Bezpieczna Europa w oczach chrześcijan – między pokojem, ryzykiem a odpowiedzialnością

Podczas XXV Międzynarodowej Konferencji „Rola Chrześcijan w Procesie Integracji Europejskiej” pod hasłem „Samotna Europa?”, eksperci dyskutowali o chrześcijańskiej wizji bezpiecznej Europy. W debacie podkreślono, że prawdziwe bezpieczeństwo wykracza poza kwestie militarne, obejmując wolność religijną, dialog międzykulturowy i troskę o człowieka, choć nie brakuje wyzwań związanych z ryzykiem i sprawiedliwym pokojem w obliczu współczesnych konfliktów.

W ramach debaty zatytułowanej „Co dla chrześcijan oznacza ‘bezpieczna Europa’?”, paneliści podzielili się swoimi perspektywami, podkreślając holistyczne podejście do pokoju, które integruje wymiary społeczne, gospodarcze i polityczne. Wprowadzeniem do dyskusji były refleksje ks. prof. Thomasa Schwartza, dyrektora generalnego Renovabis.

Ks. prof. Schwartz rozpoczął od przypomnienia, że Jezus Chrystus jest źródłem prawdziwego pokoju, a wojna stoi w sprzeczności z wolą Bożą. Odwołując się do aktualnych wydarzeń, takich jak wojna w Ukrainie, podkreślił, że bezpieczna Europa to nie tylko brak konfliktów zbrojnych, ale kompleksowa troska o człowieka i stworzenie. Omówił ewolucję chrześcijańskiej doktryny od koncepcji wojny sprawiedliwej – rozwijanej przez św. Augustyna i Tomasza z Akwinu – do współczesnego modelu sprawiedliwego pokoju. Jak zaznaczył, ta zmiana świadczy o dojrzałości refleksji chrześcijańskiej, gdzie nie ma miejsca na wojnę, a nacisk kładziony jest na trwały pokój. Wyzwaniem pozostaje pogodzenie ewangelicznego wezwania do niestosowania przemocy i miłości do nieprzyjaciół z ochroną słabszych. Duchowny odrzucił zarówno naiwny pacyfizm, jak i bezkrytyczny militaryzm, wzywając do pogłębionego rozeznania. Przedstawił również działalność Renovabis na rzecz solidarności i integralnego rozwoju człowieka, podkreślając, że chrześcijanie mogą być narzędziami pokoju, kształtującymi aktywną Europę opartą na solidarności.

Željana Zovko, posłanka do Parlamentu Europejskiego i wiceprzewodnicząca Grupy EPL, zwróciła uwagę na wielokulturowy charakter Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście migracji. Podkreśliła znaczenie wolności religijnej jako fundamentu pokoju, dzieląc się osobistymi doświadczeniami z czasów studiów w Londynie po upadku komunizmu i rozpadzie Jugosławii. W lewicowym środowisku musiała często bronić swojej wiary i tożsamości, a bezpiecznie czuła się w Kościele. Zovko argumentowała, że specyficznie chrześcijańska perspektywa bezpieczeństwa Europy obejmuje troskę o tożsamość i wolność religijną, nawiązując do słów Benedykta XVI o relatywizmie i zagrożeniach, jakie niesie. Jak stwierdziła, nie ma pokoju bez prawdy, sprawiedliwości i szacunku do innych, a dialog jest kluczowy w budowaniu takiej Europy. Podkreśliła, że podtrzymywanie nienawiści jest podstawą kolejnych konfliktów.

Katerina Pekridou, specjalistka ds. programów teologicznych Konferencji Kościołów Europejskich (CEC), podeszła do tematu bezpieczeństwa jako do konkretnej tęsknoty, obejmującej aspekty duchowe, relacyjne, zdrowotne i życiowe. Zauważyła, że chrześcijaństwo nie gwarantuje bezwarunkowego bezpieczeństwa – Bóg, stając się człowiekiem, przyjął cierpienie i niesprawiedliwy krzyż, podobnie jak święci – chrześcijaństwo zakłada ryzyko. Pekridou wezwała do akceptacji ryzyka jako części życia wiary, gdzie priorytetem jest posługa bliźnim, w tym słabym i migrantom, oraz troska o całe stworzenie. Nie chodzi oczywiście o szukanie ryzyka, ale o zrozumienie, że cierpienie jest nieodłączne, a religia nie oferuje gwarancji braku zagrożeń.

Senatorka RP Halina Bieda, wiceprzewodnicząca Senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu, wskazała na chrześcijańską rolę sumienia i przykazania miłości w budowaniu bezpieczeństwa, zwracając uwagę zwłaszcza na dawanie świadectwa czynem, nie tylko słowem. Zwróciła także uwagę na wyzwania w internecie, gdzie po tragicznej śmierci Pawła Adamowicza postanowiła unikać agresywnej komunikacji mimo wszechobecnego hejtu i kłamstw, mimo rosnącej agresji. Bieda zaznaczyła, że każdy może przyczyniać się do pokoju w swoim otoczeniu, a dojrzała wiara wymaga gotowości do ofiary.

Prof. Cezary Kościelniak, filozof z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, wezwał do metarefleksji i nowej filozofii politycznej. Podkreślił, że męczennicy oddawali życie za wiarę nie z powodu pewnego fatum, ale z powodu przekonania o jej wartości przewyższającej życie. Bezpieczeństwo jest wartością reaktywną – myślimy o nim dopiero w obliczu zagrożenia. Wskazując na brak przygotowania Europy na agresję Rosji po „usypiających” 30 latach pokoju, Kościelniak argumentował, że dla Europejczyków kluczowe jest dziś bezpieczeństwo fizyczne, stąd nie powinno dziwić, że skupiamy się na nim a nie np. na kwestii klimatu. Odnosząc się krytycznie do encykliki „Fratelli Tutti” papieża Franciszka, zakwestionował przejście od wojny sprawiedliwej do sprawiedliwego pokoju i negowanie istnienia wojny konwencjonalnej, odwołując się m. in. do konkretu dokonywanego przez Rosję ludobójstwa w Ukrainie i oceny politologów. Przypomniał, że list biskupów polskich do niemieckich powstał dopiero 20 lat po wojnie – pojednanie wymaga czasu. Podkreślił, że wojny wynikają też ze złej woli, a obrona przed nią może być sprawiedliwa. Kościół, zdaniem panelisty, powinien budować odporność społeczną poprzez wzbudzanie zaufania, mobilizowanie do troski o dobro wspólne i samorządność. Problemem jest stygmatyzacja w sporach politycznych, niszcząca zaufanie. Potrzeba solidarności wymagającej odwagi i wyzwolenia z lęku.

Panel moderował dr Jan Olbrycht, wieloletni poseł do Parlamentu Europejskiego i ekspert ds. Unii Europejskiej.