Cztery gotyckie obrazy z Podbeskidzia pod okiem krakowskich konserwatorów

Specjalnym badaniom konserwatorskim w krakowskiej pracowni Akademii Sztuk Pięknych poddane zostały cztery zabytkowe obrazy gotyckie pochodzące z kościołów na terenie diecezji bielsko-żywieckiej. W oparciu o wyniki analiz ma powstać program prac konserwatorskich, które przywrócą obrazom typu Sacra Conversazione – namalowanych przez żyjącego na przełomie XV i XVI wieku Mistrza Rodziny Marii – blask i wartości artystyczne.

Zabytkowe obrazy przejdą specjalistyczne analizy z wykorzystaniem m.in. promieniowania rentgenowskiego, ultrafioletowego, podczerwieni i technologii fluoroscencyjnej. Badaniami kieruje dr Jarosław Adamowicz, który jest także odpowiedzialny za prace badawcze i konserwatorskie przy Ołtarzu Wita Stwosza z bazyliki Mariackiej w Krakowie.
Jak przyznaje pracownik wydziału konserwacji i restauracji dzieł sztuki ASP w Krakowie, zaplanowane działania konserwatorskie powstały z jego własnej inicjatywy, gdyż w ramach prac naukowych zajmuje się twórczością Mistrza Rodziny Marii.
„Z inicjatywy własnej wymyśliłem program sprawdzenia pod względem warsztatowym, badawczym, kilkunastu dzieł przypisywanych temu autorowi” – wyjaśnia, przyznając, że wiadomo, iż artysta określany mianem Mistrza Rodziny Marii miał swój warsztat w Krakowie i był pod koniec XV wieku pod dużym wpływem działalności Wita Stwosza.

W ramach prac badawczych gruntownej analizie poddane zostaną: obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem i św. Janem Ewangelistą z kościoła w Bielsku-Białej Komorowicach, obraz Marki Bożej z Dzieciątkiem, św. Marcinem i św. Stanisławem Biskupem z kościoła w Pisarzowicach, a także dwa obrazy – Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Andrzejem i św. Piotrem oraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Mikołajem i św. Stanisławem Biskupem ze spalonego kościoła w Łękawicy, będące obecnie w depozycie w Muzeum Miejskim w Żywcu. Obrazy te zostały już zdemontowane i przewiezione do krakowskiej pracowni. Badaniom in situ (łac. w miejscu) poddana zostanie także środkowa część tryptyku z najstarszego bielskiego kościoła – św. Stanisława BM. To ostatnie dzieło przeszło gruntowne zabiegi konserwatorskie kilka lat temu.

Jak zapowiada Adamowicz, w ramach badań konserwatorskich zanalizowane zostanie podobrazie za pomocą nowoczesnych technologii nieinwazyjnych. „W tych badaniach sięgam do tych warstw, których normalnie oczami nie widzimy. Posiłkuję się podczerwienią, jak i luminescencją w ultrafiolecie, fotografią rentgenowską. Dochodzą do tego współczesne badania pozwalające na analizy pierwiastkowe. Nie pobieramy żadnych próbek, lecz działamy bezinwazyjnie” – powtórzył naukowiec.

Konserwator zabytków architektury i sztuki sakralnej diecezji bielsko-żywieckiej ks. dr Szymon Tracz przyznał, że pojawiła się szansa, by przywrócić tym bezcennym dziełom, wpisanych do rejestru zabytków, wartości artystyczne i estetyczne. „To czasochłonne przedsięwzięcie, ale czas działa na naszą korzyść, bo gwarantuje, że prace konserwatorskie przeprowadzone będą dokładnie” – dodał.
Duchowny przypomniał, że poza tryptykiem starobielskim, ostatnie działania konserwatorskie w przypadku tych dzieł przeprowadzono około 40 lat temu.

Największy obraz wśród bielsko-żywieckich zabytków poddawanych obecnie badaniom konserwatorskim pochodzi z głównego ołtarza komorowickiej świątyni. Jego rozmiary to 240 cm na 170 cm. Już po pierwszych oględzinach wiadomo, że dzieło będzie wymagało gruntownej konserwacji.
Działającemu na przełomie XV i XVI wieku Mistrzowi Rodziny Marii przypisuje się kilkanaście dzieł z terenu Małopolski. Jest on m.in. autorem tryptyków z drewnianych kościołów w Dębnie i w Grywałdzie.