„Żywa nadzieja” – VII Światowa Konferencja Kapelanów Więziennych w Bangkoku

Pod hasłem „Żywa Nadzieja” odbyła się w dniach 2-7 października w Bangkoku VII Światowa Konferencja Kapelanów Więziennych. Jej organizatorem było istniejące od 40 lat ekumeniczne Międzynarodowe Stowarzyszenie Kapelanów Więziennych (IPCA – International Prison Chaplains Association), prowadzące formację kapelanów i dbające o wprowadzanie programów wspierających resocjalizację. IPCA jest ciałem doradczym ONZ w kwestii wolności religijnej i standardów humanitarnych w więzieniach. Skupia kapelanów ewangelickich, katolickich i prawosławnych. W Konferencji uczestniczyło 123 delegatów z ponad 30 krajów. Polskę reprezentował ks. Grzegorz Draus, kapelan Aresztu Śledczego w Lublinie, od prawie 30 lat współpracujący ze Stowarzyszeniem.

Różne oblicza posługi

Delegaci symbolizowali różne oblicza więziennej posługi i warunków jej prowadzenia. Byli obecni kapelani prawosławni z Białorusi gdzie istnieją w więzieniach wolno stojące cerkwie oraz z Azerbejdżanu gdzie z inicjatywy kierownictwa utworzono  kaplice w czterech więzieniach i poproszono o posługę  prawosławnych kapłanów dla niewielkiej liczby chrześcijańskich osadzonych.  Z kolei ewangelicy z Pakistanu, gdzie pomimo zezwoleń na wejście nie częściej niż raz w miesiącu prowadzą programy resocjalizacyjne „The Sycomore Tree” prowadzące do głębokiego uznania winy i pojednania sprawców z ofiarami oraz kapelani wśród nich i muzułmańscy imamowie z krajów skandynawskich gdzie państwo troszczy się o całodzienną obecność kapelanów różnych wyznań i religii. W Europie i na kontynencie amerykańskim z reguły zatrudniani są kapelani różnych wyznań, z tytułu troski o realizację prawo do wolności religijnej oraz zauważalnego, już przewidywanego przy powstawaniu nowoczesnych więzień (tzw. system celkowy) wpływu  posługi religijnej na resocjalizację. Tutaj pojmuje się posługę religijną jak sojusznika działań penitencjarnych (wychowawczych) służby więziennej czy nawet jako jej część. Wyjątkiem jest Francja, gdzie pod wpływem ograniczonej współpracy państwa z Kościołem, funkcjonują tylko kapelani – wolontariusze, mogą przychodzić, ale w ograniczonym zakresie. Ukraina, nie mając jeszcze etatowych kapelanów, w szerokim zakresie dopuszcza przychodzenie przedstawicieli różnych wyznań, każdy zakład ma przynajmniej jedną kaplicę i prowadzi się programy wspierające resocjalizację, jak na przykład „Droga więźnia” i „Droga słuchania”.

W Tajlandii, pomimo że chrześcijanie stanowią nie więcej jak 1 proc. społeczeństwa, a w niektórych więzieniach nie ma ich w ogóle, reprezentanci Kościołów raz w tygodniu przychodzą do zakładów karnych. Daje to wymierne rezultaty, czego dowodem jest spotkanie z liczną grupą byłych więźniów tajlandzkich podczas konferencji. Obecny na konferencji wieloletni dyrektor generalny służby więziennej Nathee Chitsawang, uznaniem wyrażał się o owocach działalności chrześcijan.

Kapelani w Afryce spotykają się z bardzo trudnymi warunkami, bywa że i 200 więźniów śpi na podłodze w baraku, a na modlitwę prowadzonej przez liczną grupę kapelanów i wolontariuszy na placu zbiera się, jak mówili przedstawiciele Ghany, nawet  około 500. Ważnym kierunkiem jest charytatywna pomoc w wyżywienie, wobec bardzo ograniczanych racjach żywnościowych. W Zimbabwe w  jednym więzieniu na cały dzień przychodzi kilkunastu etatowych kapelanów. Kapelan w Melbourne w Australii w całości cztery dni w tygodniu poświęca grupie pięćdziesięciu nieletnich.

Pozytywny przykład polskich standardów.

Na tle świata Polska była postrzegana przez uczestników konferencji jako wzór: etatowi kapelani katoliccy i prawosławni mogący przychodzić codziennie z bezpośrednim dostępem do więźniów, celebrując nabożeństwa i wygłaszając katechezy wraz z wolontariuszami, projektują i realizują programy wspierające resocjalizację. Wszystkie wyznania mają prawo zgłosić chęć prowadzenia działalności w zakładach karnych.

