Setna rocznica odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza

W Warszawie z udziałem Prezydenta RP Karola Nawrockiego odbyły się obchody setnej rocznicy odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza (GNŻ). – To ołtarz naszej Ojczyzny, ołtarz Rzeczpospolitej – mówił prezydent. Nastąpiła uroczysta zmiana posterunku honorowego, złożono znicze i kwiaty, a także wręczono medale stulecia GNŻ.

W ceremonii wzięli udział także: Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska, wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz, Szef Sztabu Generalnego gen. Wiesław Kukuła, licznie zebrani generałowie i przedstawiciele instytucji wojskowych, funkcjonariusze służb mundurowych. Na uroczystości obecny był biskup polowy Wiesław Lechowicz.

Po odegraniu Mazurka Dąbrowskiego odczytano akt erekcyjny pomnika i oddano salut narodowy. Wręczono także medale stulecia GNŻ. Uhonorowano nimi Miasto Stołeczne Warszawa, Dowództwo Garnizonu Warszawa oraz Pułk Reprezentacyjny Wojska Polskiego, którego żołnierze pełnią wieczną wartę przy pomniku.

– GNŻ to ołtarz naszej Ojczyzny, ołtarz Rzeczpospolitej, ale też dla nas współczesnych zwierciadło, w którym przeglądamy się w czasie oficjalnych uroczystości – powiedział Prezydent RP Karol Nawrocki podczas uroczystości. Podkreślił, że jest to zwierciadło, „w którym widzimy, że jesteśmy narodem wolnym i niepodległym mimo wszystko, ale też zwierciadło, które mówi nam, jak sprawić, żeby nie pojawiły się na Grobie Nieznanego Żołnierza kolejne tablice”. – To zadanie dla mnie i polskiego rządu – co zrobić, żeby nasza armia była najsilniejszą armią NATO w UE – powiedział.

Zwierzchnik Sił Zbrojnych podkreślił, że służba żołnierzy i funkcjonariuszy musi cieszyć się pełnym szacunkiem. – Każdy polski funkcjonariusz musi od prezydenta usłyszeć, że jesteście naszymi bohaterami współczesności i na Was liczą polscy obywatele, że będziemy się zawsze o was upominać, bo potrzebujecie sprzętu, szkoleń, potrzebujecie czuć się zaopiekowani przez władze państwowe, a nie czuć oddech prokuratury na plecach – wskazywał.

Prezydent przypomniał okoliczności powstania grobu i fakt, że wskazania bezimiennego żołnierza dokonała Jadwiga Zarugiewiczowa. – Ani pani Jadwiga, ani jej syn Konstanty nie mogli wiedzieć, że za sprawą GNŻ my, współcześni Polacy dostaniemy tak wiele pamięci, dziedzictwa i siły do walki o naszą wolność – powiedział. Dodał, że „w szczątkach jednego polskiego żołnierza zamknięto ponad tysiąc lat starań narodu polskiego i budowania polskiej państwowości na tak wielu frontach”.

Karol Nawrocki przywołał też wizytę św. Jana Pawła z czerwca 1979 r., podczas której papież Polak modlił się przy Grobie Nieznanego Żołnierza. – Jan Paweł II, który zanim przemówił na Placu Zwycięstwa, modlił się przy GNŻ. Zanim powiedział: Niech zstąpi Duch Twój, powiedział słowa, które powinny być z nami w 2025 roku i kolejnych latach: że nie ma sprawiedliwej Europy bez wolnej Polski na jej mapie. Dla tej wolności i naszej odpowiedzialności za wolność tu się spotykamy i jej pozostańmy na zawsze wierni – akcentował Karol Nawrocki.

Głos zabrał wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz, który podkreślił, że mijają lata, ale nie zmieniają się marzenia Polaków o tym, „żeby żyć w najpiękniejszym kraju, budować go, wzmacniać, a kiedy trzeba – bronić”. – Tu leży żołnierz Polski – bezimienny, nieznany, z wielkimi wartościami. Z wielkim imieniem wolności, ku niepodległości, znany ze swego męstwa na wszystkich krańcach świata, znany z umiłowania do swej Ojczyzny, znany przez pokolenia, bo czczony w tym miejscu niezależnie od tego, czy można było to robić, czy nie – powiedział.

Władysław Kosiniak-Kamysz podkreślił, że trzy arkady niezniszczone przez niemieckiego najeźdźcę „symbolizują coś więcej niż tylko miejsce pochówku: ziemię, która tutaj została przywieziona, krew, która została oddana”. – Symbolizują niezłomnego ducha naszej Ojczyzny. I tego nic nie zmieni. Gdziekolwiek będziemy, czymkolwiek się zajmujemy, taka oto jest nasza powinność. Do tej historii warto dodać również lata, w których grób był wzmacniany – nie tylko przez kolejne miejsca wypisane na tablicach, ale także przez przenoszoną ziemię jako symbol odradzającej się w pełni suwerennej Ojczyzny. W kwietniu 1989 r. przyniesiono ziemię z Katynia – miejsca świętego dla nas, uświęconego polską krwią. Wszystkie te miejsca i zapisane wspomnienia to jest historia rodzin Polski, historia polskiego domu i ona dziś musi być na nowo odczytana; bo tego typu uroczystości są dla upamiętnienia minionych pokoleń i dla nauki następnych – powiedział.

