„Alternatywna Nagroda Nobla” 2022 dla obrońców praw człowieka oraz klimatu

W Sztokholmie odbyła się uroczystość wręczenia „Alternatywnej Nagrody Nobla” za 2022 rok. Jej laureatami zostali działacze na rzecz praw człowieka i obrońcy klimatu z Ukrainy, Somalii, Ugandy i Wenezueli. Ich nazwiska ogłoszono już we wrześniu.

Przyznawana od 1980 roku nagroda Right Livelihood Award wspiera ludzi, którzy pracują, czasem z narażeniem życia i zdrowia, na rzecz pokojowego, sprawiedliwego i zrównoważonego świata. Poprzez honorowanie i budowanie globalnych sieci, „alternatywny Nobel” ma na celu promowanie pilnych i długotrwałych procesów zmian społecznych.

Ukraińska laureatka i obrończyni praw człowieka Oleksandra Matwiejczuk, jako przewodnicząca Centrum Swobód Obywatelskich (CCL), od ponad dekady odgrywa kluczową rolę we wzmacnianiu ukraińskiego społeczeństwa obywatelskiego i państwowych struktur demokratycznych. Jej dokumentacja dotycząca łamania praw człowieka i zbrodni wojennych toruje drogę do społecznego i prawnego przewartościowania, które stało się tym bardziej ważne po inwazji Rosji na Ukrainę, stwierdziła w uzasadnieniu nagrody Fundacja Right Livelihood Award.

Laureatki Fartuun Adan i Ilwad Elman, są somalijskimi działaczkami na rzecz praw człowieka, które prowadzą projekty budowania pokoju społecznego, zapewniając w ten sposób ratowanie życia dla grup zepchniętych na margines, stwierdziło jury. Dodało, że „poprzez swoją organizację Elman Peace matka i córka opracowały innowacyjne i specyficzne kulturowo podejścia, które wspierają ocalałych z przemocy ze względu na płeć, resocjalizują byłe dzieci-żołnierzy i zapewniają szkolenia zawodowe i umiejętności kierownicze dla kobiet i młodzieży”.

Nagrodzona została również spółdzielnia Cecosesola, sieć organizacji społecznych z regionów o niskich dochodach w Wenezueli. Wytwarza ona niedrogie towary i usługi dla ponad 100 tys. rodzin. Należą do nich spółdzielcze usługi pogrzebowe, rynki żywności, sieć zdrowotna, usługi oszczędnościowe i kredytowe, a także produkcja rolna i drobne przetwórstwo. Wszystko to jest oferowane znacznie poniżej cen w handlu detalicznym.

Czwarty laureat, Africa Institute for Energy Governance (AFIEGO) z Ugandy, wspiera społeczności w przeciwstawianiu się szkodliwym dla środowiska projektom naftowym i gazowym. „Poprzez lobbing, kampanie medialne oraz lokalne i międzynarodowe działania prawne AFIEGO zadbało o to, aby głosy społeczności były słyszane przez decydentów” – zauważyło jury. Pomimo represji ze strony ugandyjskiego rządu, AFIEGO nieugięcie występuje przeciwko zawłaszczaniu ziemi i niszczeniu środowiska.

„Alternatywny Nobel” przyznawany jest od 1980 roku rokrocznie czterem laureatom – osobom i organizacjom. Dotychczas otrzymało go ponad 140 osób z niemal 60 krajów. Pierwszymi nagrodzonymi byli w 1980 roku: Hassan Fathy z Egiptu za koncepcje przedstawione w książce „Architektura dla biednych” i międzynarodowa organizacja Plenty International Stephen Gaskin, działająca w Stanach Zjednoczonych, Lesotho i Gwatemali, propagująca programy pomocowe dla potrzebujących zarówno w krajach bogatej Północy, jak i biednego Południa.

Laureatami byli ponadto m.in. brazylijski teolog wyzwolenia Leonardo Boff (2001) i Bianca Jagger (2004) z Nikaragui za działalność na rzecz praw człowieka i sprawiedliwości społecznej. W 2010 roku jednym z czworga zdobywców nagrody w został pochodzący z Austrii biskup brazylijskiej prałatury terytorialnej Xingu – Erwin Kräutler za wielkie zaangażowanie w obronę praw ludności tubylczej w Amazonii oraz za wkład w zachowanie przed zniszczeniem tropikalnych lasów Amazonii. Natomiast w 2011 roku „alternatywnego Nobla” otrzymał po raz pierwszy Chińczyk Huang Ming za działalność w dziedzinie energii słonecznej, a w 2020 roku – przebywająca w areszcie irańska prawniczka, broniąca działaczy praw człowieka – Nasrin Sotudeh i Alaksander Białacki – założyciel i lider Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” na Białorusi.

Fundatorem nagrody jest dziennikarz i filatelista, 76-letni Carl Wolmar Jakob von Uexküll, były członek Parlamentu Europejskiego. Wcześniej starał się on sfinansować Nagrodę Nobla w dziedzinie ekologii i rozwoju, ale propozycję tę odrzucił Komitet Noblowski, który przyznaje Nagrody Nobla za osiągnięcia naukowe, literackie i pokojowe. Right Livelihood Foundation ma swoje biuro w Sztokholmie.