500 lat Krzyża Baryczków w Warszawie

Trwa jubileusz 500-lecia obecności Krzyża Baryczków w warszawskiej archikatedrze św. Jana Chrzciciela. W ramach obchodów 14 listopada w archikatedrze sprawowana będzie Msza św. pod przewodnictwem abp. Ludwiga Schicka, biskupa seniora archidiecezji Bambergu. Norymberga, skąd pochodzi Krzyż Baryczków, leży na terenie właśnie tej archidiecezji. Eucharystia poprzedzona będzie konferencją, którą wygłosi bp Michał Janocha.

Uroczysta inauguracja obchodów 500. rocznicy sprowadzenia Cudownego Krzyża Baryczków do Warszawy odbyła się 12 marca  podczas Mszy Świętej z udziałem Konferencji Episkopatu Polski, której przewodniczył w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela abp Tadeusz Wojda. Było to pierwsze wydarzenie w programie obchodów rocznicowych, organizowanych przez archidiecezję warszawską i diecezję warszawsko-praską, które potrwają prawie cały rok. Każdego 14. dnia miesiąca, od kwietnia do grudnia, w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela odmawiana jest specjalna nowenna oraz odbywają się katechezy poświęcone krzyżowi.

Podczas comiesięcznych spotkań katechezy o godz. 18:00 głoszą m.in. ks. Waldemar Chrostowski, bp Michał Janocha, ks. Krzysztof Pawlina oraz ks. Grzegorz Idzik. Po nich, o godz. 19:00 Mszy świętej połączonej z nowenną przewodniczą biskupi diecezji związanych z Krzyżem Baryczków, m.in. obu diecezji warszawskich. – Zaprosiliśmy też metropolitę Bambergu, księdza seniora biskupa Ludwiga Schicka. To jest diecezja, gdzie jest Norymberga, gdzie krzyż został wykonany – dodaje bp Michał Janocha.

Główne obchody rocznicowe odbyły się 14 września, w święto Podwyższenia Krzyża Świętego, a kolejne będą 14 grudnia, pod koniec Roku Święto, ponieważ Krzyż Baryczków jest również krzyżem jubileuszowym archidiecezji warszawskiej. „W krzyżu nadzieja”, w tych słowach zawiera się połączenie jubileuszu o nadziei z Krzyżem barczykowskim, jak wyjaśnia bp Janocha.

Od pięciu wieków cudowny Krzyż Baryczków jest otaczany przez mieszkańców Warszawy nieprzerwanym kultem. To jednocześnie ważny obiekt kulturowy i artystyczny, dlatego w ramach obchodów rocznicowych odbywają się nie tylko celebracje liturgiczne.

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej przyjmuje zgłoszenia grup, które chciałyby poznać historię krzyża podczas wizyty w katedrze. Muzeum zamówiło również obraz, poświęcony Krzyżowi Baryczków, u wybitnego polskiego artysty Ignacego Czwartosa. Jego prezentacja odbyła się w muzeum 3 września.

Został ogłoszony również konkurs dla młodzieży, uczniów szkół średnich oraz studentów. Powstały też dwa krótkie filmy, w tym specjalny utwór pt. „O Jezu z warszawskiej katedry”, autorstwa ks. Rafała Jaworskiego (link do utworu: https://www.youtube.com/watch?v=XiaURHS4bQ4) oraz książka o historii Krzyża Baryczków wraz z rozważaniami Drogi Krzyżowej, które napisał rzeźbiarz Łukasz Krupski, autor stacji Drogi Krzyżowej w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela.

W ramach działań popularyzatorskich jesienią zaplanowano wykład z cyklu „Duchowość dla Warszawy” poświęcony Krzyżowi Barczyczków, natomiast 29 maja na wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się konferencja naukowa pt. „Słodkie drzewo, słodkie gwoździe. Konteksty historyczne i kulturowe Krzyża baryczkowskiego”, współorganizowana przez bp. Janochę.

***

Gotycki krucyfiks sprowadził w 1525 roku z Norymbergi bogaty kupiec i rajca warszawski Jerzy Baryczka. Stąd też nazwa „Baryczkowski”. Krzyż został wykonany pod koniec XV lub na początku XVI wieku w Norymberdze. – Nie ma w Warszawie starszego obiektu kulturowego i artystycznego, otoczonego nieprzerwanym kultem. Także można powiedzieć, że tu jest serce Warszawy – mówi bp Janocha.

Krzyż Baryczkowski umieszczony w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela jest nierozerwalnie związany z historią Warszawy, przetrwał lata zaborów, wojen i klęsk. W czasie II wojny światowej katedra leżała w gruzach, ale krzyż ocalał.
Często przytaczanym dowodem szczególnego kultu tego krzyża są wydarzenia z Powstania Warszawskiego. W czasie walk o Stare Miasto 16 sierpnia 1944 r. został on wyniesiony z płonącej archikatedry przez ks. Wacława Karłowicza z pomocą dwóch sanitariuszek harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Wigry”: Barbary Gancarczyk-Piotrowskiej ps. Pająk i Teresy Potulickiej-Łatyńskiej ps. Michalska.

Uratowany krucyfiks ostatecznie trafił do szpitala powstańczego w podziemiach kościoła św. Jacka na Nowym Mieście. Tam miała się zdarzyć wzruszająca historia o tym, jak kapelan szpitala, który w ciemnościach miał udzielać sakramentu namaszczenia umierającym Powstańcom, udzielił go również Jezusowi z Krzyża Baryczków.

Po wojnie jego powrót do Kaplicy Baryczkowskiej w Niedzielę Palmową 1948 roku był wielką manifestacją wiary mieszkańców Warszawy.

Przed tym krzyżem modlili się w ważnych dla narodu chwilach królowie i prezydenci oraz dwóch papieży – Jan Paweł II i Benedykt XVI. – Nie ma w Warszawie tak omodlonego krzyża jak ten – mówi bp Janocha.
Krucyfiks Barczyczkowski jest nazywany „cudownym”. Zdaniem bp. Janochy krzyż jest „po trzykroć Cudowny”. „Jako dzieło sztuki jest cudem artystycznym. Jego istnienie w mieście skazanym na nieistnienie jest cudem historycznym. Jego nieprzerwany przez pięć stuleci kult, który można opisać, oraz indywidualne doświadczenia Spotkania, których nie można opisać – są cudem teologicznym. Te trzy cuda – artystyczny, historyczny i teologiczny – w przedziwny sposób splatają się ze sobą w historii ludzi i pokoleń Warszawy i Mazowsza, jak natura, kultura i łaska” – wyjaśnia bp Janocha w eseju poświęconym krzyżowi.