Abp Muszyński o obradach Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan

W dniach od 12 do 16 listopada 2012 r. miało miejsce w Rzymie plenarne posiedzenie Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan (PRPJC).

Było ono poświęcone głównie „znaczeniu ekumenizmu dla Nowej Ewangelizacji” oraz dostosowaniu Dyrektorium Ekumenicznego wydanego w roku 1993 do nowych zmienionych warunków, w których toczy się obecnie dialog ekumeniczny. Obszerne sprawozdanie z tego wydarzenia przekazał KAI prymas-senior, abp Henryk Muszyński.

Obok sprawozdania przedstawionego przez Sekretarza Generalnego – bp. Briana Farrella, obejmującego dialog z Kościołami i wspólnotami chrześcijańskimi, relację Komisji Dialogu Religijnego przedstawił ks. Norbert Hofmann SDB. Zbliżająca się 500. rocznica wystąpienia Marcina Lutra, które miało miejsce 31 października 1517 r., stanowiła stosowną okazję do omówienia przygotowanego programu tego wyjątkowego Jubileuszu ze strony wspólnego ewangelicko-katolickiego komitetu.

Obrady otworzyło obszerne przedłożenie kard. Kurta Kocha – przewodniczącego PRPJC na temat: „Znaczenie ekumenizmu dla Nowej Ewangelizacji.” Ścisły związek, jaki istnieje pomiędzy jednością chrześcijan a głoszeniem Ewangelii, sprawił, że PRPJC podjęła temat, któremu był poświęcony XIII Światowy Synod Biskupów na temat Nowej Ewangelizacji. Ekumeniczna jedność z woli samego Chrystusa (por. J 17,21) jest bowiem niezbędnym warunkiem wiarygodnie głoszonej Ewangelii we współczesnym świecie. Ten wewnętrzny związek, istniejący pomiędzy nową ewangelizacją we współczesnym świecie – nową ze względu na nowy zapał i entuzjazm, nowe metody i sposoby ewangelizacji, Kard. Koch ujął w trzech punktach:

1. Nowa ewangelizacja w obliczu nowych wyzwań chrześcijaństwa.

2. Nowe drogi odnalezienia wiarygodności ewangelizacji ekumenicznej.

3. Podstawowe treści nowej ewangelizacji w świecie pluralistycznym.

Dopełnieniem referatu Kard. Kurta Kocha, który obszernie przedstawił problemy związane z treścią, sposobem i trudnościami ewangelizacji we współczesnym świecie, było przemówienie Benedykta XVI w czasie audiencji udzielonej członkom PRPJC dnia 15 listopada 2012 r. Papież wskazał, że odnowione zaangażowanie wspólnot chrześcijańskich w głoszeniu Ewangelii, stanowi nowy motyw nadziei dla Kościoła. Przybliżenie współczesnemu człowiekowi Boga żywego, objawionego w Jezusie Chrystusie w mocy Ducha Świętego, który ożywia i uświęca, jest „najbardziej pilnym i imperatywem dla wszystkich chrześcijan”. Żadne trudności nie usprawiedliwiają wytrwałego i cierpliwego dążenia do pełnej jedności Kościoła, będącej wyrażeniem woli Chrystusa – Jego Założyciela, i dziełem samego Ducha Świętego.

Papież przypomniał również, że Rok Wiary ogłoszony niedawno, przez ożywienie i pogłębienie wiary, przyczyni się także do postępu na drodze dialogu ekumenicznego.

Sekretarz Generalny, bp Brian Farrell, przedstawił obszerny i bardzo realistyczny obraz dialogu prowadzonego z różnymi Kościołami i wspólnotami kościelnymi. 50. rocznica rozpoczęcia II Soboru Watykańskiego (11 października 1962 r.) i podpisania Dekretu o ekumenizmie „Unitatis redintegratio” (21 listopada 1964 r.) stanowi stosowną okazję dla rachunku sumienia nad przebytą drogą. Obok zaskakujących oznak postępu, jak np. Dzień refleksji, dialogu i modlitw dla pokoju i sprawiedliwości w świecie, który miał miejsce w Asyżu dnia 27 października 2011 r. z udziałem Benedykta XVI i najwyższych przedstawicieli niektórych Kościołów starochrześcijańskich i prawosławnych, mających swe korzenie w Reformacji, nie brak również pewnych oznak przesilenia i zmęczenia. W międzyczasie narosły nowe pokolenia, które nie znają już doświadczenia soborowego i w obliczu postępującego sekularyzmu i pluralizmu religijnego, skupiają się głównie na zachowaniu własnej tożsamości religijnej.

PRPJC w sposób niestrudzony kontynuuje zarówno bilateralny jak i multilateralny dialog z przedstawicielami wielu różnych Kościołów i wspólnot kościelnych.

