Benedykt XVI o św. Augustynie

Wydaje mi się, że trzeba poprowadzić ludzi do nadziei poznania prawdy – te słowa św. Augustyna przywołał Benedykt XVI w katechezie podczas audiencji ogólnej 30 stycznia w Watykanie.

W ten sposób papież powrócił, po tygodniowej przerwie, do rozważań poświęconych temu wielkiemu biskupowi Hippony. W trzeciej katechezie na jego temat mówił o aktualności jego nauczania. Głównym tematem dzisiejszego nauczania były związki między wiarą a rozumem, jak przedstawił to św. Augustyn.

Ojciec Święty odwołał się do listu apostolskiego Jana Pawła II wydanego w 1986 r., z okazji 1600. rocznicy nawrócenia tego ojca Kościoła, zatytułowanego „Augustinum Hipponensem”. Przypomniał, że Augustyn, poszukując intelektualnie prawdy, odszedł od wiary katolickiej, którą poznał w dzieciństwie dzięki matce. „Nie chciał bowiem postępować w wierze, która nie byłaby wyrazem jego rozumu, czyli prawdy” – zaznaczył Benedykt XVI. Jej radykalne poszukiwanie początkowo oddaliło przyszłego biskupa od wiary. Nigdy jednak nie zadowolił się częściowymi odpowiedziami, które nie prowadziłyby do Boga, dawcy życia, „który nie jest tylko ostateczną hipotezą kosmologiczną”. I dzięki temu Augustyn odnalazł Chrystusa.

„Cała droga duchowa i intelektualna św. Augustyna stanowi wzór relacji między wiarą a rozumem, aktualny także dzisiaj” – podkreślił papież. Dodał, iż zagadnienie to powinno być ważne „nie tylko dla ludzi wierzących, ale dla wszystkich ludzi poszukujących prawdy”. „Wiara i rozum nie mogą być rozdzielone ani przeciwstawione sobie, ale muszą zawsze iść razem” – zaznaczył Ojciec Święty. Zwrócił uwagę, że obie te władze „prowadzą nas do poznania” i powinny być rozwijane harmonijnie. „Hasłu «Uwierz, aby rozumieć» (crede ut intelligas), powinno towarzyszyć «zrozum, abyś uwierzył» (intellige ut credas). Katolickim rozwiązeniem problemu związków między wiarą a rozumem jest synteza” – zaznaczył Ojciec Święty.

Harmonia między wiarą a rozumem oznacza, „że Bóg jest bliski każdej istocie ludzkiej, bliski naszemu sercu i naszemu rozumowi, jeśli naprawdę wyruszymy w drogę”. Oznacza ona obecność Boga w człowieku, którą głęboko rozumiał św. Augustyn. „We wnętrzu człowieka mieszka prawda” – przypomniał papież słowa św. biskupa Hippony.

Benedykt XVI przywołał również nauczanie Jana Pawła II ze wspomnianego listu o św. Augustynie. Poza Jezusem Chrystusem, „tą drogą, której nigdy nie brakowało rodzajowi ludzkiemu, nikt nigdy nie został zbawiony, nikt się nie zbawia i nikt nie będzie zbawiony”. Papież zauważył, że Augustyn spoglądał na Kościół jako na lud i dom Boży, ciało Chrystusa złączone z Jego Głową, dlatego nie można na niego patrzeć wyłącznie socjologicznie.

„Augustyn spotkał Boga. Przez całe swoje życie doświadczał tego spotkania z Osobą Jezusa. To odmieniło jego życie” – stwierdził Ojciec Święty i dodał: „Miejmy nadzieję, że Pan da także nam tę łaskę i w ten sposób odnajdziemy Jego pokój”. Tymi słowami papież zakończył swoją katechezę.

Następnie wysłuchano streszczenia nauczania w językach narodowych i papieskich pozdrowień do zgromadzonych w Auli pielgrzymów. Po polsku streszczenie katechezy odczytał ks. prał. Sławomir Nasiorowski z Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej: „Nawiązując do poprzednich katechez o najwybitniejszym myślicielu starożytności chrześcijańskiej św. Augustynie, warto przypomnieć dedykowany mu przez Ojca Świętego Jana Pawła II List Apostolski z 1986 roku, w którym dziękuje on Bogu za dar, jakim był ten święty dla Kościoła i całej ludzkości. Poszukiwania intelektualne i duchowe św. Augustyna w szczególny sposób nawiązują do relacji wiary i rozumu. Te dwa wymiary są nieodzowne w poznaniu rzeczywistości. To one pomagają zrozumieć, że Bóg jest tak blisko każdego człowieka. Doświadczenie tej bliskości św. Augustyn streścił w słowach: 'conversio’ – nawrócenie i 'confessio’ – wyznanie. Nawrócenie prowadzi do poznania Chrystusa, jedynego pośrednika między Bogiem a ludźmi. On jest drogą wolności i zbawienia, Głową Kościoła, z którym jest mistycznie złączony. Dzięki Niemu Kościół jest święty. Jest ciałem Chrystusa, w którym On modli się w nas, przez nas i za nas. Spotkanie Chrystusa i osobiste doświadczenie bliskości Boga zmieniło życie św. Augustyna. Spotkanie z Bogiem podobnie może zmienić nasze życie, o ile dostąpimy tej łaski i doświadczymy tajemnicy nawrócenia”.

Wśród pielgrzymów z Polski obecnych na audiencji byli arcybiskupi metropolici: warszawski – Kazimierz Nycz i białostocki – Edward Ozorowski oraz biskup toruński Andrzej Suski i biskup pomocniczy archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej Marian Kruszyłowicz. Z okazji 25. rocznicy święceń kapłańskich na audiencję przyjechali do Rzymu kapłani archidiecezji łódzkiej. Były również obecne grupy pielgrzymów z południa kraju.

Papież powiedział do nich po polsku: „Pozdrawiam obecnych tu Polaków. Święty Augustyn uczy nas umiłowania Boga. W znanej modlitwie wyznaje: «Późno Cię ukochałem. Z dala od Ciebie trzymały mnie stworzenia. Twoje światło usunęło moją ślepotę. Poczułem i chłonę Ciebie. Płonę pragnieniem Twojego pokoju». Niech ta modlitwa obudzi w was pragnienie poznania Boga. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!”.

Na zakończenie katechezy odśpiewano po łacinie Modlitwę Pańską, a Ojciec Święty udzielił wszystkim błogosławieństwa apostolskiego.