Co PRL zabrał Kościołowi?

Ks. prof. Dariusz Walencik odnalazł w archiwach kościelnych dokument z maja 1957 r., który dokładnie informuje o tym, co państwo komunistyczne zabrało Kościołowi. Spis potwierdza, że Kościół stracił dużo więcej budynków, niż sądzono.

Spis nieruchomości został sporządzony z polecenia wówczas księdza, a później arcybiskupa Bronisława Dąbrowskiego, sekretarza generalnego Episkopatu – mówi ks. Józef Kloch, rzecznik episkopatu. Na prośbę „Rzeczpospolitej” potwierdził on istnienie oryginału w archiwum Konferencji Episkopatu Polski. Dokument miał być w 1957 r. podstawą rozmów w podkomisji rolnej Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu.

Dotychczas sądzono, że takiego zestawienia nie ma, i opierano się na szacunkowych danych. Spis w dużej mierze potwierdza szacunki, gdy chodzi o utraconą ziemię, ale pokazuje też, że państwo zabrało Kościołowi dużo więcej budynków, niż sądzono – podaje „Rzeczpospolita”.

Zestawienie powstało na podstawie ankiet rozesłanych do kurii diecezjalnych i zgromadzeń zakonnych. Spis mówi tylko o tych nieruchomościach, które zostały zabrane przez państwo do 1957 r. Został sporządzony w sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski na podstawie danych zebranych z 19 na 25 istniejących wówczas diecezji. Dokument nie obejmuje wszystkich diecezji. Tylko do 1957 r. Kościół utracił 108 tys. ha ziemi i 3709 budynków.

Z odnalezionego dokumentu wynika, że 19 z 25 diecezji utraciło do maja 1957 r. 91 tys. ha ziemi i lasów oraz 2203 budynki, w tym 60 szkół i przedszkoli, 15 szpitali i sanatoriów, 550 domów katechetycznych, parafialnych i rekolekcyjnych, 901 budynków mieszkalnych. Od zgromadzeń zakonnych państwo przejęło 17 tys. ha ziemi, 807 budynków niegospodarczych w całości, 381 w części oraz 318 innych nieruchomości. Poza tym państwo zamknęło 278 miejsc kultu oraz blisko 1000 placówek leczniczych, oświatowych i wychowawczych prowadzonych przez zakony, w tym 333 przedszkola, 75 szpitali, 68 internatów, 131 domów dziecka. Pracę straciło ponad 8400 osób.

Komisja Majątkowa zwróciła 66 tys. hektarów, 490 budynków i ponad 140 mln zł w gotówce.

Ks. prof. Dariusz Walencik z Uniwersytetu Opolskiego od kilku lat prowadzi badania naukowe dotyczące rewindykacji majątku związków wyznaniowych, głównie Kościoła katolickiego. Szukając materiałów do swojej książki o postępowaniu przed Komisją Majątkową, natrafił na spis nieruchomości utraconych przez jedną z diecezji. W ten sposób natrafił na spis z 1957 r. wyliczający dobra zabrane Kościołowi. Jego zdaniem zestawienie jest wiarygodne. – Dalsza kwerenda zarówno w archiwach państwowych, jak i kościelnych oraz analiza zawartych w nim informacji oraz danych w sprawozdaniu Komisji Majątkowej – które notabene jest nierzetelnie sporządzone – a także w spisach prowadzonych przez Agencję Nieruchomości Rolnych i wreszcie przez urzędy wojewódzkie pozwoli odpowiedzieć na pytanie, ile Kościół stracił w okresie PRL i ile odzyskał – mówi ks. Walencik.

„Z pewnością strona kościelna w procesie odzyskiwania majątku popełniła poważne błędy. Powierzając los nieruchomości osobom o podejrzanej przeszłości i niejasnych powiązaniach, wykazała się wyjątkową naiwnością. Oczywiste jest, że przestępstwa popełnione podczas prac Komisji powinny zostać osądzone i ukarane – niezależnie od tego, kto się ich dopuścił. Jednak wyciąganie generalnego wniosku o nieuczciwości ludzi Kościoła jest nieuprawnione” – pisze Szułdrzyński.