Biwak i potyczki pod murami jasnogórskiej fortecy – inscenizacja dla pielgrzymów i turystów

Międzynarodowa konferencja naukowa pt. „Twierdze osiemnastowiecznej Europy Rzeczypospolita Obojga Narodów i kraje ościenne” odbyła się na Jasnej Górze. Specjalnym punktem programu była 25 kwietnia inscenizacja biwaku i potyczki pod murami Fortecy Jasna Góra.

Podczas konferencji, w ciągu dwóch dni, osoby reprezentujące krajowe i zagraniczne ośrodki badawcze wygłosiły w sumie dwadzieścia trzy referaty. Zaprezentowana została architektura militarna twierdz, ich uzbrojenie i garnizony, działania zbrojne, w których brały udział oraz oddziaływanie na społeczność lokalną. Przedstawiona została również recepcja obrazu twierdz w literaturze pamiętnikarskiej i historycznej.

– Konferencja miała na celu przybliżenie słuchaczom okresu historycznego, często pobieżnie traktowanego, gdyż niewiążącego się z wielkimi zwycięstwami polskiego oręża – mówi dr Maciej Trąbski, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego spotkania. Wyjaśnia, że chodzi jednak o czas, który miał bardzo duże znaczenie dla późniejszych losów kraju. – Chcemy to przybliżyć przez ukazanie, jak wyglądał jeden z ówczesnych systemów obronnych, czyli jak wyglądały twierdze położone na ziemiach polskich i skonfrontować je z innymi w Europie – twierdzi organizator. Stąd obecność na konferencji naukowców opowiadających o fortecach w krajach ościennych, czyli na terenie Rosji, Inflant czy Czech.

Na rozpoczęcie konferencji, 24 kwietnia została odprawiona Msza św. w Kaplicy Matki Bożej. O. Stanisław Rudziński, historyk sztuki przypomniał, że „Jasna Góra od XVII wieku jest ‘Fortalicium Marianum – Twierdzą Maryjną’, tak nazwał ją król Władysław IV, który szczególnie przyczynił się do umocnienia tego miejsca. Przez 200 lat Jasna Góra wielokrotnie odpierała ataki nieprzyjaciół, i nadal to czyni, bo odpiera ataki wrogów Kościoła i Boga”.

Pierwszego dnia uczestnicy konferencji obradowali na terenie Fortecy Częstochowskiej, czyli w klasztorze paulinów na Jasnej Górze (w Sali o. Kordeckiego), natomiast drugiego, 25 kwietnia, spotykali się w budynku Wydziału Filologiczno-Historycznego Akademii Jana Długosza w Częstochowie.

Drugą częścią konferencji było widowisko pod Jasną Górą, które przybliżyć miało pielgrzymom i mieszkańcom Częstochowy, jak wyglądało ówczesne wojsko stacjonujące na terenie twierdzy Jasnej Górze w XVIII wieku. Założone zostały biwaki, a od godz. 16.00 rozpoczęła się inscenizacja potyczki. W jej trakcie można było zobaczyć jak oddział garnizonu jasnogórskiego odpiera pruskich maruderów, przybyłych zrabować miejscową ludność.

Poza naukowym, celem spotkania było rozbudzenie wśród młodzieży zainteresowania historią, a zwłaszcza mało znanym okresem XVIII wieku. To dlatego właśnie odbyła się inscenizacja biwaku osiemnastowiecznej armii pod murami Twierdzy Jasnogórskiej. Wzięły w niej udział grupy rekonstrukcyjne odtwarzające: Garnizon Fortecy Częstochowskiej oraz Regiment Garnizonowy von Lattorff z Twierdzy Koźle, a także kilka osób z innych grup rekonstrukcyjnych. Można było zobaczyć jak wyglądało życie obozowe ówczesnych żołnierzy, musztrę oraz potyczkę pomiędzy żołnierzami garnizonu jasnogórskiego a pruskimi maruderami, jaka mogłaby się rozegrać pod Częstochową w czasie wojny siedmioletniej. – Wojskowa potyczka to hipotetyczne wydarzenie, które mogłoby się zdarzyć podczas wojny siedmioletniej, kiedy to przez ziemie polskie przewijały się różne armie, i tu krążyły oddziały pruskie i nasz garnizon próbował bronić naszych mieszkańców przeganiając prusaków – wyjaśnił szczegóły inscenizacji Robert Bagrit z Garnizonu Częstochowskiego. Dodał, że także umundurowanie pochodzi z czasów saskich, czyli z początku XVIII wieku. Są to czerwone kurtki, granatowe wyłogi, granatowe kamizelki i spodnie oraz czarne kamasze.

Z kolei w budynku Wydziału Filologiczno-Historycznego AJD, w Sali Biblioteki Głównej na parterze, można było obejrzeć wystawę „Twierdze Szkocji XVIII wieku. Highlands”. Prezentowane były tam kopie planów twierdz i ufortyfikowanych koszarów armii brytyjskiej, wybudowanych w celu wymuszenia posłuszeństwa miejscowej ludności wobec władz w Londynie. Stanowią one ciekawy przykład tego aspektu ówczesnej sztuki wojennej, obrazujący przemiany, jakie zachodziły w ciągu półwiecza w koncepcjach sposobu utrzymania kontroli wojskowej nad Highlandem, w systemach fortyfikacyjnych i wyposażeniu twierdz.

Organizatorami wydarzenia byli: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Częstochowie, Instytut Historii Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie i Stowarzyszenie Garnizon Fortecy Częstochowskiej oraz Wydział Historyczny Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Pawła Tyczyny w Humaniu i Państwowy Historyczno-Architektoniczny Rezerwat „Stary Humań” (Ukraina).