwalne księgi metrykalne, które najbardziej interesują osoby zajmujące się genealogią. Najstarsze z ksiąg pochodzą z początków XVIII wieku.

Na czym polega praca w archiwum?

Pracy w archiwum nigdy nie zaczyna się „od początku” i nigdy się jej nie kończy. Musimy zdawać sobie sprawę, że praca w archiwum jest służbą zarówno wobec przeszłości, jak i wobec przyszłości. Wymaga sumienności, cierpliwości i wyrozumiałości. Pracując w archiwum warto pamiętać, że za każdym dokumentem i za każdą sprawą stoi człowiek, i to on wraz ze swoją historią jest zawsze najważniejszy.

Na czym jest skoncentrowana uwaga w ostatnich latach?

Kiedy w sierpniu 2021 roku biskup kaliski Damian Bryl powierzył mi pracę w archiwum kurialnym przejąłem odpowiedzialność nad bogatym zbiorem, który tworzyły i porządkowały liczne osoby na przestrzeni lat. Jednym z głównych zadań, jakie wyznaczył mi biskup kaliski było skuteczne wyegzekwowanie zarządzenia z 2017 roku, które dotyczyło przekazywania duplikatów parafialnych ksiąg metrykalnych oraz archiwaliów z parafii. Zadanie to wiązało się z przyjmowaniem, inwentaryzowaniem, porządkowaniem i zabezpieczaniem setek różnego rodzaju ksiąg. Oprócz tego, stale wpływające do archiwum dokumenty wymagają swoistej troski, tak, aby zostały zachowane i mogły być udostępniane w przyszłości.

Jak wspomniałem, jest to proces, który trwa i nigdy się nie zakończy. Od sumienności i zaangażowania osób w archiwum dzisiaj, będzie zależeć to, w jaki sposób kolejne pokolenia będą mogły poznawać piękną historię Kościoła kaliskiego.

 W jaki sposób można pozyskiwać informacje z archiwum diecezjalnego?

 Zbiory kurialnego archiwum, zwłaszcza archiwalne księgi metrykalne stanowią ważne źródło informacji, szczególnie dla badających swoje rodzinne korzenie. Powstaje coraz więcej publikacji na temat miejscowości, regionów i parafii, a nie sposób o niech pisać bez wiadomości historycznych. Dlatego też zbiory naszego archiwum są udostępnianie z poszanowaniem prawa i ochrony danych osobowych. W celu uzyskania informacji należy się skontaktować z archiwum Kurii Diecezjalnej w Kaliszu. Dane kontaktowe znajdują się na stronie internetowej diecezji.