Abp Grušas: nowe kroki dla Kościoła synodalnego w Europie

Pierwsza sesja Synodu Biskupów na temat synodalności była uważnym przyjrzeniem się rzeczywistości. Nie miała na celu zmiany depozytu wiary czy poddania się opinii publicznej, lecz słuchanie ludu Bożego – powiedział abp Gintaras Grušas otwierając wczoraj wieczorem doroczne zgromadzenie plenarne Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE). Odbywa się ono na Malcie i potrwa do czwartku 30 listopada.

ZGROMADZENIE PLENARNE CCEE

Nowe kroki dla Kościoła synodalnego w Europie

Wprowadzenie

JE ks. abp Gintaras Grušas

Arcybiskup Wilna i przewodniczący CCEE

27 listopada 2023 r.

Drodzy Bracia w Episkopacie,

drodzy uczestnicy Zgromadzenia Plenarnego,

Pokój z Wami! Niech pozdrowienie Jezusa Zmartwychwstałego będzie naszym życzeniem, które staje się modlitwą, dla naszych wspólnot, dla całego świata: dziś bardziej niż kiedykolwiek świat potrzebuje pokoju. Wraz z papieżem Franciszkiem stanowczo mówimy “nie wojnie, która jest klęską ludzkości. Potwierdzamy naszą bliskość z tymi, którzy cierpią z powodu tak wielu konfliktów, zwłaszcza z Ukrainą, narodem ormiańskim i mieszkańcami Ziemi Świętej. Nadal modlimy się za ofiary i ich rodziny. Nadal modlimy się o cud pokoju.

Bardzo dziękujemy JE Arcybiskupowi Charlesowi SCICLUNA, Arcybiskupowi Malty, za zaproszenie i przyjęcie nas w tych dniach. A także jego pracownikom, którzy zajęli się organizacją naszego spotkania.

Dziękuję nuncjuszowi apostolskiemu, JE abp Savio HON TAI-FAI, za jego słowa pozdrowienia i za przybliżenie nam bliskości papieża. Nieustannie modlimy się za papieża Franciszka, za jego życie i misję.

Dziękuję również JE Kard. Pierbattista PIZZABALLA, Patriarcha Jerozolimy Latynów, za jego pozdrowienie i refleksję na temat obecnej fali przemocy przetaczającej się przez Ziemię Świętą. Eminencjo, dziękuję szczególnie za zaangażowanie wspólnoty chrześcijańskiej na rzecz pokoju w tym regionie.

Pod koniec września, przed otwarciem XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, papież Franciszek przewodniczył publicznemu konsystorzowi w celu powołania 21 nowych kardynałów: dziesięciu z nich to Europejczycy. Dziękujemy Ojcu Świętemu za życzliwość, z jaką patrzy na nasz kontynent i raz jeszcze składamy najserdeczniejsze życzenia nowym kardynałom.

Jutro będziemy gościć JE Kard. Roberta Francisa Prevosta, Prefekta Dykasterii ds. Biskupów. Po raz pierwszy bierze on udział w naszej pracy i dziękujemy mu za sympatię i zainteresowanie, z jakim patrzy na CCEE. Zapewniamy go o naszej aktywnej współpracy i modlitwie w intencji jego nowego zadania w służbie Kościoła powszechnego.

Serdecznie pozdrawiamy i witamy JE ks. bpa Mariano Crociata, Przewodniczącego COMECE, oraz ks. bpa Marco GANCI, Stałego Obserwatora Stolicy Apostolskiej przy Radzie Europy w Strasburgu. Witamy również nowych członków CCEE:

– JE ks. bp Vitalij SKOMAROVSKYI, nowy przewodniczący dla Ukrainy łacińskiej, następca JE ks. bpa Mieczysława Mokrzyckiego;

– JE abp Luc TERLINDEN, nowy przewodniczący dla Belgii, następca JE kard. Józef de Kesel. Serdeczne podziękowania dla tych ostatnich, którzy zakończyli swoją służbę jako przewodniczący Konferencji Episkopatów.

Pod koniec grudnia ubiegłego roku, w wieku 95 lat, emerytowany papież Benedykt XVI zakończył swoją ziemską pielgrzymkę. Podczas swojego pontyfikatu wygłosił wiele przemówień na temat Europy: zawsze podkreślał znaczenie jej chrześcijańskich korzeni i zwracał uwagę na konieczny powrót do Chrystusa i ewangelizacji w celu zbudowania cywilizacji miłości. Wspominamy go z ogromną wdzięcznością i przyzywamy Nieba od Pana dla jego dobrego i wiernego sługi.

