Biskupi lubelscy – na Zamku otwarto wystawę poświęconą męczennikom II wojny

Na Zamku Lubelskim otwarto dziś wystawę prezentującą sylwetki dwóch lubelskich biskupów – Mariana Fulmana i Władysława Gorala – którzy za swoją niezłomną postawę wobec okupanta niemieckiego zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu na Zamku Lubelskim, a następnie 3 grudnia 1939 r. wywiezieni w grupie jedenastu duchownych do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

Ekspozycję przygotowały Archidiecezja Lubelska oraz Muzeum Lubelskie w Lublinie Oddział Martyrologii „Pod Zegarem”. – Prawie wszystkie eksponaty to oryginały – mówi z satysfakcją w rozmowie z KAI Barbara Oratowska, współautorka scenariusza ekspozycji.

Z więzienia na Zamku do obozu w Sachsenhausen były skierowane jeszcze dwa transporty lubelskie, łącznie ponad tysiąc osób. Po procesie, w trakcie którego biskupi zostali skazani na śmierć, duchownych przeniesiono do obozu koncentracyjnego Dachau 13 grudnia 1940 r. W Sachsenhausen pozostał w bunkrze obozowym, w całkowitej izolacji, jedynie ks. biskup Władysław Goral. – Doznali szeregu upokorzeń, biskupom zabrano sutanny, dano im więzienne pasiaki, bp. Fulmanowi za małe ubranie, a był dość tęgi, co było dodatkowym elementem upokorzenia. Zabrano im brewiarze i różańce – opowiada o warunkach uwięzienia Barbara Oratowska z Muzeum "Pod Zegarem", współorganizatora wystawy i wraz z ks. Józefem Maciągiem i ks. Robertem Ogrodnikiem autorka scenariusza.

Barbara Oratowska przypomniała, że nie są znane okoliczności śmierci bp. Gorala, zachowało się świadectwo niemieckiego polityka chadecji, hrabiego Franciszka von Galena o nim. Lubelski biskup pomocniczy udzielił mu błogosławieństwa i powiedział, że już pięć lat przebywa w obozie. "Biła z niego świętość" – napisał von Galen.

Na wystawie można obejrzeć bulle nominacyjne obydwu biskupów, dokumenty wizytacji bp. Gorala i bp. Fulmana. – Postacią dominującą ekspozycji jest bp Goral, męczennik i błogosławiony (choć obydwaj byli męczennikami) – wyjaśnia Oratowska. Przypomina, że świadkowie, którzy się z nim kontaktowali wspominali, że bił z niego spokój, pogoda ducha, błogosławił współwięźniów. Wśród eksponatów są także pektorał, ornat i pastorał bp. Gorala, w którym był konsekrowany. Pektorał ten nosił także bp Stefan Wyszyński, gdy po śmierci bp. Fulmana w 1945 r. został jego następcą.

Zwiedzający mogą obejrzeć też fotel i pulpit z kaplicy Trójcy Świętej, przedmioty, które stały w czasie Eucharystii, odprawianych przez obu biskupów. Wśród eksponatów są telegramy, wysłane po śmierci bp. Fulmana m.in. przez kard. Sapiehę. Bardzo cenne są listy bp. Gorala pisane z Sachsenhausen do rodziny. W okupowanym kraju bandy zamordowały dwóch braci i bratową w ciąży oraz dwójkę dzieci, a bp Goral to przeczuwał, choć przebywając w obozowym bunkrze. Zachował się jego dziennik a także "Notes dobroczynności" z zapisami o ofiarowanych datkach, dowody osobiste i paszporty obu biskupów.

Zwiedzający może poznać nie tylko drogę życiową obu biskupów, ale także dowiedzieć się jak byli traktowani przez niemieckie władze okupacyjne.

Ekspozycja została zorganizowana w 70. rocznicę śmierci biskupa Mariana Leona Fulmana i 70. rocznicę męczeńskiej śmierci lubelskiego biskupa pomocniczego Władysława Gorala w obozie Sachsenhausen. Materiały archiwalne pochodzą głównie ze zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego i są prezentowane po raz pierwszy. Archiwalia ukazują drogę życiową i losy biskupów.

Bogaty materiał ikonograficzny przybliża ich postaci i pracę duszpasterską. Wśród licznych dokumentów na wystawie zaprezentowano m.in. papieskie bulle nominacyjne obu biskupów, dokumenty osobiste ks. Gorala, takie jak: indeks Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego, dowód osobisty i paszport. Korespondencja obozowa biskupa oraz listy współwięźniów Franza von Galena i kapitana Wojska Polskiego Mariana Leichtfrieda dają świadectwo męczeńskiej śmierci księdza Władysława Gorala w KL Sachsenhausen.

Z rodzinnego archiwum Jana Gorala i Aliny Sim pochodzą fotografie i korespondencja obozowa biskupa Władysława Gorala skierowana do najbliższej rodziny. Ks. Marian Goral użyczył Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski nadany pośmiertnie biskupowi Władysławowi Goralowi przez władzę ludową. Pokazano także wyjątkowe eksponaty ze skarbca katedry lubelskiej: ornat i pastorał biskupa Gorala z dnia konsekracji oraz jego krzyż pektoralny, którego używał później lubelski biskup Stefan Wyszyński.

Wystawę dopełniają portrety znanych malarzy Antoniego Michalaka i Krystyna Henryka Wiercieńskiego wypożyczone z domu arcybiskupów lubelskich i seminarium duchownego w Lublinie.

Papież Jan Paweł II beatyfikował bp. Władysława Gorala w 1999 r. w gronie 108 męczenników II wojny światowej.