Chęciny: wkrótce ruszy remont synagogi, przekształcanej w nowoczesne muzeum

W dawnej synagodze chęcińskiej z XVII wieku ma powstać Centrum Kultury Żydowskiej, obejmujące nowoczesne muzeum, sale dydaktyczne, konferencyjne i koncertowe. Wyłonione w drodze przetargu biuro projektowe przygotowało już dokumentację techniczną, a wkrótce gmina Chęciny wystąpi o pozwolenie na budowę.

W rozmowie z KAI burmistrz Chęcin Robert Jaworski wskazuje czerwiec 2023 r. jako planowany termin oddania obiektu do użytku oraz zapewnia o bardzo dobrej współpracy ze stroną żydowską – z potomkami dawnych chęcińskich Żydów i Gminą Wyznaniową Żydowską w Katowicach.

Po II wojnie światowej synagoga pełniła różne funkcje: mieściło się tam kino „Marmury”, dom kultury, biblioteka miejska, odbywały się sesje rady miejskiej i czasowo – część urzędu gminy. Potem budynek opustoszał na ponad 10 lat, ale miasto zabiegało o uregulowanie własności działki i obiektu. Ostatecznie gmina Chęciny stała się właścicielem terenu, na którym stoi budynek. Pozyskała też pieniądze na dalsze inwestycje.

Burmistrz Jaworski zwraca uwagę na ważne aspekty realizowanego przedsięwzięcia. – Chęciny są bez wątpienia miastem turystycznym, jednak kojarzonym zdecydowanie ze średniowieczem, z górującymi nad miastem ruinami zamku. Faktem jest, że integralną częścią naszej pięknej historii są czterowiekowe dzieje Żydów chęcińskich – mówi w rozmowie z KAI. – Ci ludzie tu się rodzili, tutaj żyli, pracowali i tu umierali, aż po kres ich świata w Treblince. Pozostała po nich synagoga i ok. 300 macew na cmentarzu – tłumaczy. Mówi także, że ten „element z łańcucha historii należy przybliżyć młodemu pokoleniu i czuje się za to odpowiedzialny jako burmistrz”. Ponadto synagoga stanie się kolejnym, atrakcyjnym produktem turystycznym w Chęcinach, które w skali roku odwiedza kilkaset tysięcy turystów.

Renowacja i remonty synagogi wpłyną również na wizerunek rewitalizowanej części rynku – a jest to w zasadzie ostatni obiekt, na którym upływ czasu odcisnął negatywne piętno, w postaci sypiącego się tynku czy odpadającego gontu i nieestetycznego otoczenia.
Robert Jaworski wyjaśnia, że po prawie 10 latach rozmów, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Katowicach bezpłatnie przekazała teren. Chęciny zdobyły także prawie 5 mln zł na renowację, co stanowi 99 proc. finansowania. To umożliwiło dalsze działania.

Na bieżąco prowadzone są uzgodnienia z Wojewódzkim Świętokrzyskim Konserwatorem Zabytków. Remont powinien ruszyć z początkiem przyszłego roku.

Pierwsze wzmianki o żydowskich mieszkańcach Chęcin pochodzą z lat 1564–65. Na postawie przywileju króla Władysława Wazy w 1638 r. wzniesiona została synagoga późnorenesansowa. W 2. poł. XIX w. większość tutejszej społeczności żydowskiej stanowili chasydzi. Według spisu z 1925 r. chęcińska gmina żydowska dysponowała bożnicą, szkołą, sześcioma domami modlitw, mykwą, przytułkiem dla starców, cmentarzem. W 1937 r. liczbę ludności żydowskiej określano na 3200 osób.

Podczas II wojny światowej, w 1941 r. – 7300 Żydów znalazło się w getcie. Jesienią 1942 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna – ok. 4 tys. osób wywieziono do obozów Zagłady.