Przykład europejskich świętych i męczenników

W tym roku przypada czterechsetna rocznica męczeńskiej śmierci św. Jozafata, a Litwa oficjalnie ogłosiła ten rok Rokiem Świętego Jozafata. Obchody ku czci świętego biskupa i męczennika miały moc zjednoczenia czterech narodów: Litwy, Ukrainy, Białorusi i Polski. Święty Jozafat był tak wielkim męczennikiem za jedność chrześcijan, że Paweł VI chciał, aby jego szczątki zostały przeniesione do Bazyliki Świętego Piotra, podczas uroczystej ceremonii, która odbyła się w czasie, gdy Sobór Watykański II dyskutował o ekumenizmie. To właśnie przy ołtarzu św. Bazylego Wielkiego, gdzie spoczywają szczątki świętego, 12 listopada wraz z arcybiskupem większym Światosławem Szewczukiem odprawiliśmy Boską Liturgię wraz z wieloma wiernymi ze wspólnot litewskich i ukraińskich obecnych w Rzymie.

Ta rocznica ma wiele do powiedzenia dzisiejszej Europie. Święty Jozafat był niezłomnym obrońcą jedności chrześcijan i gorliwym głosicielem Ewangelii, świadkiem więzi między narodami Europy, więzi, która wykracza poza polityczne dywagacje. Żyjemy w szczególnie dramatycznym czasie dla Europy. Niestety, już drugi rok z rzędu, obchodzimy zgromadzenie plenarne w czasie wojny toczącej się w sercu naszego kontynentu. Mamy historie świętości, które nas jednoczą i są w stanie złagodzić rany historii. Niech przykład świętego Jozafata oraz tak wielu świętych i męczenników, świadków Ewangelii, do których poznania i naśladowania jesteśmy wezwani, pomoże nam odbudować nasze więzi, uznać naszą wspólną historię, budować zjednoczoną, pokojową i dostatnią Europę.

Nasza pamięć, nasza historia

Rada Konferencji Episkopatów Europy zrodziła się z intuicji, którą dziś nazwalibyśmy “w pełni synodalną”. Podczas Soboru europejscy biskupi i eksperci oddychali szczególną atmosferą komunii. Inspirację i siłę czerpali z paragrafu 5 soborowego Dekretu o pasterskim posłannictwie biskupów w Kościele Christus Dominus, który stanowi: „Jeśli wymagają tego szczególne okoliczności, biskupi kilku narodów, za zgodą Stolicy Apostolskiej, mogą stanowić jedną konferencję. Należy również popierać stosunki między konferencjami różnych narodów w celu promowania i zapewnienia większego dobra”.

W tak zwanej “prostej nocie”, wydanej 4 listopada 1965 r., monsignor Roger Etchegaray, ówczesny sekretarz Konferencji Episkopatu Francji, dokonał krótkiej analizy sytuacji europejskiej i nowego klimatu wymiany, który miał miejsce na kontynencie, również po narodzinach pierwszych instytucji europejskich. W nocie określono również szereg kwestii, którymi należy się zająć: od migracji wewnętrznych, które stwarzały problemy „ludzkie, społeczne i religijne”, a także prowadziły do rozważenia „coraz bardziej masowej obecności świata muzułmańskiego w chrześcijańskiej Europie”, przez „odpowiedzialność chrześcijan Europy za ekumenizm”, po kwestię „współczesnego ateizmu zrodzonego z cywilizacji technicznej”.

Etchegaray zaproponował dwa praktyczne środki: utworzenie komisji złożonej z biskupów delegowanych i ustanowienie regularnej wymiany informacji między konferencjami biskupów.

Były to pierwsze kroki, które doprowadziły w 1971 r. do narodzin CCEE. Nieco ponad 50 lat po jego założeniu uważamy, że konieczne jest znalezienie nowych form organizacyjnych, aby lepiej odpowiedzieć na wyzwania ciągle zmieniającego się współczesnego społeczeństwa i że powinniśmy pracować nad rewizją naszych Statutów, zastanawiając się również nad rolą grup kontynentalnych, jak wskazano na ostatnim Synodzie Biskupów. Nie możemy jednak zapominać o pierwotnym duchu Soboru, duchu, który zwracał się do biskupów o tworzenie sieci, o współpracę, o bycie wyrazem zjednoczonego kontynentu.

Ścieżka synodalna

Synod Biskupów na temat „Komunia, Uczestnictwo, Misja” pozwolił nam wnieść nasz wkład w ścieżkę synodalną ustanowioną przez papieża Franciszka. Zorganizowaliśmy ważny etap kontynentalny w Pradze, gdzie wszystkie rozmowy i debaty odbywały się publicznie, w przejrzysty sposób. Od samego początku byliśmy świadomi, że naszym zadaniem nie jest zmiana depozytu wiary ani poddanie się presji opinii publicznej. Naszym zadaniem, jako duszpasterzy, jest słuchanie ludu Bożego, wysłuchiwanie jego postulatów i zwracanie na nie uwagi naszych braci biskupów. Nie pracowaliśmy w sensie politycznym, nie mieliśmy oporu do pokonania.