Polski delegat mówił o wyjątkowym w skali całego świata projekcie współdziałania Aresztu Śledczego w Lublinie z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim organizując na terenie więzienia wyższych studiów. Dzielono się lubelskim doświadczeniem prowadzonej formacji wiary opartej na biblijnych spotkaniach prowadzonej przez kapelana i katechistów Drogi Neokatechumenalnej z parafii ojców kapucynów w Lublinie. Eksperyment trwa od półtora roku, uczestniczy w nim duża część osadzonych będących studentami KUL jak też inni więźniowie. Ci którzy regularnie (dwa razy w tygodniu) uczestniczą w liturgiach małych wspólnot i skończyli odbywanie kar i jak dotychczas czas żaden z nich nie powrócił na drogę przestępstwa.

Programy wspierające resocjalizację

Kapelani nie mogą ograniczać swojej posługi do odprawianiu nabożeństw. Na Konferencji zaprezentowano ewangelizacyjne programy wspierające resocjalizację. Wśród przedstawianych programów wyjątkowe miejsce zajmuje projekt zapoczątkowany przez Norwegów, następnie stosowany w Szwecji „Retreat in prison” (Rekolekcje w Więzieniu), od niedawna w Czechach prowadzony pod nazwą „Cichy oddział”. Grupa osadzonych (około ośmiu) z różnych jednostkach przyjeżdża do jednego zakładu karnego, gdzie w oddzielnym od innych części oddziału spędza 11 dni w całkowitej ciszy, uczestnicząc w medytacjach i naukach prowadzonych na podstawie „Ćwiczeń duchownych” św. Ignacego z Loyoli.

Z kolei Amerykanin mówił o programie „The Sycomore Tree” (Sykomora), chociaż opiera się na biblijnych scenach, nie jest ściśle religijny i jest dostępny też dla niewierzących. 11 spotkań w oparciu o ewangeliczny obraz Zacheusza schodzącego z sykomory i decydującego się na odszkodowanie czynionych przez siebie krzywd prowadzi do refleksji i pracę pojednania z ofiarami przestępstw. W świecie już ponad dwieście tysięcy więźniów przeszło ten program, w tym także w islamskim Pakistanie. Podobny program sprawiedliwości naprawczej prowadzony jest w Republice Południowej Afryki.

Szwedzki psycholog i terapeuta Ulf Sandstron uczy metod ćwiczenia fizycznych, pomagających zmniejszyć stres i napięcia. „Dla ich stosowania nie  trzeba mieć wykształcenia pedagogicznego, uczę  dzieci by z kolei nauczały swoich rodziców. Najlepszych odbiorców znajduję w więzieniach, szkoliłem personel i więźniów w USA i Rwandzie,  gdzie w więzieniu w Rwamagana jednocześni ćwiczyło na placu ponad siedem tysięcy osadzonych”.

Order Białej Gołębicy

Podczas Konferencji wręczono nadany przez Kapitułę, której przewodniczył ks. infułat Jan Sikorski, Order Białej Gołębicy. Jest to najwyższe odznaczenie duszpasterstwa więziennego Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce dla uhonorowania funkcjonariuszy Służby Więziennej i innych osób wspierających jej resocjalizacyjną działalność. Osoba odznaczona Orderem Białej Gołębicy przynosi nadzieję na odnowienie i pojednanie, w codzienności praktykuje biblijne przesłanie pokoju dla więźniów, zgodnie z symboliką gołębicy, zwiastującej koniec kary potopu i nowe życie.

Patronem Orderu jest Papież Franciszek, który otrzymał go jako pierwszy w uznaniu jego przesłanie wiary w godność człowieka i wiary w możliwość odrodzenia każdego. Złoty Order Białej Gołębicy otrzymał od sekretarza Kapituły, kapelana ks. Grzegorza Drausa dr Nathee Chitsawang, wieloletni dyrektor generalny Służby Więziennej Tajlandii. Jest on buddystą, i szukając według zasad swojej wiary pokoju dobra człowieka, wspierał chrześcijańskich duszpasterzy, obecnie  posługujących we wszystkich zakładach penitencjarnych w większości buddyjskiego kraju. „Początkowo nie wyobrażałem sobie co będą oni  robić i nie dowierzałem, ale po latach zobaczyłem dobre owoce. Jest minimalna recydywa wśród uczestniczących w chrześcijańskiej programach” – mówił obecny radca Tajlandzkiego Instytutu Prawa. Orderem został też uhonorowany Pat Peerapak Patawongse, tajski kapelan, zakładający chrześcijańskie wspólnoty w więzieniach, gdzie nie było nikogo z wierzących w Chrystusa.

Uczestnicy odwiedzili zakłady karne w Bangkoku, rozmawiali z osadzonymi i personelem.

Nowym prezydentem Asocjacji została Marie-Louise Norozi, pastor ze Szwecji, od 20 lat zaangażowana w posługę więzienną. Katolik Craig Murphy, świecki kapelan i koordynator całego (wszystkich wyznań) duszpasterstwa więziennego Kanady, został  odpowiedzialnym za IPCA na kontynencie amerykańskim.