Po przemówieniach odbyło się złożenie zniczy pamięci na płycie pomnika przez rodziny poległych na misjach pokojowych żołnierzy oraz wieńca od prezydenta i kadry kierowniczej MON. Uroczystość zakończyła defilada pododdziałów biorących udział w uroczystości.

Kwiaty złożono również przy tablicy umieszczonej na ścianie gmachu Dowództwa Garnizonu Warszawa, upamiętniającej Jadwigę Zarugiewiczową, symboliczną matkę nieznanego żołnierza.

Historia Grobu Nieznanego Żołnierza

Podczas I wojny światowej po raz pierwszy zetknięto się z problemem tysięcy poległych i niezidentyfikowanych żołnierzy. Ich prochy leżały często z dala od Ojczyzny, w pobliżu miejsc bitewnych. Pamięć o nich postanowiono zachować wystawiając pomniki, które symbolicznie byłyby hołdem wdzięczności dla wszystkich niezidentyfikowanych poległych żołnierzy.

Jako pierwsi zdecydowali się na ten krok Francuzi. 2 listopada 1918 r. tamtejszy rząd wniósł do parlamentu projekt sprowadzenia prochów Nieznanego Żołnierza i złożenia ich w Panteonie. Projekt przegłosowano 9 listopada 1920 r., a jego realizację wyznaczono na 11 listopada 1920 r. Ostatecznie Nieznany Żołnierz armii francuskiej spoczął pod Łukiem Triumfalnym.

3 listopada 1920 r. uchwałę o upamiętnieniu brytyjskiego nieznanego żołnierza podjął parlament brytyjski, zalecając sprowadzenie prochów Nieznanego Żołnierza brytyjskiego z Francji i złożenie ich w nawie głównej sławnego Opactwa Westminsterskiego. Trumna została wybrana w podobny sposób, w jaki dokonano tego we Francji. Pogrzeb nieznanego żołnierza odbył się 11 listopada 1920 r. Kolejnych latach podobne pomniki-groby powstały jeszcze w USA (1921) i Belgii (1922).

Idea budowy w Warszawie GNŻ powstała w 1923 r. 24 stycznia 1925 r. ówczesny minister spraw wojskowych gen. dyw. Władysław Sikorski przedstawił Radzie Ministrów wniosek w sprawie ustanowienia i budowy GNŻ, proponując jego lokalizację w centralnym punkcie kolumnady Pałacu Saskiego. Wystrój Grobu zaprojektował Stanisław Ostrowski. Pochodząca z rodziny polskich Ormian Jadwiga Zarugiewiczowa została symboliczną Matką Nieznanego Żołnierza, która straciła syna, Konstantego w walkach o Zadwórze, znajdujące się na drodze do Lwowa.

29 października 1925 r. na Cmentarzu Obrońców Lwowa wskazała jedną z trzech trumien zawierających prochy bezimiennych żołnierzy, obrońców stacji w Zadwórzu, którą przetransportowano do Warszawy i uroczyście złożono w kolumnadzie Pałacu Saskiego, po uroczystym pogrzebie w archikatedrze św. Jana Chrzciciela 2 listopada 1925 r.

Obok trumny do niszy wstawiono 14 urn z ziemią z pól bitewnych. Od tamtego czasu Grób Nieznanego Żołnierza stał się panteonem narodowej pamięci, miejscem składania kwiatów podczas uroczystości państwowych i wojskowych oraz oficjalnych wizyt zagraniczny delegacji wysokiego szczebla. Kolumnada Pałacu Saskiego została zniszczona w 1944 r. Zachował się jednak jej fragment z GNŻ. Po wojnie komuniści usunęli tablice związane z miejscami bitew z czasów wojny polsko-bolszewickiej.

2 czerwca 1979 r., podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski, przy GNŻ modlił się papież Jan Paweł II, który złożył swój podpis w Księdze Pamiątkowej Grobu. W 1988 r. w Wojskowym Instytucie Historycznym opracowano treść nowych 12 tablic upamiętniających całe militarne dzieje Polski, umieszczając na nich nazwy 142 pól bitewnych od Cedyni do Berlina. W 2016 r. została odsłonięta jeszcze jedna tablica zawierająca nazwy miejsc związanych z walkami powojennego podziemia niepodległościowego i obławą augustowską.

Przy GNŻ płonie wieczny znicz i służbę pełni warta honorowa z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego, a w święta państwowe odbywa się jej uroczysta zmiana z udziałem najwyższych władz państwa.

Podobnie jak dawniej, tak i dziś na płycie GNŻ kwiaty składają odwiedzający nasz kraj najwyższej wysokiej rangi osobistości – koronowane głowy, przedstawiciele świata polityki, sił zbrojnych, delegacje krajowych i zagranicznych władz państwowych oraz różnego rodzaju organizacji, a także ambasadorzy obejmujący misję dyplomatyczną w naszym kraju.