Benedykt XVI wręczył ponad 300 paliuszy

Do 307 wzrośnie liczba arcybiskupów-metropolitów, którzy otrzymali lub otrzymają z rąk Benedykta XVI paliusze – oznaki więzi łączącej metropolitów z biskupem Rzymu.

Zgodnie z wielowiekowym zwyczajem, sięgającym co najmniej połowy IX wieku, papież nakłada paliusze metropolitom, mianowanym przez siebie w ciągu ostatniego roku, w Watykanie 29 czerwca – w uroczystość patronów Kościoła katolickiego, św. apostołów Piotra i Pawła.

Wśród wspomnianych 307 hierarchów, którzy już otrzymali lub otrzymają to szczególne wyróżnienie, jest 10 Polaków, łącznie z tymi, którym papież wręczy je jutro. Ponadto Polakiem jest metropolita lwowski abp Mieczysław Mokrzycki, obdarzony paliuszem w 2009 roku.

Obrzęd wręczania paliuszy odbywa się zasadniczo w Watykanie – w bazylice św. Piotra lub na Placu św. Piotra, ale dwukrotnie miało to miejsce poza siedzibą papieży. W 2007 roku dwóch metropolitów nie mogło przybyć na główne uroczystości do Rzymu, a 21 września ub.r. papież nałożył tę oznakę godności metropolitalnej nowemu metropolicie Mediolanu abp. Angelo Scoli w Castel Gandolfo.

W pierwszym roku swego pontyfikatu – 2005 Benedykt XVI wręczył 32 paliusze, w tym abp. Stanisławowi Dziwiszowi z Krakowa, ale już w następnym roku było ich tylko 27 (w tym abp Wojciech Ziemba z Olsztyna) i była to najniższa, jak dotychczas, liczba przekazanych paliuszy w obecnym pontyfikacie. Przewidzianych na jutro 46 paliuszy jest drugą taką liczbą – podobnie było w 2007 r. (z Polski otrzymali je wówczas arcybiskupi Kazimierz Nycz z Warszawy i Edward Ozorowski z Białegostoku).

Paliusz jest długim okrągłym pasem z białej wełny z wetkniętymi w niego sześcioma krzyżami i dwoma końcami opadającymi na plecy i piersi. Wełna do utkania tych przedmiotów pochodzi z dwóch baranków, które papieże przyjmują w liturgiczne wspomnienie św. Agnieszki – 21 stycznia w kaplicy Urbana VIII w Watykanie. Wcześniej poświęcono je podczas Mszy św. w rzymskiej bazylice pod wezwaniem tej męczennicy, wzniesionej nad jej grobem na via Nomentana.

Sam obrzęd pobłogosławienia i przyjęcia przez Ojca Świętego baranków sięga co najmniej początków XVI wieku (jego opis znajduje się w ceremoniale rzymskim z 1516). Nawiązuje on do dawnej legendy o św. Agnieszce, która po śmierci miała ukazać się swym rodzicom modlącym się nad jej grobem, otoczona chórem dziewic i trzymając w ramionach czystego baranka.

Hodowlą tych zwierząt zajmowały się prawdopodobnie klaryski z klasztoru przy kościele św. Wawrzyńca (San Lorenzo in Panisperna), który w 1873 został zamknięty i zamieniony na wydział uniwersytecki. Gdy je stamtąd usunięto i przeniesiono do mniejszego klasztoru, gdzie nie miały zaplecza gospodarczego, baranki zaczęli hodować trapiści przy Tre Fontane, mający wielkie dobra za klasztorem, położonym już za miastem. Ale gdy Rzym zaczął się rozbudowywać ku morzu, zakonnicy ok. 50 lat temu sprzedali pastwiska, które obecnie są zabudowane (m.in. mieści się tam Seraficum – klasztor i uczelnia franciszkanów konwentualnych).

Trapiści dostarczali baranki z pastwiska do klasztoru sióstr, mieszkających w pobliżu domu macierzystego nazaretanek przy Piazza Dante. Gdy zakonnice włoskie zestarzały się i zaczęło brakować nowych powołań, poprosiły bł. Marię od Pana Jezusa Dobrego Pasterza (Matkę Franciszkę Siedliską – założycielkę nazaretanek), aby to one zaczęły przygotowywać zwierzęta. I około roku 1888 polskie siostry podjęły się tego zadania.

Baranki, dostarczane przez trapistów, należało kilka razy wykąpać, wyczesać, przystroić wiankami – białym i czerwonym oraz umieścić w koszykach, aby następnie przekazać je do bazyliki św. Agnieszki. Tam 12 dziewic w strojach ślubnych zanosiło zwierzęta na ołtarz. W czasie Mszy św., sprawowanej przez miejscowego opata, baranki były święcone, a po zakończeniu liturgii zawożono je do papieża na błogosławieństwo.

Po sprzedaniu pastwisk trapiści nadal kupują baranki u pasterzy i dostarczają nazaretankom, które przez kilka dni doprowadzają je, w małym ogródku swego domu macierzystego na via Machiavelli, do stanu „niewinności”. Siostry robią to już ponad 120 lat.

Paliusze z wełny baranków są obecnie dziełem nowo powstałej przed kilkunastu laty manufaktury koło Maceraty, która próbuje odrodzić tradycje dawnego tkactwa, budując m.in. maszyny na wzór starych. Siostry benedyktynki na Zatybrzu, które przez wieki wykonywały paliusze, dziś już tylko je wykańczają, naszywając krzyżyki i dokonując innych uzupełnień.

Sam paliusz był początkowo wyłącznym przywilejem papieża, ale już w połowie pierwszego tysiąclecia biskupi Rzymu zaczęli obdarzać tym paskiem niektórych hierarchów, którym powierzali jakieś szczególne zadania lub uprawnienia. Na przykład w 513 św. Symmach wręczył paliusz św. Cezaremu, biskupowi z Arles. Praktyka nakładania paliuszy metropolitom sięga połowy IX wieku. Obdarzeni tą godnością hierarchowie mają prawo i obowiązek zakładania paliusza w czasie mszy św. sprawowanej na terenie swej metropolii, nie mogą ich natomiast nosić poza tym obszarem. Tylko papież ma prawo nosić paliusz na całym świecie.