Dąbrowa Górnicza: konferencja naukowa o duszpasterstwie więźniów

Trwający w Kościele Rok Miłosierdzia inspiruje do wielu działań, nie tylko stricte duszpasterskich. W obchody w diecezji sosnowieckiej wpisuje się konferencja naukowa "Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny. Znaczenie opieki duszpasterskiej w pracy penitencjarnej" zorganizowana przez Zakład Karny w Wojkowicach, Kurię Diecezjalną w Sosnowcu oraz Wyższą Szkołę Biznesu w Dąbrowie Górniczej.

Pierwsza w Polsce tak duża debata poświęcona temu zagadnieniu rozpoczęła się od Mszy św., którą w intencji pracowników więziennictwa w bazylice pw. Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej – jednym z kościołów jubileuszowych Roku Miłosierdzia – odprawił bp Grzegorz Kaszak wraz z kilkunastoma kapłanami pełniącymi posługę kapelanów w śląskich zakładach karnych

Wśród celebransów Mszy św. obok biskupa sosnowieckiego znaleźli się generalni kapelani polskiego więziennictwa – ks. Paweł Wojtas oraz ks. Jan Sikorski, pełniący tę posługę w latach 1990-2001.

Homilię wygłosił ks. Andrzej Stasiak, kustosz dąbrowskiej bazyliki. Przypomniał w niej nauczanie św. Jana Pawła II, który wiele miejsca poświęcił zagadnieniu niezbywalnej godności ludzkiej, niezależnej od wieku, rasy, klasy społecznej, przeszłości czy przekonań.

"Chrześcijanin wie, że każdy człowiek posiada swoje ograniczenia i samodzielnie nie jest w stanie wiele uczynić dla więźniów – może to uczynić tylko przy pomocy i wsparciu samego Chrystusa. Źródłem tej mocy staje się wspólnotowe uczestnictwo w liturgii Słowa Bożego, Eucharystii i modlitwie" – przypomniał ks. Stasiak.

Na Mszy św. obecni byli funkcjonariusze z jednostek Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Katowicach ze swoimi pocztami sztandarowymi. Oprawę muzyczną zapewnili więźniowie zrzeszeni w Wojkowickim Zespole Bluesowym.

Pierwszy dzień obrad odbył się w Wyższej Szkole Biznesu w Dąbrowie Górniczej. Wśród gości, powitanych przez rektora uczelni, prof. dr hab. Zdzisławę Dacko-Pikiewicz, byli m.in. wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik, przedstawiciele parlamentu RP i władz samorządowych, płk Andrzej Lańczuk – Dyrektor Biura Penitencjarnego Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz dyrektorzy i kapelani (także prawosławni i protestanccy) zakładów karnych z całego okręgu katowickiego, m.in z Bytomia, Cieszyna, Częstochowy, Gliwic, Jastrzębia Zdroju, Katowic, Raciborza, Tarnowskich Gór, Zabrza, Bielska Białej, Sosnowca. List do uczestników skierował także biskup polowy Wojska Polskiego Józef Guzdek.

"Życzę wszystkim uczestnikom, aby wasze obrady i to, co wspólnie wypracujecie służyło nie tylko osadzonym, ale i funkcjonariuszom oraz całej Ojczyźnie" – powiedział bp Kaszak, który tego dnia został także odznaczony medalem okolicznościowym z okazji 25-lecia NSZZ Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa.

Przypominając przypowieść o zagubionej owcy ks. Jan Sikorski wskazywał, że osadzony ma prawo być takim, jaki jest i każdy z nas musi to uszanować. "Ta owca nie beczała – to On, Pasterz poszedł jej szukać, uznając jej prawo do tego, by była inna. To jest zadanie każdego z nas – od najwyższych władz do szeregowych funkcjonariuszy" – podkreślił.

