Częstochowa: jubileusz 50 lat doktoratu ks. prof. Jana Kowalskiego

25 stycznia 2017 r. minęło 50 lat od obrony rozprawy doktorskiej ks. prof. Jana Kowalskiego – jednego z najwybitniejszych polskich teologów moralistów obecnego czasu. Z tej racji 25 lutego w Wyższym Seminarium Duchownym w Częstochowie odbyły się uroczystości jubileuszowe.

Mszy św. w kaplicy pw. Zesłania Ducha Świętego przewodniczył metropolita częstochowski abp Wacław Depo. Mszę św. z metropolitą częstochowskim koncelebrowali m. in. abp senior Stanisław Nowak, ks. prof. Jan Kowalski oraz kapłani profesorzy i wychowankowie jubilata z różnych ośrodków naukowych w Polsce, m. in. Wrocławia, Krakowa.

W Mszy św. wzięli udział klerycy Wyższego seminarium Duchownego Archidiecezji Częstochowskiej i Wyższego seminarium Duchownego Diecezji Sosnowieckiej, alumni Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie, siostry zakonne, przedstawiciele świata kultury i mediów z Lidią Dudkiewicz, redaktor naczelną „Niedzieli”.

„Wyrażamy dzisiaj wdzięczność za wkład ks. prof. Jana Kowalskiego w życie Kościoła w wymiarze naukowym, wychowawczym i materialnym” – mówił na początku Mszy św. ks. dr Grzegorz Szumera rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Następnie rozpoczynając liturgię abp Wacław Depo podkreślił, że „dziękujemy Bogu za różne dzieła, które były wyrazem posługi ks. prof. Jana Kowalskiego. Zawierzamy to wszystko Maryi Stolicy Mądrości”.

Natomiast w homilii abp senior Stanisław Nowak odnosząc się do czytań mszalnych podkreślił, że „Mądrość Syracha daje nam słowa prawdy o tym kim jesteśmy” – Człowiek to istota przemijalna, w ciągłym przemijaniu. Bóg dał nam chwilkę miedzy wiecznościami. Ta chwilka dla ks. prof. Jana Kowalskiego to 50 lat na służbie w Kościele poprzez naukę i uprawianie teologii, na służbie Mądrości Bożej. Ta chwilka była także łaską dla naszej archidiecezji – mówił abp Nowak.

Abp Nowak wskazał na powołanie do współpracy z Bogiem, który jest Mądrością, Prawdą i Miłością – Człowiek otrzymuje od Boga łaskę, aby był Jego współpracownikiem. Bóg daje ludziom odpowiedni czas. Bóg uposaża nas i daje nam wolną wolę, poznanie, serce, które jest zdolne do myślenia i daje nam rozum. Bóg daje nam sumienie, daje nam swoje oko i wszczepia je w nas, zawiera z nami przymierze – podkreślił abp Nowak.

Arcybiskup senior zaznaczył, że „Bóg wprowadza człowieka w Mądrość Przedwieczną, Ta Mądrość jest osobowa. To jest Syn Boży” i dodał: „Bóg nam daje wiarę i wszystko co się z nią wiąże. Tę łaskę wiary trzeba przyjąć jak dziecko z pokorą i prostotą”.

Arcybiskup powiedział, że „trzeba pamiętać, że Bóg Ojciec pociąga człowieka i nie jest łatwo iść za Bogiem w wolności absolutnej”.

Abp Nowak przypomniał za św. Janem Pawłem II, że w posłudze teologa ważne jest łączenie fides et ratio, wiary i rozumu – Wiara szuka zrozumienia, ale także rozum szuka wiary. Żeby zrozumieć trzeba czasem jak dziecko pokornie klęczeć. Trzeba, żeby rozum rzucał się z wiarą w ramiona Boga – podkreślił arcybiskup.

