Cieszyn: Dzień Judaizmu na jednym z najstarszych polskich kirkutów

W ramach obchodów Dnia Judaizmu w diecezji bielsko-żywieckiej na starym cmentarzu żydowskim w Cieszynie odsłonięta została 17 stycznia tablica upamiętniająca osiemdziesięciu jeden pomordowanych w tym miejscu ludzi – ofiar niemieckich rozstrzeliwań w roku 1944 i 1945. Na nieczynnym kirkucie – jednym z najstarszych w Polsce – słowami modlitwy żydowskiej modlił się Włodzimierz Kac, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, a modlitwę „Wieczny odpoczynek racz im dać Panie” zaintonował biskup bielsko-żywiecki Roman Pindel.

Na cmentarzu żydowskim, który założył Jakub Singer w 1647 roku, w sobotę po zakończeniu szabatu modlili się przedstawiciel Gmin Wyznaniowych Żydowskich z Bielska-Białej i Katowic, oraz chrześcijanie, wśród nich katoliccy kapłani, zakonnicy i siostry zakonne ze Śląska Cieszyńskiego.

Bp Roman Pindel odsłonił ufundowaną przez władze Cieszyna nową tablicę na jednej ze ścian domu przedpogrzebowego, upamiętniającą miejsce kaźni 81 osób. Niemcy w roku 1944 i 1945 rozstrzelali tu 65 Polaków, 15 Czechów i obywatela Włoch. Po wojnie, latem 1945 roku, ich ciała zostały ekshumowane i złożone na cieszyńskim cmentarzu komunalnym. Nowa tablica powstała po tym jak wcześniejszą skradli nieznani sprawcy ponad 2 lata temu.

Włodzimierz Kac z żydowskiej gminy w Katowicach odczytał po hebrajsku i po polsku starotestamentowy Psalm 23, odmówił także po polsku żydowską modlitwę „El Male rachamim” (Boże pełen miłosierdzia). Bp Pindel zaintonował „Wieczny odpoczynek”, przypominając, że modlitwa ta ma korzenie żydowskie.

Burmistrz Cieszyna Ryszard Macura podkreślił w rozmowie z KAI, że dzisiejsza uroczystość jest symbolicznym powrotem do korzeni miasta. „Te korzenie Cieszyna są także zapisane kulturą żydowską. Ta wspólnota była mocna swoim wpływem na to, co się tu działo. Tablica wspomina ofiara hitleryzmu, którym chcemy oddać cześć” – dodał burmistrz. „Niezależnie od pewnych różnic, są takie momenty w życiu każdego narodów i każdej społeczności, które nas łączą. To szacunek do życia i śmierci. W tym przypadku śmierci tragicznej” – dodał samorządowiec.

Uroczystości następnie przeniosły się do Domu Narodowego w Cieszynie, gdzie otwarto wystawę poświęconą Żydom cieszyńskim.

Przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej Dorota Wiewióra podkreśliła, że wielokulturowy Cieszyn był i nadal jest miastem niezwykle gościnnym dla społeczności żydowskiej.

Bp Pindel odmówił modlitwę o pokój, którą ułożył Jan Paweł II. „Boże ojców naszych, wielki i miłosierny! Panie życia i pokoju, Ojcze wszystkich ludzi. Twoją wolą jest pokój, a nie udręczenie. Potęp wojny i obal pychę gwałtowników. Wysłałeś Syna swego Jezusa Chrystusa, aby głosił pokój bliskim i dalekim i zjednoczył w jedną rodzinę ludzi wszystkich ras i pokoleń” – modlił się ordynariusz bielsko-żywiecki.

Bielsko-żywiecki referent ds. ekumenizmu ks. prof. Józef Budniak zauważał, że pełnej nadziei modlitwie o pokój towarzyszą zawsze pytania o sens. Stąd, jak wyjaśnił, program artystyczny towarzyszący sobotniej uroczystości koncentruje się na tym właśnie temacie. Zgromadzeni w sali cieszyńskiego Domu wysłuchali z kolei koncertu Gangu Marcela, na który złożyły się m.in. utwory z oratorium inspirowanego życiem założyciela Zakonu Franciszkanów.

W Cieszynie są dwa cmentarze żydowskie, oba położone przy ul. Hażlaskiej. Jak wyjaśnia historyk cie szynki Janusz Spyra stary cmentarz założył Jakub Singer w 1647 roku, jako miejsce pochówku przede wszystkim dla zmarłych z jego rodziny. Do połowy dziewiętnastego wieku był to jedyna żydowska nekropolia Śląska Cieszyńskiego. W XIX wieku wybudowano dom przedpogrzebowy wraz z mieszkaniem dla dozorcy i stajnią. Przy cmentarzu funkcjonował również szpital – przytułek. Najstarszy z zachowanych nagrobków pochodzi z 1686 roku. Ostatnich pochówków dokonano w okresie międzywojennym. Na terenie cmentarza pod koniec II wojny światowej hitlerowcy dokonali zbiorowej egzekucji na 81 osobach.