Chęciny: trwa IX Festiwal Kultury Żydowskiej

Marsz pamięci, warsztaty dla młodzieży, muzyka klezmerska i kabarety – to niektóre wydarzenia w ramach trwającego od 25 do 27 września IX Festiwalu Kultury Żydowskiej w Chęcinach.

Spotkania przypominające żydowską historię w chęcińskim sztetlu rozpoczął tradycyjny Marsz Pamięci z udziałem m.in. młodzieży szkolnej. Wyruszył on sprzed hali „Pod Basztami” w kierunku cmentarza żydowskiego, dotarł do synagogi i zakończył się na rynku w Chęcinach. Warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży dotyczyły wybranych elementów historii, tradycji i kultury żydowskiej.

Na sobotę 26 września zaplanowano wieczór klezmerski. Gwiazdą jest zespół „Old Klezmer Trio”, z udziałem Marka Makucha, Mariusza Oleśkiewicza, Jerzego Bolesławskiego. Po koncercie – degustacja przysmaków kuchni żydowskiej.

Niedzielę 27 września zdominują kabarety, prezentujące się na rynku i „Pod basztami”, które przypomną szmoncesy żydowskie. Przed publicznością wystąpią: „Azoj ot, azoj git” oraz kabaret Derkacz w spektaklu „Polscy Żydzi na wesoło”.

Chęciny były wzmiankowane w 1275 r., prawa miejskie uzyskały przed 1325 r. Starostwo grodowe zostało otoczone murami przez Kazimierza Wielkiego. Od wieków był tu ośrodek wydobycia miedzi, ołowiu i srebra, od XVI w. do czasów dzisiejszych – wapieni i marmurów, przy dobrze dzisiaj rozwiniętym przemyśle kamieniarskim. Chlubą Chęcin jest średniowieczny zamek wzniesiony przez Władysława Łokietka – obecnie atrakcja turystyczna.

Wzmianka o pierwszych Żydach obecnych w Chęcinach pochodzi z 1564 r. Możliwość osiedlania się zapewnił im dopiero Stefan Batory w 1581 r.

Gmina żydowska przeżywała swój dobry okres w XIX wieku. Liczne osadnictwo wynikało m.in. z bliskości Kielc, w których obowiązywał przywilej De non tolerandis Judaeis. W okresie międzywojennym Żydzi stanowili 56% (z 5 tys.) ogółu mieszkańców Chęcin. Gmina posiadała synagogę, dwa domy modlitwy, kirkut, mykwę i przytułek dla starców.

Kilka wieków wspólnej, choć nie zawsze zgodnej, egzystencji Polaków i Żydów przerwał wybuch II wojny światowej.

W 1939 r. ludność żydowska stanowiła 56% mieszkańców Chęcin (2825 osób).

W czasie okupacji Niemcy założyli tu getto dla 4 tysięcy osób. We wrześniu 1942 r. roku okupanci dokonali deportacji Żydów z chęcińskiego getta do obozu Zagłady w Treblince.