Chmielnik: otwarcie „sztetla” i spotkania z kulturą żydowską – zapowiedź

Otwarcie w odrestaurowanej synagodze Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego „Świętokrzyski Sztetl”, XI Spotkania z Kulturą Żydowską, konferencja naukowa, koncerty, wystawy, warsztaty tańca, żywe obrazy, Msza św. za dawnych i obecnych mieszkańców Chmielnika – tak zapowiada się wyjątkowe święto „chmielnickiego sztetla”, które odbędzie się w najbliższy weekend, od 14 do 16 czerwca.

Otwarciu obiektu pn. Ośrodek Edukacyjno-Muzealny „Świętokrzyski Sztetl” w sobotę 15 czerwca, towarzyszy wiele ciekawych wydarzeń, a imprezę uświetni wielu gości, m.in. bp. Kazimierz Gurda, wiceambasador Izraela Nadav Eschcar, przedstawiciele ministra kultury i dziedzictwa narodowego, wojewoda świętokrzyski, marszałek województwa świętokrzyskiego, rektorzy wyższych uczelni i środowisko akademickie z wielu miast Polski.
Odbędzie się wówczas prezentacja jedynej na świecie szklanej bimy, którą zaprojektował Mirosław Nizio. „Sam twórca opowie o tym niezwykłym projekcie, który wykonali dla nas artyści z Wrocławia – Beata i Sławomir Oleszczuk” – zachęca burmistrz Chmielnika, Jarosław Zatorski.

„Ostatni klezmer Galicji” Leopold Kozłowski zagra w synagodze utwór skomponowany specjalnie na tę okazję, zaśpiewa Kamila Klimczak, a z recitalem „Moje sztejtełe” wystąpi Danuta Stankiewicz. Tańce żydowskie zatańczy lokalny zespół Kamena, który specjalizuje się w nich od lat. Z koncertem wystąpią „Chmielnikers” – „produkt” Chmielnika, najbardziej rozpoznawalna kapela klezmerska na Kielecczyźnie.
Z kolei w niedzielę 16 czerwca będzie kadisz na odrestaurowanym cmentarzu żydowskim oraz Msza św. w kościele parafialnym – za dawnych i obecnych mieszkańców Chmielnika, koncert muzyki poważnej w kościele, kwiaty pod tzw. „Drzewem Pamięci” (tablica przy synagodze).

Po raz pierwszy w Chmielniku, dzięki umowie o współpracy, podpisanej z Uniwersytetem Jana Kochanowskiego w Kielcach odbędzie się także dwudniowa konferencja naukowa „Życie codzienne społeczności żydowskiej na ziemiach polskich do 1942 roku”, z udziałem 20 historyków i muzealników z wielu ośrodków uniwersyteckich w kraju. Konferencja obejmuje szerokie spectrum zagadnień z dziedziny kultury, obrzędów, relacji z katolikami, czy historii lokalnej w sztetlach w różnych zakątkach Polski. Konferencję zaplanowano 14 i 15 czerwca.

Nastąpi także rozstrzygnięcie konkursu wojewódzkiego dla szkół „Nasi sąsiedzi Żydzi” (który miał charakter reporterski), będzie konkurs piosenki żydowskiej, wystawy malarstwa, wycinanek żydowskich oraz koncert kapeli Bydgoszcz Klezmer Band. Dzieci z kółka „Chederek” przygotują tzw. „żywe obrazy” inspirowane malarstwem z wątkami żydowskimi. Aby odtworzyć atmosferę przedwojennego sztetla na rynku i wokół synagogi staną stragany z kuchnią żydowską, m.in. lelowskim czulentem, z obrazami olejnymi, rekonstrukcją dawnych warsztatów.

Swoje stanowiska będą także prezentować Archiwum Państwowe w Kielcach, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Jana Kochanowskiego i Muzeum Historii Kielc.
Do II wojny światowej Chmielnik był jednym z większych sztetli regionu, zamieszkałym w większości (80 proc.) przez ludność żydowską, zgodnie, bez większych konfliktów żyjącą obok ludności polskiej. Fakt ten zakłócił holokaust – w październiku 1942 r. Niemcy wywieźli do Treblinki i zagazowali ok. 11–12 tys. ludzi (także przyjezdnych w czasie wojny). Po wojnie Żydzi zniknęli z obrazu miasteczka, pozostała jednak synagoga. Gmina postanowiła ją odbudować i przekształcić w miejsce pamięci o dawnych, pokojowych czasach zgodnego współistnienia dwóch kultur – polskiej i żydowskiej.
Dawny obiekt kultu wg koncepcji architektonicznej Mirosława Nizio (Mirosław Nizio Design Internacional) przeistoczył się w nowoczesny, multimedialny ośrodek edukacyjno–muzealny, przeznaczony dla wszystkich zainteresowanych kulturą i tradycją żydowską na Kielecczyźnie. Odbudowa trwała od 2008 roku.