Abp Nowak za św. Augustynem i św. Tomaszem z Akwinu przypomniał zasadę, która mówi, że „credo ut intelligam et intelligo ut credam”, wierzę, aby zrozumieć i rozumiem, aby uwierzyć – Są to wielkie przestrzenie, które trzeba pokazywać ku tajemnicy. Teolog to ten, kto wie tak jak św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu, że rozum w duchu wiary trzeba bardzo kochać w myśl zasady „intellectum valde ama”. Za tym wielkim dociekaniem jest poświęcenie teologa – mówił abp Nowak.

„Dla ks. prof. Jana Kowalskiego to było dociekanie sercem, rozumem kochającym i sercem rozumiejącym. Dla niego uprawianie teologii to było rozumowanie serdeczne” – kontynuował arcybiskup i dodał, że „dobrze jubilat zrealizował w swoim życiu słowa Chrystusa „Idźcie i czyńcie sobie uczniów”. Zawsze chciał, aby klerycy i jego studenci byli ludźmi dobrze wykształconymi. Dbał dla nich o stypendia zagraniczne, szczególnie do Niemiec i Szwajcarii. Ukochał seminarium i zależało mu, żeby biblioteka seminaryjna była piękna i miała zaplecze”.

„To była hojność i pracowitość zanurzona w wielkim miłosierdziu Bożym” – podkreślił abp Nowak i za bp. Pietraszko przypomniał, że „Bóg będzie nas sądził z naszych rąk utrudzonych miłością”.

Po Mszy św. w auli św. Jadwigi laudację wygłosił ks. prof. dr hab. Jan Orzeszyna z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, który przypomniał, że jubilat „służył ofiarnie nauce i służył Kościołowi i Ojczyźnie”. Przypomniał również, że kierunkami poszukiwań naukowych ks. prof. Jana Kowalskiego były m. in.: problematyka współczesnych wyzwań, chrystocentryzm we współczesnej teologii moralnej, sprawiedliwość społeczna, sytuacja współczesnego człowieka, etyka rynku, etyka życia, kapłaństwo i formacja kapłanów.

Odczytane zostały również listy gratulacyjne, które na ręce jubilata skierowali m. in. ks. prof. dr. hab. Marian Machinek przewodniczący Stowarzyszenia Teologów Moralistów polskich, który podkreślił, że „jubilat to wielki mistrz teologii moralnej w Polsce”, ks. prof. dr. hab. Włodzimierz Wołyniec rektor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu i ks. dr hab. Arkadiusz Baron, dziekan Wydziału Teologicznego UPJPII w Krakowie.

Następnie ks. prof. Jan Kowalski dziękując za zorganizowanie jubileuszu podkreślił m. in. że czas pobytu w Szwajcarii był dla niego poszerzeniem horyzontów myślowych i spotkaniem z wielką teologią.
Podsumowując spotkanie abp Depo przypomniał, że „jubileusz wskazał na trzy wielkie tajemnice każdego człowieka: miejsce, czas i spotkanie osoby”.

Ks. prof. dr hab. Jan Kowalski urodził się 4 czerwca 1930 r. we wsi Krępa k. Miechowa, w parafii Gołcza. Edukację podstawową zdobywał w rodzinnej miejscowości oraz w Gołczy. Szkołę średnią ukończył w Miechowie. Wstąpił do Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Jako alumn seminarium był zarazem studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Formację teologiczną uwieńczył magisterium z teologii, uzyskanym na podstawie pracy nt. „Bp Teodor Kubina o kapitalizmie”, napisanej pod kierunkiem ks. prof. Władysława Wichra. Święcenia kapłańskie przyjął 27 czerwca 1954 r. z rąk bp. Zdzisława Golińskiego. Jako motto swoje posługi kapłańskiej wybrał słowa: „Pan moim przeznaczeniem i dziedzictwem. On mój los zabezpiecza… niczego się nie boję” (Ps. 16). Po święceniach pracował kolejno w dwóch parafiach: w Mierzycach (1954-56) i w Konopiskach (1956-57). W latach 1957-59 odbył studia specjalistyczne na KUL w zakresie teologii moralnej, uwieńczone najpierw licencjatem nt. „Główne problemy moralno-społeczne w pismach bp. Teodora Kubiny” (1959 r.), napisanym pod kierunkiem ks. doc. dr hab. Władysława Poplatka, a następnie w 1967 r. doktoratem nt. „Nauka Mikołaja z Mościsk o modlitwie wewnętrznej”. Promotorem rozprawy był również ks. doc. dr hab. Władysław Poplatek, w tym czasie dziekan Wydziału Teologicznego KUL. Recenzentami pracy byli: ks. prof. dr hab. Władysław Wicher, profesor b. Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz ks. prof. dr hab. Wincenty Granat, późniejszy rektor KUL (1965-70).

