Czechy: projekt ustawy zwracającej majątek Kościołom

Rząd Czech, w porozumieniu z miejscowymi władzami kościelnymi przygotował projekt ustawy o zwrocie majątku zagrabionego Kościołom po 1948 r.

Począwszy od 2009 r. przez 60 lat państwo miałoby wypłacić Kościołom w tym kraju 83 mld koron czeskich (11,5 mld PLZ) w zamian za majątek zagrabiony za rządów komunistów.
W rzeczywistości wypłacana suma będzie wynosić ok. 270 mld koron czeskich, ponieważ rocznie do sumy pozostającej do wypłaty zostanie doliczone 5% odsetek. Jednocześnie w ciągu 20 lat władze będą stopniowo zmniejszać dotacje dla Kościołów. Sumę odszkodowania obliczono na podstawie wyceny majątku Kościołów w roku 1948, od której odliczono to, co zwrócono już w postaci majątku trwałego.

Nad wypracowaniem przyjętej ustawy pracowała komisja państwo-kościelna, która po raz pierwszy się spotkała 30 maja 2007 r., przy czym strona kościelna reprezentowała wszystkich 17 Kościołów i związków religijnych, zarejestrowanych w Republice Czeskiej. W ciągu czterech spotkań wypracowano wspólny projekt, który podpisano 13 grudnia 2007 r. Minister kultury Václav Jehlička, przedstawiając projekt pod obrady rządu, podkreślił, że wyjątkowość tego wydarzenia polega również na tym, że zaakceptowało go 17 Kościołów, wśród których również w przeszłości nie było jednomyślności co do zwrotu majątku.

Republika Czeska jest jedynym krajem postkomunistycznym, w którym nie doszło dotychczas do rozliczeń majątkowych między Kościołami a państwem. W latach 1990-91 zwrócono zakonom męskim i żeńskim 169 klasztorów. Jednocześnie Ministerstwo Kultury, które z ramienia rządu utrzymuje kontakty z Kościołami, wypłaca duchownym miesięczne płace i częściowo pokrywa koszty utrzymania urzędów kościelnych, przede wszystkim kurii biskupich. Jesienią 1992 r. Czeska Konferencja Biskupia opracowała własny projekt ustawy, do którego ówczesny premier Václav Klaus miał wiele uwag. Po rozpadzie Czecho-Słowacji 1 stycznia 1993 r. nastąpił impas i zawieszenie rozmów. W latach 1994-95 episkopat zaproponował nowe rozwiązania, ale rząd nie przyjął żadnego z nich. W roku 1998 mniejszościowy rząd socjalistyczny usiłował przeforsowac uchwałę, że poza majątkiem, zabranym Żydom w czasie II wojny światowej, władze Republiki Czeskiej nie mają żadnych zobowiązań.

W roku 1999 powstała pierwsza komisji rządowo-kościelna do wypracowania rozwiązania tego problemu. W 2000 r. uzgodniono projekt uniezależnienia się Kościołów od państwa, na który jednak nie zgodziły się 4 Kościoły. W 2004 r. komisja wypracowała nowy projekt, według którego państwo zachowuje kościelny majątek, wyceniony wówczas na około 100 mld koron i z niego będzie dalej wypłacać pensje duchownym i utrzymywać urzędy kościelne. Ówczesny rząd nie podjął jednak prac nad tym projektem. W lutym 2007 r. prawicowy rząd Mirka Topolanka wrócił do tej inicjatywy i w maju tegoż roku powołano nową komisję rządowo-kościelną dla rozwiązania spraw majątkowych.

Według dziennikarzy czeskich, nie ma jednak wielkich szans na to, aby parlament zatwierdził ten projekt, gdyż przeciwko niemu głosować będzie nie tylko cała opozycja, ale również niektórzy posłowie koalicji rządzącej.