Nadal jesteśmy przekonani, że „Chrystus jest nadzieją Europy”, jak napisał Jan Paweł II w Ecclesia in Europa 20 lat temu. Jesteśmy wdzięczni papieżowi Franciszkowi za to, że mógł zabrać tę ewangeliczną nadzieję w podróż, która angażuje cały Kościół powszechny. W adhortacji apostolskiej Evangelii Gaudium, której dziesiąta rocznica przypada w tym roku, Ojciec Święty wskazał nam drogę: ” Odnowione przepowiadanie ofiaruje wierzącym, także oziębłym lub niepraktykującym, nową radość oraz nową ewangelizacyjną żywotność. W rzeczy samej jego centrum i jego istota jest zawsze ta sama: Bóg, który objawił swoją ogromną miłość w Chrystusie umarłym i zmartwychwstałym” (Evangelii gaudium, 11).

Podczas naszej pracy usłyszymy o rozwoju tej synodalnej podróży od kardynała Mario GRECHA, sekretarza generalnego Synodu Biskupów, począwszy od wniosków z pierwszej części Synodu; zastanowimy się nad relacją między synodalnością a strukturami ponadnarodowymi oraz nad tym, jak wdrożyć metodę duchowej rozmowy w naszych spotkaniach, z pomocą kardynała Jean-Claude’a HOLLERICHA, naszego wiceprzewodniczącego i generalnego sprawozdawcy Synodu. Dziękujemy im obu za to, że nadal towarzyszą nam w naszej refleksji nad synodem.

Europejskie wyzwania

Pierwszy etap Synodu Biskupów uważnie przyglądał się rzeczywistości. Synod odbywał się w czasie, gdy ataki terrorystyczne Hamasu, które zdecydowanie potępiamy, sprowokowały eskalację działań militarnych Izraela w Strefie Gazy, które również należy potępić, ponieważ przemoc nie może być sposobem obrony żadnej sprawy. Ponawiamy nasz apel o ostateczne zawieszenie broni, dalsze uwalnianie zakładników i utrzymanie otwartych korytarzy humanitarnych do Strefy Gaz.

Wojna w Ukrainie, trwająca już drugi rok, nie przestaje stawiać przed nami pytań. Napływ uchodźców do krajów europejskich wymagał dodatkowego wysiłku ze strony naszych Kościołów partykularnych, które zaangażowały się nie tylko w pomoc humanitarną, ale także w opiekę duszpasterską nad tymi, którzy zostali przyjęci. Mamy nadzieję, że wkrótce zostanie osiągnięte porozumienie na rzecz sprawiedliwego pokoju, z poszanowaniem prawa międzynarodowego, które jest jedną z największych ofiar tej sytuacji.

Nasze Kościoły partykularne również stoją w obliczu dramatu nadużyć. Po Niemczech i Francji również Szwajcaria, Portugalia, Hiszpania i Włochy przedstawiły krajowe raporty na temat nadużyć, które miały miejsce w naszych kościołach. Zdecydowanie potępiamy wszelkiego rodzaju nadużycia i prosimy ofiary o przebaczenie. Tak wiele zostało już zrobione zgodnie ze wskazaniami papieża Franciszka, Kościół angażuje się w żmudny i bolesny proces oczyszczenia i pojednania; musimy nadal wprowadzać konkretne i skuteczne działania, aby zapobiegać i zwalczać nadużycia wobec nieletnich i osób bezbronnych.

Pociesza nas świadomość, że prawdziwym obliczem Kościoła nie są nadużycia. Z dumą patrzymy na naszych licznych kapłanów i osoby konsekrowane, zaangażowanych każdego dnia w przyjmowanie, towarzyszenie i pocieszanie tak wielu naszych braci i sióstr, w pomoc najmniejszym w społeczeństwie, w szerzenie Ewangelii nawet za cenę własnego życia. Dziękujemy im za ich wielkoduszną posługę i ewangeliczne świadectwo.

Nowym wyzwaniem dla społeczeństwa i Kościoła jest sztuczna inteligencja. Ze szczególnym podziwem patrzymy na to, na co pozwalają te nowe technologie, ale też obserwujemy z uwagą ryzyko, jakie ze sobą niosą. Nowy język stworzony przez sztuczną inteligencję stawia nowe wyzwania dla komunikacji, sposób, w jaki te nowe technologie są wykorzystywane, może głęboko zmienić nasze postrzeganie faktów i całkowicie zmienić nasz sposób myślenia. Istnieje pilna potrzeba refleksji nad tymi kwestiami, nad wynikającymi z nich implikacjami etycznymi, nad sprawiedliwością społeczną, którą należy zagwarantować, aby nikt nie pozostał w tyle.