W roku 1959 podjął wykłady z teologii moralnej i nauk pokrewnych w Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie. Z czasem podjął także zajęcia w Wyższym Seminarium Duchownym Ojców Paulinów (1961-66), w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym (1966-68), w Wyższym Seminarium Misyjnym Księży Sercanów w Stadnikach (1967-68). Po doktoracie, w latach 1968-71, przebywał na stypendium naukowym we Fryburgu Szwajcarskim, gdzie miał sposobność zapoznać się z ówczesnymi nurtami posoborowej teologii moralnej, a także pogłębić znajomość języka francuskiego i niemieckiego, co dla pracy naukowej miało duże znaczenie. We Fryburgu Szwajcarskim studiował również w Instytucie Dziennikarstwa przy Uniwersytecie we Fryburgu. Po powrocie do kraju ks. dr Jan Kowalski wznowił wykłady z teologii moralnej w Częstochowskim Seminarium Duchownym, zaś w 1978 r. zaangażowano go z wykładami z teologii moralnej ogólnej na studium podstawowym w Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie. Stał się tu następcą kard. Karola Wojtyły na Katedrze Teologii Moralnej. W roku 1984 uzyskał stopień doktora habilitowanego na swojej macierzystej uczelni. 8 maja 1986 r. otrzymał nominację na docenta, a 5 lat później został profesorem nadzwyczajnym, zaś w 1997 r. profesorem zwyczajnym.

Był zastępcą profesora na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie i we Wrocławiu (od 1971). Ojcem duchownym (1962-63), wicerektorem, prefektem studiów (1974-78) i rektorem Wyższego Częstochowskiego Seminarium Duchownego (1978). Habilitacja w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (1984), docent od 1985, od 1991 profesor nadzwyczajny, a od 1997 zwyczajny tej Uczelni. Dyrektor Archidiecezjalnego Wydawnictwa „Regina Poloniae” w Częstochowie. ks. prof. Kowalski był Krajowym Duszpasterzem Nauczycieli i Wychowawców (1985 – 2002) i przez ten czas co roku organizował pielgrzymkę tego środowiska na Jasną Górę, sekretarz Polskiego Towarzystwa Teologicznego (1965-77), zastępca redaktora naczelnego Ruchu Biblijnego i Liturgicznego (od 1967), cenzor pism i programów katolickich w Archidiecezji Częstochowskiej, członek Archidiecezjalnej Rady Kapłańskiej i Kolegium Konsultorów. Kapelan Honorowy Ojca św. (1976). Kanonik gremialny (teolog) Kapituły Bazyliki Archikatedry w Częstochowie (1995), kanonik honorowy Metropolitalnej Kapituły Wrocławskiej (1996). Natomiast w 2010 r. został podniesiony do godności protonotariusza apostolskiego.

W 2002 r. otrzymał Doktorat honoris causa Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, w 2007 r. od prezydenta Lecha Kaczyńskiego – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w kształtowaniu etyki, etosu pracy i doskonaleniu umiejętności warsztatu pracy nauczycieli i wychowawców.

Od początku swojej drogi naukowej ks. prof. Kowalski przejawiał żywe zainteresowanie europejską myślą moralną, mając do niej jednak krytyczny stosunek. Aktywnie uczestniczył w licznych kongresach międzynarodowych etyków i teologów, zwłaszcza obszaru języka francuskiego i niemieckiego. Nie tylko sam korzystał z ich przemyśleń i dorobku, ale też przekazywał teologom zachodnim dorobek polskiej teologii moralnej. Stąd bywa nazywany przez polskie środowisko teologiczne „teologiem europejczykiem”.