Występując w imieniu honorowego patrona konferencji, Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, wiceminister Michał Wójcik zwrócił uwagę, że w polskich więzieniach ciągle pracuje zbyt mało kapelanów: "Tylko nieco ponad 200 kapłanów pracuje w ramach umów o pracę, ponad 500 posługuje w ramach porozumień nie otrzymując za to wynagrodzeń. Z ich aktywności korzysta ponad 20 tysięcy osób – ok. 30% osadzonych. Kapelan w więzieniu to bardzo często dotknięcie Pana Boga – od niego zależy postęp i powodzenie procesu resocjalizacji" – podkreślił minister. Jednocześnie wskazywał na zmiany, jakie rząd planuje wprowadzić w systemie penitencjarnym – rozszerzenie elektronicznego dozoru oraz zwiększenie zakresu pracy więźniów, która wpływa na podkreślenie godności osadzonych.

Organizatorzy zwracali uwagę, że celem dyskursu jest wymiana doświadczeń w zakresie opieki duszpasterskiej w systemie penitencjarnym oraz budowanie wspólnoty w zakresie modelowania życia osób pozbawionych wolności. Opieka duszpasterska w jednostkach penitencjarnych zasługuje na szczególną uwagę ze względu na konstytucyjnie zagwarantowaną wolność religii oraz przekonanie, iż w trudnych chwilach pomaga przezwyciężyć człowiekowi życiowe niepowodzenia.

Tematy poruszane w wystąpieniach plenarnych to m.in. zachowanie równowagi w sferach życia człowieka. "Możliwości i ograniczenia posługi religijnej w polskim systemie penitencjarnym" czy "Troska o więźniów w nauczaniu papieża Franciszka". Dyskusje panelowe koncentrowały się m.in. wokół pracy z osadzonymi młodocianymi, chorymi, relacji z funkcjonariuszami służby więziennej i pracownikami i możliwościom wsparcia osoby po opuszczeniu jednostki penitencjarnej, aby zapobiec ponownemu powrotowi do przestępstwa i ukorzenić proces readaptacji społecznej. Wśród panelistów byli kapłani, naukowcy i pracownicy zakładów karnych.

Wszyscy prelegenci podkreślali rolę, jaką w działaniach resocjalizacyjnych mają do odegrania kapelani. Utrwalając lub rozbudzając na nowo postawy wobec Boga jednocześnie wskazują osadzonym właściwy sposób relacji z innymi ludźmi. Poza działalnością religijną – głoszenie Słowa Bożego i sprawowanie sakramentów często służąc rozmową pełnią także funkcję terapeutyczną oraz wchodzą w rolę animatorów życia kulturalno-sportowego, działalności charytatywnej, stanowią cenny łącznik ze światem zewnętrznym.

Organizujący konferencję Zakład Karny w Wojkowicach jest największą co do wielkości jednostką penitencjarną na terenie Śląska i Zagłębia. Wśród ponad 1000 osadzonych znajdują się zarówno osoby odbywające karę w systemie półotwartym, jak i przestępcy skazani za poważne przestępstwa i przebywający w częściach zamkniętych.

W drugim dniu konferencji jej uczestnicy mogli zapoznać się z działalnością wychowawczą i duszpasterską na terenie zakładu oraz uczestniczyć w warsztatach poświęconych programom readaptacyjnym, działalności kulturalno-oświatowej oraz bezpieczeństwa w więzieniu.

Przedstawiono też niezwykle bogaty i unikatowy program tutejszych obchodów Roku Miłosierdzia, który – z inspiracji ks. kapelana Rafała Madeja i zastępcy dyrektora Zakładu Karnego, ppłk Hanny Ogonek-Obierzyńskiej – obejmuje m.in. cykliczną modlitwę koronką do Miłosierdzia Bożego, wprowadzenie katechez do działającego w zakładzie Centrum Kształcenia Ustawicznego, specjalną Mszę św. dla chorych z sakramentem namaszczenia.

Grupa więźniów uczestniczyła też w pieszej pielgrzymce mężczyzn do Piekar Śląskich. Na terenie zakładu odbyła się też pierwsza w Polsce procesja Bożego Ciała w warunkach więziennych. We współpracy z Caritasem, Domowym Kościołem, Stowarzyszeniem Mężczyzn św. Józefa i Akcją Katolicką więźniowie mają szansę na podjęcie pracy oraz spotkania z osobami z drugiej strony krat, którzy wspomogą ich proces powrotu do społeczeństwa. Planowana jest także konsekracja dwóch więziennych kaplic i dwudniowa pielgrzymka do sanktuariów w Licheniu i Kaliszu.