Z uznaniem i podziwem wsłuchaliśmy się w sprawozdanie z działalności obejmującej czas od ostatniego posiedzenia plenarnego, które miało miejsce w dniach 15–19 listopada 2010 r. Obejmuje ono:
Kościoły prawosławne (Patriarchat Ekumeniczny Konstantynopola; Patriarchaty: Moskwy, Serbii, Grecji).
Kościoły Ortodoksyjne Wschodnie (Armenia, Etiopia, Indie).
Kościół Asyryjski Wschodu.
Kościoły i Wspólnoty Zachodnie:
1. Starokatolicki Unii Utrechtu.
2. Wspólnoty Anglikańskie
– Metodystów,
– Luteranów Reformowanych,
– Uczniów Chrystusa,
– Mennonitów,
– Armii Zbawienia,
– Zielonoświątkowców,
– Różne wspólnoty charyzmatyczne.

Dialog ten odbywa się z reguły za pośrednictwem Światowej Federacji Luterańskiej (CFLM), Międzynarodowej Komisji Anglikańskiej (ARCIC), Międzynarodowej Rady Luterańskiej (JLC), Wspólnoty Kościołów Ewangelickich Europy (GEKE), albo też za pośrednictwem przedstawicieli poszczególnych Kościołów czy wspólnot.

Szczególne znaczenie w wymiarze ekumenicznym ma Ekumeniczna Rada Kościołów i Komisja: Wiara i Konstytucja (Fede e Constituzione, Faith and Order). Zajmuje się ona problemami ogólnymi, jak: naturą misji Kościoła, źródłem autorytetu czy nauką moralną Kościołów.

Aktualny stan stosunków i dialogu z judaizmem przedstawił sekretarz Komisji ds. Stosunków z Hebraizmem – ks. Norbert Hofmann SDB. Relacja ta obejmowała nie tylko inicjatywy Stolicy Apostolskiej, ale także krótkie sprawozdanie z Dnia Judaizmu obchodzonego we Włoszech, Austrii, Holandii, a także w Polsce.

Pośród sympozjów poświęconych wspólnej religijnej tematyce wspomniano także tygodniowe sympozjum w Krakowie zorganizowane w dniach od 1 do 7 lipca 2011 roku na temat: Religie i ideologie. W zakresie stosunków chrześcijańsko–żydowskich odnotowano znaczący postęp, do których zaliczyć należy między innymi spotkanie przedstawicieli Stolicy Apostolskiej z członkami Wielkiego Rabinatu w Jerozolimie, które mają miejsce począwszy od 2002 roku. Sprawozdania dotyczące religijnego dialogu chrześcijańsko-żydowskiego w sposób bolesny kontrastowały z relacjami przedstawicieli Bliskiego Wschodu. Przypominali oni, że wydarzenia, które tam się rozgrywają, powinny również stanowić istotny przedmiot dialogu, wszakże Ziemia Święta, gdzie dopełniły się zbawcze działa Chrystusa, jest także istotnym elementem pokoju światowego.

Dopełnieniem sprawozdań przedstawionych przez członków PRPJC były relacje przedstawicieli poszczególnych kontynentów: Azji, Ameryki i Kanady, Ameryki Południowej, Oceanii i wielu krajów Europy. Wśród nich Arcybiskup Większy Kijowa i Halicza – Światosław Szewczuk, przedstawił dość obszerną relację dotyczącą sytuacji grekokatolików na terenie Ukrainy.

Ekumenizm, będący wyrazem misji Kościoła powszechnego, ma wymiar uniwersalny, jednakże o jego rozwoju i postępie decyduje często konkretne wydarzenie, których świadkami byli poszczególni członkowie PRPJC. W tym kontekście abp Henryk Muszyński, biskup senior Gniezna, miał okazję podzielić się z obecnymi członkami Papieskiej Rady genezą, historią powstania i treścią Wspólnego Przesłania do Narodów Polski i Rosji, podpisanego przez abp. Józefa Michalika – przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski i Cyryla I – Patriarchę Moskwy i całej Rosji dnia 17 sierpnia 2012 r. na Zamku Królewskim w Warszawie. Jest to pierwszy dokument tej rangi w całych przeszło tysiącletnich dziejach naszych Kościołów. Relacja ta spotkała się z ogromnym zainteresowaniem i uznaniem, zarówno członków jak i ekspertów PRPJC, jako „znak nadziei” na przyszłość dla innych narodów i Kościołów.

Druga część Konferencji Plenarnej była poświęcona rewizji Dyrektorium Ekumenicznego wydanego w roku 1993. Miała ona charakter szerokiej, światowej konsultacji mającej na celu przygotowanie nowego wydania tego dokumentu. Dyrektorium to, służące „zastosowaniu zasad i norm dotyczących ekumenizmu” II Soboru Watykańskiego, głównie Dekretu „Unitatis redintegratio”, w swoich zasadniczych zrębach jest ciągle aktualne. Jako takie głównie w swoim pozytywnym brzmieniu zostało ono przyjęte i zaakceptowane przez członków PRPJC.