Należy również pamiętać, że chrześcijaństwo jest najbardziej prześladowaną religią na świecie, jak wskazują różne międzynarodowe raporty, od Pomocy Kościołowi w Potrzebie po Open Doors. Podobnie, najnowsze roczne sprawozdanie Obserwatorium Nietolerancji i Dyskryminacji Chrześcijan w Europie, opublikowane 16 listopada, udokumentowało, że w 2022 r. odnotowano 748 przypadków dyskryminacji antychrześcijańskiej w 30 różnych krajach Europy, co stanowi gwałtowny wzrost w porównaniu z 519 przypadkami udokumentowanymi w 2021 r.

Pomimo tych trudności jesteśmy wezwani do wypełniania naszej misji, głoszenia Ewangelii i obrony godności osoby ludzkiej wszędzie tam, gdzie jest ona zagrożona.

Szczególną uwagę należy zwrócić na sprawy dotyczące życia. Przypadek Indi Gregory, małej angielskiej dziewczynki, która została odłączona od aparatury utrzymującej ją przy życiu wbrew woli jej rodziców, przykuł uwagę całego świata, a także papieża Franciszka, który poinformował, że modli się za rodzinę. Przypadek ten miał miejsce po wielu innych podobnych historiach, choć za każdym razem przebieg kliniczny był nieco inny. Nie są to odosobnione przypadki. Dlatego dziś bardziej niż kiedykolwiek jesteśmy wezwani do obrony pełnej godności każdego ludzkiego życia oraz prawa wszystkich do opieki i pomocy w jak najdłuższym życiu. Nie możemy zgodzić się na to, by sędzia decydował o życiu i śmierci człowieka. Życie jest darem od Boga i jako takie musi być bronione od poczęcia aż do naturalnej śmierci.

Jednocześnie rośnie presja na zagwarantowanie domniemanego prawa do aborcji. Z niepokojem patrzymy na propozycję zapisania prawa do aborcji we francuskiej konstytucji. Przyłączamy się do francuskich biskupów, którzy podczas sesji plenarnej w Lourdes powiedzieli zdecydowane “nie” tej propozycji i podkreślili, że w ubiegłym roku liczba aborcji we Francji wyniosła 234 000, co stanowi „smutny rekord w Unii Europejskiej, a liczba ta nie maleje, a wręcz rośnie” (Deklaracja biskupów francuskich, 9 listopada 2023 r.).

Są to najnowsze przypadki i jako takie są wymieniane. W rzeczywistości europejski trend wydaje się być obecnie zdefiniowany, w równi pochyłej prowadzącej coraz bardziej od kultury życia do kultury śmierci. Nie możemy nie wspomnieć o ustawie o eutanazji przyjętej w Portugalii w miesiącach poprzedzających Światowe Dni Młodzieży, podczas gdy w Holandii, ponownie w tym roku, eutanazja została dozwolona również dla dzieci poniżej 12 roku życia.

Dla kultury życia

Wierni wezwaniu papieża Franciszka, który prosi nas o spojrzenie na człowieka w jego całości, chcemy, jako biskupi, zaangażować się w rozwój nowej kultury życia, która obejmuje opiekę nad nienarodzonymi, poczętymi, nieuleczalnie chorymi, ale także ubogimi, przymusowymi migrantami i wszystkimi ofiarami, z którymi mamy do czynienia. Będziemy „samarytańską Europą” tylko wtedy, gdy będziemy umieli mówić jednym głosem w tych najważniejszych kwestiach, które stawiają nas pod znakiem zapytania.

Papież Franciszek pisze ponownie w Evangelii Gaudium: ” Samarytanka, tuż po zakończeniu swego dialogu z Jezusem, stała się misjonarką, i wielu Samarytan uwierzyło w Jezusa «dzięki słowu kobiety»” (J 4, 39). Nawet św. Paweł po spotkaniu z Jezusem Chrystusem ” zaraz zaczął głosić, że Jezus jest Synem Bożym” (Dz 9, 20). A my na co czekamy?” (Evangelii gaudium, 120).

Stoimy w obliczu poważnych wyzwań, którym musimy stawić czoła wspólnie, w duchu europejskim i chrześcijańskim, który zbyt długo zdawał się padać ofiarą interesów narodowych. Ścieżka ekumeniczna i praca z siostrzanymi Kościołami będą miały kluczowe znaczenie w tej podróży. Jesteśmy przekonani, dziś bardziej niż kiedykolwiek, że chrześcijańska wizja może rzeczywiście przyczynić się do prawdziwej cywilizacji miłości.

To jest nasze zadanie i nasze wyzwanie, w środku tego, co papież Franciszek wielokrotnie nazywał „nie erą zmian, ale zmianą epoki”.

Dziękuję Wam za wspólną pracę nad przyszłymi wyzwaniami i życzę wszystkim owocnego spotkania.