Bielsko-Biała: spotkanie nt. starobielskiego tryptyku – „oknie na niebo”

„Czy w katolickiej liturgii i pobożności są potrzebne ich zewnętrzne odzwierciedlenia w formie przedmiotów?” – na te i inne pytania odpowiadano podczas kolejnego spotkania, w ramach cyklu „Przez sakralne do Sacrum”, które odbyło się 15 grudnia w najstarszej bielskiej świątyni. Dwa wykłady w kościele pw. św. Stanisława BM w Starym Bielsku zainspirowane były bezcennym zabytkiem, jaki się od ponad 500 lat tutaj się znajduje – tryptykiem św. Stanisława biskupa i męczennika.

Wykłady dyrektora Diecezjalnego Muzeum w Bielsku-Białej, ks. dr Grzegorza Klai oraz jednego z najwybitniejszych znawców historii dziejów stolicy Podbeskidzia, dr. Jerzego Polaka zwracając uwagę na znaczenie oraz funkcję świętych obrazów i wizerunków, opowiadały o starobielskim tryptyku. Wykład dr. Polaka poświęcony był historii oraz kontekstowi powstania tego niezwykłego zabytku. Natomiast duchowny przybliżał to dzieło w perspektywie sensu świętych wizerunków i ich znaczenia w liturgii. Omówiono również funkcję tryptyku, symboliczne znaczenia jego formy, otwartej jak i zamkniętej.

Ks. Klaja w rozmowie z KAI podkreślił, że cała bielska świątynia, będąca nietuzinkowym przykładem sztuki sakralnej, była inspiracją do zainaugurowania otwartych spotkań, poświęconych analizowaniu historycznego i artystycznego charakteru konkretnych dzieł.

Namalowany olejem na drzewie lipowym tryptyk z 1500 roku – inspirowany twórczością Wita Stwosza – jest drugim tego typu gotyckim zabytkiem, obok krakowskiego kościoła mariackiego. Został umieszczony w ołtarzu starobielskiego kościoła. Skrzydła ołtarza zamykają się i otwierają podczas ważnych uroczystości kościelnych.

Gdy ołtarz jest otwarty widać tu sceny z życia św. Stanisław. Główną, środkową część zajmuje scena tzw. Świętej Rozmowy. W predelli ołtarza umieszczono wizerunek Jezusa w otoczeniu apostołów, na awersie skrzydeł tryptyku widnieją cztery sceny z życia św. Stanisława, natomiast na rewersie – kolejne cztery sceny, rozgrywające się po śmierci męczennika. Dolna część lewego skrzydła wypełniona jest obrazem przedstawiającym sąd królewski, prawa – to scena zabójstwa św. Stanisława. Po zamknięciu ołtarza ukazują się kolejne cztery sceny.

Pierwsze prace konserwatorskie tryptyku rozpoczęły się w 2003 r. Poddano konserwacji mensę ołtarzową, na której stoi tryptyk, a także neogotyckie tabernakulum. Zamontowano też mechanizm synchronizujący otwieranie skrzydeł tryptyku.

Podczas otwierania tryptyku można teraz usłyszeć wstęp instrumentalny do utworu powstałego ok. 1452 r. w Krakowie autorstwa anonimowego kompozytora – „Chwała tobie gospodzinie”. Z kolei w chwili zamknięcia tryptyku pojawia się motyw początkowy utworu anonimowego kompozytora z Krakowa, datowany na I lub II połowę XV w. – hejnał rycerski. Utwory dobrał i opracował dyrektor Państwowej Szkoły Muzycznej w Bielsku-Białej Andrzej Kucybała.

Gotycki kościół św. Stanisława wybudowano w drugiej połowie XIV w. Został ufundowany przez księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka. To najstarszy obiekt na terenie miasta. W kościele oprócz tryptyku znajdują się m.in. portale z 1380 roku, drzwi z zakrystii do prezbiterium z 1500 r., gotyckie polichromie.

Świątynia pełniła funkcję kościoła parafialnego dla miasta Bielska i wsi Bielsko do 1447 r. Wówczas stała się kościołem filialnym parafii św. Mikołaja w Bielsku.W 1953 r. została erygowana parafia św. Stanisława w Starym Bielsku. Od 1992 r. parafia należy do diecezji bielsko-żywieckiej.

W ramach cyklu „Przez sakralne do Sacrum” odbędą się w jeszcze 2 spotkania. Następne będzie poświęcone symbolicznemu znaczeniu czarnych ornatów oraz znaczenie ornatu jako kapłańskiego stroju do Mszy. Na ostatnim natomiast o prawdziwym rarytasie wśród liturgicznych szat – o tzw. „komplecie anielskim” – opowiadać będzie Barbara Kalfas z Pracowni Konserwacji Tkanin na Wawelu.