Okres 20 lat, który upływa sprawił, że w niektórych sformułowaniach jest ono przestarzałe. Nade wszystko jednak narosło sporo nowych problemów, nieznanych przed 20 laty, które wymagają aktualizacji. Dopełnienia domaga się ono także w zakresie nowych dokumentów, wydanych przez Magisterium Kościoła, głównie w zakresie nauczania Jana Pawła II i Benedykta XVI.

Treść tego Dyrektorium była szeroko konsultowana jeszcze przed sesją plenarną przez członków i ekspertów PRPJC. Wpłynęło wiele sugestii dotyczących uzupełnienia i aktualizacji. Wszystkie kolejne rozdziały Dyrektorium były ponownie dyskutowane w czasie sesji plenarnej. Owoce tej konsultacji będą wykorzystane przy przyszłej redakcji nowego wydania. Zagadnienia omawiane dotyczyły między innymi: komunii świętej, czynnego uczestnictwa w liturgii Kościoła Katolickiego, obrzędu chrztu czy małżeństw mieszanych. Przykładowo pozwolę się odwołać do numeru 137 Dyrektorium ekumenicznego, które mówi o udostępnieniu kościołów czy miejsc kultu innym wyznaniom chrześcijańskim, które nie mają własnych świątyń. W międzyczasie doczekaliśmy się nie tylko święceń kobiet, ale także celebracji związków homoseksualnych na wzór sakramentu małżeństwa. Jak postąpić w takim wypadku, gdy chodzi o działanie i czynności, które są sprzeczne z nauką i dyscypliną Kościoła Katolickiego?

Podobnie wiele innych problemów, zwłaszcza w zakresie moralności chrześcijańskiej, domaga się koniecznej decyzji i weryfikacji w treści dokumentu. Na ile można sądzić z szerokiej dyskusji, dotyczącej tych problemów, przyszłe dyrektorium będzie zawierało ogólne normy i zalecenia, pozostawiające poszczególnym Konferencjom Episkopatów czy nawet pojedynczym biskupom konkretne decyzje. Na odległość nie podobna bowiem rozstrzygnąć, na ile i czy w konkretnym przypadku istnieje niebezpieczeństwo zgorszenia.

Osobnym problemem omawianym w części końcowej, były przygotowania do obchodów 500. rocznicy ogłoszenia słynnych tez Marcina Lutra, z którymi wiąże się początek Reformacji. Przygotowania do tej rocznicy, która będzie miała miejsce 31 października 2017 r. ze strony protestanckiej są już daleko zaawansowane. Rocznica ta dla nas katolików w dobie ekumenizmu nasuwa poważne pytania:

– co mamy właściwie świętować: początek rozłamu chrześcijan?

– opublikowanie 95 tez Lutra, które stanowiły początek konfliktu?

– początek sporu z papiestwem?

Wszystko to czyni ten Jubileusz i jego świętowanie problematycznym. Prof. Wolfgang Thönissen z Instytutu Ekumenicznego Adam Möhlera w Paderborn, przedłożył pewne propozycje, które dla strony katolickiej mogą być pomocne dla obchodów tej rocznicy.

Martin Junge, Sekretarz Generalny Światowej Federacji Luterańskiej (ŚFL), sformułował trzy fundamentalne postulaty:

– obchody maja mieć charakter międzynarodowy,

– mają mieć charakter ekumeniczny, który uwzględni nie tylko 500 lat reformacji, ale także osiągnięcia 50 lat ekumenicznego dialogu,

– reforma Kościoła zapoczątkowana przez Reformację jest kontynuowana i powinna znaleźć swój zewnętrzny wyraz we wspólnym świadectwie Ewangelii. W tym miejscu założenia te spotykają się z Nową Ewangelizacją, która również ma charakter ekumeniczny.

W tym duchu dla przygotowania obchodów 500. rocznicy powstała wspólna ewangelicko-katolicka komisja pt.: „Od konfliktu do wspólnoty. Luterańsko-katolickie wspólne wspomnienie Reformacji w 2017 roku”. Komisja przygotowuje projekt wspólnego programu obchodów początków Reformacji z uwzględnieniem niekłamanych dotychczasowych osiągnięć, do których należy między innymi Wspólny Dokument o usprawiedliwieniu, a także doświadczenie 50-letniej wspólnej drogi duchowego ekumenizmu. Miejsce wielowiekowej polemiki zajmuje wspólny wysiłek, który w oparciu o obiektywne, historyczne kryteria usiłuje docenić, że Luter nie chciał podziału, ale reformy Kościoła. Obydwie zaś wspólnoty gotowe są przeprosić za własne błędy, które ten podział przypieczętowały. Nie oznacza to zatem kanonizacji Lutra, a nowy wysiłek ku pełnej jedności. Aby tak się stało potrzebna jest również wytrwała modlitwa w tej intencji, wszakże prawdziwa jedność jest i może być dziełem tylko Ducha Świętego.