Biskupi odwiedzili dawną jednostkę klerycką z czasów PRL w Bartoszycach

Przed rozpoczynającym się w poniedziałek 395. zebraniem plenarnym Episkopatu Polski w Lidzbarku Warmińskim, biskupi odwiedzili w poniedziałek rano dawną jednostkę klerycką z czasów PRL w pobliskich Bartoszycach. Jednym z kleryków, którzy odbywali tam przymusową służbę wojskową, był ks. Jerzy Popiełuszko.

Do Bartoszyc udali się m.in. abp Adam Szal (był klerykiem-żołnierzem w Bartoszycach), bp Janusz Stepnowski, bp Robert Chrząszcz, bp Jan Wątroba i bp Szymon Stułkowski.

Biskupi zwiedzili m.in. Salę Pamięci im. bł. ks. Jerzego Popiełuszki, Salę XX Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej, modlili się także w pobliskim kościele pw. św. Jana Ewangelisty, do którego chodzili odbywający przymusową służbę wojskową klerycy.

Od 1959 r. wbrew protokołowi wspólnej Komisji Rządu RP i Episkopatu Polski, sformułowanemu w związku z porozumieniem Państwo-Kościół z 14 kwietnia 1950, władze wojskowe zaczęły przymusowo wcielać do wojska kleryków z diecezjalnych i zakonnych seminariów duchownych.

W czasie służby wojskowej kandydaci do kapłaństwa byli na różne sposoby szykanowani: zmuszano ich do wykonywania ciężkich, często bezsensownych prac fizycznych, uniemożliwiano praktyki religijne, fizycznie i psychicznie znęcano się nad nimi, a także zachęcano do porzucenia seminariów w zamian za pomoc w znalezieniu mieszkania, pracy oraz miejsca na świeckich uczelniach. Nieznaczna część kleryków została pod wpływem silnej indoktrynacji złamana i nie wróciła po odbyciu służby wojskowej do seminariów.

W latach 1959-80 przez Ludowe Wojsko Polskie przeszło ok. 3 tys. kleryków. Utworzono do tego jednostki: w Szczecinie-Podjuchach, Gdańsku i Opolu. W późniejszym czasie jednostka w Opolu została przeniesiona do Brzegu, a jednostka z Gdańska do Bartoszyc. Największą liczbę kleryków powoływano z tych diecezji, w których biskupi stawiali najbardziej zdecydowany opór wobec komunistów.

Jednostka w Bartoszycach była określana mianem „największego seminarium duchownego w Polsce”. Już samo położenie jednostki w północno-wschodniej Polsce, w poniemieckich koszarach na obrzeżach miasta, dziesięć kilometrów od granicy sowieckiej, sprzyjało izolacji i celom władz Polski Ludowej. Tutaj swoją służbę odbywał też ks. Jerzy Popiełuszko, który tłumaczył kolegom, że najważniejsze jest, aby zawsze trzymali się razem i nie dali się zastraszyć. Rozumiał, że jeśli tylko pozwolą się sterroryzować, łatwiej będzie później nimi manipulować.

Po tzw. odwilży 1956 r. komuniści zaostrzyli działania w celu ateizacji Polski. Jedną z pierwszych restrykcji było złamanie umowy między państwem a Kościołem z 1950 r. w sprawie poboru do wojska kleryków seminariów duchownych. Od czasu nowelizacji ustawy w 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, do 1980 r. klerycy byli powoływani wybiórczo do dwuletniej służby wojskowej, w celu obniżenia liczby powołań kapłańskich. Dezorganizowało to poważnie funkcjonowanie seminariów duchownych. W wojsku próbowano kleryków indoktrynować w duchu marksistowsko-leninowskim i szykanowano za prowadzenie praktyk religijnych. To wciąż mało znana karta w historii PRL.

W Bartoszycach klerycy nielegalnie wydawali pismo „Unitas”, którego tytuł nawiązywał do konieczności zachowania jedności w obliczu ateistycznej indoktrynacji władz komunistycznych wobec kleryków. Gazeta wychodziła od marca do października 1968, pierwszy numer został napisany ręcznie, kolejne na maszynie z odbitkami przez kalkę. Udało się wydać 13 numerów. Do współpracowników pisma należał m.in. emerytowany dziś biskup gliwicki Jan Kopiec.

W 1973 r. jednostka klerycka w Szczecinie-Podjuchach została zamknięta, w 1979 likwidacji uległa jednostka w Brzegu nad Odrą, a wiosną 1980 – w Bartoszycach.

W latach 2016-2017 decyzją Zwierzchnika Sił Zbrojnych RP prezydenta Andrzeja Dudy prawie 500 byłych kleryków-żołnierzy zostało uhonorowanych wręczeniem patentów oficerskich.

Przed rozpoczęciem obrad 395. #ZebraniePlenarne #KEP, księża biskupi odwiedzili jednostkę wojskową w #Bartoszyce, gdzie w latach 1966-1968 służbę wojskową w specjalnej jednostce dla kleryków o zaostrzonym rygorze odbywał ks. Jerzy #Popiełuszko. pic.twitter.com/lUO4Qm7zfP

— EpiskopatNews (@EpiskopatNews) June 12, 2023