Badają „przypadki sumienia”

Dykasteria łaski i miłosierdzia, tak nazywana jest Penitencjaria Apostolska. W siedzibie instytucji w Rzymie, 22 marca rozpoczął doroczny kurs „spowiedniczy” dla młodych kapłanów.

Organizowany już po raz dwudziesty cykl formacyjny dotyczy tzw. forum internum, czyli spraw związanych z sumieniem penitenta. Mogą one obejmować także kwestie pozasakramentalne. W poszczególnych przypadkach Penitancjaria Apostolska, zwana kościelnym trybunałem miłosierdzia, udziela rozgrzeszenia czy dyspens zarezerwowanych Stolicy Apostolskiej.

Jak wyjaśnia teolog Penitencjarii, słowacki jezuita, ks. Ján Ďačok, dykasterię tę określa się jako organ powszechny i podlegający wyłącznie papieżowi w kwestii forum wewnętrznego. Jest to dykasteria łaski i miłosierdzia. Nie posiada funkcji prawnych związanych z forum zewnętrznym, tak jak Rota Rzymska czy Sygnatura Apostolska. Sprawuje jurysdykcję łaski.

– Forum wewnętrzne jest kompleksem spraw, działań i konsekwencji związanych z wewnętrznymi aktami sumienia wiernych. Owe akty są poznawane jedynie poprzez ich dobrowolne ujawnienie. Wszystkie działania właściwe człowiekowi pochodzą z sumienia i są oceniane jako zasługi lub grzechy. Ogólnie mówiąc całe życie moralne człowieka może być przedmiotem działania forum wewnętrznego. To pole jest bardzo szerokie i nie można podać wyczerpującej listy tych działań – wyjaśnia ks. Ďačok. Dlatego trzeba ograniczyć się do niektórych podstawowych kategorii forum wewnętrznego, jakimi są:

– grzechy w materii sakramentu pokuty;

– kary zaciągnięte z powodu grzechu, ale pozostające w stanie kary latae sententiae [mocą samego prawa], bo uczynki, z których one pochodzą, nie zostały ocenione kanonicznie i pozostają ukryte;

– nieprawidłowości nieocenione kanonicznie i ukryte, przeszkody do święceń i do małżeństwa pochodzące z ukrytych okoliczności;

– zobowiązania osobiste lub rzeczywiste, względem których istnieją powody dyskryminujące i łagodzące;

– akty i okoliczności, które powodują pewność co do nieważności lub wątpliwości co do ważności aktów sakramentalnych;

– stany ducha, przyzwyczajenia, skłonności w zakresie psychologicznym lub moralnym, jak na przykład skrupuły, fobie itp.;

– problemy dotyczące życia moralnego określonych osób.

Słowacki duchowny zaznacza, że Penitencjaria Apostolska bada i rozstrzyga przypadki sumienia, które przychodzą do niej z całego świata. „Przypadki sumienia” są to trudne sytuacje wiernych, którzy poszukują rozwiązania za pośrednictwem Kościoła poprzez ten trybunał. Zajmuje się więc on różnorodnymi kwestiami, od nieregularności i przeszkód prawnych dotyczących przyjęcia sakramentów święceń czy małżeństwa, poprzez ekskomuniki zaciągnięte np. w związku z dokonaną aborcją, aż po sprawy bardzo indywidualne, jak prywatne śluby, grzeszne nałogi itp. W sprawach tych wierni mogą się zwracać do Penitencjarii Apostolskiej, choć warto zawsze najpierw szukać pomocy u duszpasterzy. Podnoszeniu ich kompetencji w tym zakresie służą właśnie kursy organizowane przez Penitancjarię – tłumaczy ks. Ďačok.

Jak wskazuje z kolei regens trybunału, bp Gianfranco Girotti, Kościół coraz częściej ma do czynienia z nowymi rodzajami grzechów i zjawisk moralnie złych, a przynajmniej wątpliwych, o które pytają wierni i na które też należy jak najszerzej uwrażliwiać. Chodzi na przykład o sztuczne zapłodnienie, eksperymenty medyczne albo inne przedsięwzięcia godzące w jakiś sposób w społeczeństwo czy środowisko naturalne. Tymczasem spowiedź, zarówno ze strony penitenta, jak spowiednika, traktowana bywa zbyt rutynowo i formalnie. Penitencjaria Apostolska stara się zatem, by młodzi kapłani czynili z sakramentu pokuty właściwe narzędzie formowania sumień.