Polskie instytucje a przemoc wobec dzieci – FDDS prezentuje raport

Standardy muszą żyć w codziennej praktyce, być znane każdemu pracownikowi, rodzicowi i dziecku – podkreśla Urszula Kubicka-Kraszyńska z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Jej słowa towarzyszą publikacji pierwszego w Polsce raportu dotyczącego wdrażania Standardów Ochrony Małoletnich (SOM) po wejściu w życie tzw. ustawy Kamilka. Fundacja zaprezentowała wyniki badania 26 listopada.

Z raportu wynika, że aż 97% instytucji objętych badaniem posiadało Standardy Ochrony Małoletnich lub inne polityki ochrony dzieci w formie pisemnej. Najwyższy poziom wdrożeń odnotowano w szkołach, przedszkolach, szpitalach i placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Mimo to aż 71% instytucji nie podjęło żadnych formalnych interwencji w związku z doświadczaniem przemocy przez dzieci, co jak zaznaczają autorzy pokazuje znaczną różnicę między deklaracjami a praktyką.

Standardy Ochrony Małoletnich określają obowiązki instytucji i pracowników w zakresie zapobiegania zagrożeniom oraz reagowania na nie. Obejmują działania profilaktyczne, procedury zgłaszania i współpracę ze służbami, które zajmują się sprawami wymagającymi interwencji. Badanie FDDS objęło ankietę przeprowadzoną w 1137 instytucjach z dziesięciu kategorii, analizę dokumentów SOM oraz wywiady pogłębione.

Aż 38% instytucji opracowało standardy jeszcze przed wejściem w życie obowiązku ustawowego, co – jak wskazuje Fundacja – świadczy o wcześniejszym rozpoznaniu problemu przemocy wobec dzieci. W większości instytucji panowała zgodność co do potrzeby wdrożenia standardów: 79% respondentów uznało, że są one potrzebne, w tym 45% – że zdecydowanie.

„Dane pokazują, że polskie instytucje wykonały ogromny krok naprzód w formalnym zabezpieczeniu dzieci przed przemocą” – mówi dr Szymon Wójcik z Działu Badań FDDS. Podkreśla jednocześnie, że mimo spisanych procedur i przeszkolenia personelu, brak realnych interwencji wskazuje na funkcjonowanie dokumentów jedynie „na papierze”. Jak zaznacza, konieczne jest przejście od opisu zasad do ich regularnego stosowania w codziennej pracy z dziećmi.

Choć ze standardami zapoznawała się większość pracowników instytucji, w co dziesiątej placówce dotarły one jedynie do części kadry. Badanie pokazało też, że dwie trzecie instytucji zorganizowało zajęcia dla dzieci dotyczące przemocy i procedur reagowania. Jednak w wielu miejscach zabrakło konsekwentnej promocji SOM – szczególnie wśród rodziców oraz samych dzieci, które zgodnie z przepisami powinny brać udział w konsultowaniu uproszczonej wersji dokumentu. W praktyce włączenie dzieci w ten proces zadeklarowało mniej niż 1/3 instytucji.

Wdrożenie standardów wiązało się z licznymi wyzwaniami: brakiem czasu, kadr, jasnych wytycznych, a także obawami pracowników dotyczącymi rozmów o przemocy. Część instytucji podkreślała trudności w przygotowaniu dokumentów w wersji dostosowanej do dzieci, mimo ustawowego obowiązku ich tworzenia.

„Nie wystarczy, że instytucja ma SOM w segregatorze lub na stronie internetowej” – zaznacza ekspertka FDDS. Jak wyjaśnia, konieczna jest regularna ewaluacja i dostosowywanie procedur do charakteru danej placówki, aby standardy realnie chroniły najmłodszych.

Z raportu wynika również, że instytucje dostrzegają korzyści płynące z wdrożenia SOM: większą świadomość kadry, lepszą wiedzę o sposobach reagowania oraz wzrost poczucia bezpieczeństwa wśród dzieci. Standardy – jak zauważają badane placówki – porządkują procedury i sprzyjają budowaniu kultury reagowania na przemoc.

Fundacja wskazuje na potrzebę dalszego rozwijania systemu szkoleń dla instytucji pracujących z dziećmi, edukacji dla dzieci i rodziców dotyczącej reagowania na przemoc, uproszczenia procedur związanych z uzyskiwaniem zaświadczeń z KRK oraz budowania zintegrowanych mechanizmów współpracy pomiędzy instytucjami edukacji, zdrowia, pomocy społecznej i wymiaru sprawiedliwości. Podkreśla również konieczność systematycznego monitorowania jakości i praktycznej skuteczności wdrażania standardów.