Zmarł prof. Heinz Nussbaumer – „gigant publicystyki” i „most do prawosławia”

W wieku 82 lat zmarł 25 października prof. Heinz Nussbaumer, znany austriacki dziennikarz i publicysta. Wiadomość o jego śmierci pogrążyła w żałobie ludzi mediów i Kościoła, poinformowała austriacka agencja katolicka Kathpres. Jako redaktor naczelny dziennika „Kurier” Heinz Nussbaumer prowadził liczne wywiady z czołowymi postaciami światowej polityki. Później był rzecznikiem prasowym dwóch prezydentów Austrii: Kurta Waldheima i Thomasa Klestila, następnie naczelnym redaktorem i wydawcą jednego z najważniejszych tygodników „Die Furche” oraz stałym gospodarzem i gościem programów religijnych telewizji ORF. Za całokształt twórczości był wielokrotnie nagradzany.

„W osobie Heinza Nussbaumera Austria traci giganta publicystyki”, napisał na tytułowej stronie bieżącego wydania znany tygodnik kulturalno-polityczny „Die Furche” żegnając swego wieloletniego wydawcę i autora. “Odejście Nußbaumera jest wielką stratą również dla Kościoła, krytycznego myślenia i publicystyki w Austrii”, powiedział przewodniczący Konferencji Biskupów Austrii, abp Franz Lackner. 

Kard. Christoph Schönborn, którego łączyła ze zmarłym „wieloletnia przyjaźń”, wyraził smutek z powodu śmierci Nußbaumera, a jednocześnie „głęboką wdzięczność” za  dzieło jego życia. W rozmowie z Kathpress arcybiskup senior chwalił m.in. działalność publicystyczną Zmarłego. Jego liczne wizyty na Górze Athos i powstała w ich wyniku imponująca książka „Odkryć w sobie mnicha” świadczą o „sekretnej sympatii” Nussbaumera. „On był mostem do prawosławia” – stwierdził kardynał. 

Kiedy przed dwoma laty ten zasłużony publicysta i rzecznik dwóch prezydentów Austrii otrzymał austriacką „Nagrodę Hansa Ströbitzera” za całokształt działalności, kard. Schönborn podkreślił , że  prof. Nussbaumer – „przyjaciel, chrześcijanin i demokrata” – zasłużył się w dziennikarstwie na rzecz współżycia społecznego i szacunku dla godności ludzkiej. Był „doradcą i pomocnikiem” w „znalezieniu właściwego słowa w trudnych sytuacjach” nie tylko dla kardynała Franza Königa (1905-2004), ale także dla niego.  

„Opowiadanie historii świata” 

Naczelna redaktor „Die Furche”, Doris Helmberger-Fleckl, w rozmowie z Kathpress podkreśliła, że Heinz Nußbaumer był „ekspertem ds. Bliskiego Wschodu jak nikt inny i potrafił ująć historię świata w swoich felietonach w „Furche”. Zwróciła przy tym uwagę, że Nußbaumer nie relacjonował z dystansu, lecz raczej znał z bliska wiele osobistości, „od Muammara Kaddafiego przez Jasera Arafata po Dalajlamę”.

W ostatnich latach swojej działalności Nussbaumer coraz bardziej promował dziennikarstwo wysokiej jakości. „Do końca motywowało go zaangażowanie w media, które oferują wiarygodną orientację i głębię” – powiedziała naczelna radaktor „Die Furche”. Jej zdaniem, to zaangażowanie wynikało z przekonania Nussbaumera, że media są niezbędnym czynnikiem w kształtowaniu życia publicznego i demokracji”. Jego stały felieton w „Furche” zatytułowany „Świat Nussbaumera” był istotnym wkładem w to przekonanie.  

Człowiek mediów i doradca prezydentów 

Heinz Nußbaumer urodził się 16 lipca 1943 roku w Bad Reichenhall, dorastał w Salzburgu i studiował teologię, filozofię prawa i polityki oraz historię sztuki. W latach 1962–1964 był rzecznikiem prasowym Josefa Klausa, późniejszego kanclerza federalnego z ramienia Austriackiej Partii Ludowej (ÖVP). W 1964 roku Nußbaumer rozpoczął karierę dziennikarską w „Salzburger Volkszeitung”. Potem przez 25 lat prowadził dział zagraniczny dziennika „Kurier”. W tym czasie wyprodukował ważne cykle o Bliskim Wschodzie, Afganistanie, Tybecie, Chinach i pierwszej wojnie w Zatoce Perskiej. W latach 1990–1999 pracował w Kancelarii Prezydenta Austrii, był rzecznikiem prezydentów: Kurta Waldheima i Thomasa Klestila.

