Brzeszcze: 75. rocznica masakry francuskich Żydówek w podobozie Auschwitz

W Brzeszczach-Borze, przed wejściem do budynku byłej karnej kompanii kobiet niemieckiego podobozu KL Auschwitz w Budach, uczczono 5 października 75. rocznicę masakry 90 Żydówek francuskich – zakatowanych przez niemieckie więźniarki funkcyjne i esesmanów. Podczas uroczystości rocznicowych, zorganizowanych przez Fundację „Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau”, oddano hołd ofiarom i złożono kwiaty.

W uroczystości upamiętniającej niewinne ofiary mordu udział wzięli, m.in. konsul generalny Francji z Krakowa, przedstawiciele biur poselskich, władz wojewódzkich Małopolski, władz samorządowych, reprezentanci Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Przed tablicą pamiątkową na budynku byłej karnej kompanii kobiet złożono wieńce i kwiaty, zapalono znicze.

Ks. Manfred Deselaers z oświęcimskiego Centrum Dialogu i Modlitwy podkreślił, że pamięć o tych strasznych wydarzeniach uświadamia, jak wielka jest odpowiedzialność współcześnie żyjących, by takie rzeczy nigdy się już nie powtórzyły. Jak zaznaczył niemiecki kapłan, pamięć ta polega na uczczeniu ofiary wraz z wyrażeniem szacunku dla jej godności oraz wiąże się z zobowiązaniem do pracy na rzecz lepszej przyszłości. „Codziennie widzimy, jaka to jest ważna sprawa i ile ważnych zadań mamy przed sobą do wykonania w tym kontekście” – dodał duchowny.

Podczas swego wystąpienia prezes Fundacji „Pobliskie Miejsca Pamięci”, Agnieszka Molenda zauważyła, że katami i ofiarami w przypadku tragicznych wydarzeń sprzed 75 lat były kobiety. „Doświadczenie Holokaustu pokazuje nam wartość ludzkiego życia, tak naprawdę – jego brak. W tym wypadku głównym katem oraz ofiarą była kobieta. I ten fakt jest naprawdę przerażający. Nie pozwólmy, aby takie wydarzenie powtórzyło się! Naszym zadaniem jest o tym mówić, pamiętać, przekazywać jako przestrogę następnemu pokoleniu” – zaapelowała przedstawiciela Fundacji, działającej na rzecz ratowania rzeczy, przedmiotów oraz artefaktów związanych z byłym niemieckim obozem i jego podobozami.

W budynku dawnej kompanii karnej pod podłogą na strychu pracownicy Fundacji natrafili na szereg przedmiotów związanych z życiem więźniarek podobozu w Budach. Przedmioty te są prezentowane na specjalnej wystawie.

Karna kompania dla kobiet w Borze-Budach powstała w czerwcu 1942 roku. Początkowo osadzono w niej 400 więźniarek – 200 Polek i 200 kobiet różnej narodowości. Kobiety mieszkały w budynku przedwojennej szkoły w Brzeszczach Borze. Niemcy kazali więźniarkom oczyszczać stawy, wyburzać domy i budować drogi. Były maltretowane fizycznie i psychicznie.

Kadrę funkcyjną kompanii stanowiły niemieckie kryminalistki i prostytutki. W połowie sierpnia Polki przeniesiono do obozu Birkenau, a na ich miejsce sprowadzono kolejne więźniarki, w tym młode Żydówki francuskie.

Jak wynika z relacji esesmana Pery Broad’a, w pierwszych dniach października 1942 roku, w godzinach wieczornych funkcyjna – niemiecka prostytutka Elfriede Schmidt – oskarżyła jedną z Żydówek o pobicie. Po wszczęciu alarmu wartownicy razem z funkcyjnymi rozpoczęli masakrę. Żydówki mordowano za pomocą kijów, pałek i siekier. Niektóre kobiety zepchnięto ze schodów, inne wyrzucono przez okno. Po wypędzeniu więźniarek na zewnątrz masakrę kontynuowano za pomocą kolb od karabinów i strzałów.

W wyniku tego mordu życie straciło 90 więźniarek. Były to młode Żydówki francuskie, traktowane przez SS jako komunistki. W tej grupie znalazło się też kilka Polek z przedwojennej emigracji do Francji. Pracę kobiet z pierwszego rzutu w komandzie w Budach opisała w jednym ze swoich opowiadań Zofia Posmysz. Więźniarki pracowały w pobliskim lesie przy wyrębie drzew, kopały rowy, pogłębiały koryto rzeki Wisły. W pobliskich hodowlanych stawach rybnych kobiety wyciągały muł i oczyszczały brzegi z sitowia i tataraku. Wykonywały także większość prac rolniczych na okolicznych polach. Ciężkie warunki pracy oraz okrutne traktowanie przez więźniarki funkcyjne dla wielu kończyło się śmiercią.