Nussbaumer  był znany jako ekspert ds. Bliskiego Wschodu. Z tej wiedzy korzystali zarówno były sekretarz generalny ONZ Kurt Waldheim, jak i kanclerz Bruno Kraisky. Cenili go również mężowie stanu w krajach bliskowschodnich. W oparciu o tamte kontakty i doświadczenia napisał m. in. biografię Chomeiniego. 

W redakcji religijnej austriackiej telewizji ORF prowadził Nussbaumer program dyskusyjny „philosophicum”.   Był wiceprzewodniczącym Austriackiego Towarzystwa Orientalistycznego i wiedeńskiej fundacji „Communio et progressio”. Pełnił też funkcję przewodniczącego największej w Austrii wioski dziecięcej S.O.S. w Hinterbrühl koło Wiednia.  Napisał kilka książek, w tym przetłumaczony na kilka języków bestseller „Der Mönch in mir” (Odkryć w sobie mnicha) o swoich pielgrzymkach na Górę Athos oraz wspomnienia „Meine kleine große Welt” (Mój mały wielki świat). Nußbaumer był zaangażowany w stowarzyszeniu „Initiative Qualität im Journalismus” (Inicjatywa na rzecz jakości w Dziennikarstwie), gdzie ostatnio zasiadał w jego zarządzie honorowym.  

Za wybitne osiągnięcia dziennikarskie Heinz Nussbaumer otrzymał liczne nagrody, m.in. Nagrodę Concordia, Nagrodę Karla Rennera, Nagrodę Leopolda Kunschaka, Europejską Nagrodę Tolerancji przyznawaną przez austriacki PEN Club oraz Nagrodę im. Hansa Ströbitzera w 2023 roku. W 1995 roku został odznaczony Austriackim Krzyżem Honorowym za Naukę i Sztukę I klasy.

Sławę daleko poza granicami przyniosła mu książka „Der Mönch in mir”. Książka wydana również w Polsce pod tytułem „Odkryć w sobie mnicha” nie jest zwykłym zapisem wrażeń z ponad dwudziestu lat pielgrzymowania autora do serca prawosławia – na górę Athos – i spotkań z mnichami. Ukazując dzień powszedni tysiącletnich klasztorów, odwiedzając eremitów i wioski mnichów, zaglądając do ich bibliotek, ogrodów, na cmentarze, autor wprowadza czytelnika w duchowość Świętej Góry.  Książka okazała się bestsellerem wydawniczym w Austrii. Przez 25 tygodni zajmowała czołowe miejsca na liście we wszystkich mediach austriackich i nieoczekiwanie powróciła na tę listę wiosną 2008 r. W wielu klasztorach niemieckojęzycznych – ale również w Polsce i na samym Athos – stanowi lekturę mnichów przy posiłkach. W marcu 2008 r. księgarze austriaccy przyznali „Mnichowi” tytuł „Złotej Księgi” za ponad 27 tys. sprzedanych egzemplarzy. Książka została przetłumaczona m.in. na grecki, bułgarski, słoweński, hiszpański i rosyjski.

W 2009 roku Heinz Nussbaumer odwiedził Warszawę i KUL w Lublinie, gdzie podczas prezentacji polskiego wydania jego książki „Odkryć w sobie mnicha” mówił o swoim doświadczeniu prawosławia i najważniejszych jego elementach. W rozmowie z KAI zaznaczył, że w książce stara się pokazać drogi do darów ciszy i milczenia, do prostoty i „lekkiego bagażu”, do radości, wdzięczności i szczęścia – dróg, które nie wyłaniają się ze strategii „wellnes”, czy „fitness”, lecz ze zdolności spojrzenia głęboko w swoje serce, do posłuchania swego wnętrza osiągając w ten sposób – już tu i teraz – najwyższy wymiar spokoju duszy.