Dni refleksji i modlitwy poświęcone Kościołom Wschodnim Pogranicza

W dniach 22-23 listopada w Lublinie odbyły się dni refleksji i modlitwy poświęcone Kościołom Wschodnim pogranicza Białorusi, Polski i Ukrainy, w 25. rocznicę odzyskania wolności przez Kościoły greckokatolickie w tych krajach.

Uroczystości rozpoczęły się w sobotę 22 listopada prezentacją najnowszej książki o Metropolii Kijowskiej w latach 1458-1795, z udziałem autorów: Andrzeja Gila z Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie i Ihora Skoczylasa z Ukraińskiego Katolickiego Uniwersytetu we Lwowie.

Główny organizator ks. Stefan Batruch, prezes Fundacji Kultury Duchowej Pogranicza i proboszcz parafii greckokatolickiej w Lublinie podkreślił, iż „głównym osiągnięciem badaczy, wywodzących się z lwowskiego i lubelskiego środowiska jest to, iż pokazali możliwość wspólnego poszukiwania prawdy historycznej na obszarze o zróżnicowanych tożsamościach etnicznych i konfesyjnych. Fakt, iż wyrastali i kształtowali swój warsztat badawczy w bardzo odmiennych środowiskach akademickich, nie przeszkodził im znaleźć w sobie dość pokory, aby napisać wspólnie monumentalną pozycję ponad różnicami wynikającymi z odmiennej wrażliwości i sposobu interpretowania tych samych źródeł historycznych”.

Andrzej Gil zwrócił uwagę, że „praca nad książką nie wpisuje się w proces polemiki religijnej minionych wieków, a która pomimo upływu czasu trwa po dziś, a fakt, że autorzy są katolikami tradycji wschodniej i zachodniej, nie był przeszkodą, lecz zachętą do rzetelnego poszukiwania prawdy obiektywnej”.

W książce prezentowanej w Lublinie, jak podkreśla Igor Skoczylas, jest mowa o kodach kulturowych Rusi Kijowskiej, które tworzyły przestrzeń Europy Środkowo-Wschodniej w formie „chrześcijaństwa kijowskiego”, a dzięki nowo powstałej monografii wiedza o tym została wprowadzona w polski dyskurs naukowy.

W drugim dniu obchodów wspominano liturgicznie św. Jozafata arcybiskupa połockiego. Wizytator apostolski Białoruskiej Cerkwi Greckokatolickiej, archimandryta Sergiusz Gajek w homilii „dziękował Bogu za dar dziedzictwa duchowego wspólnego dla białoruskiego Połocka, ukraińskiego Kijowa i polskiego Gniezna, wywodzącego się z tradycji cyrylometodiańskiej”.

Uroczystą Eucharystię w cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Lublinie wspólnie celebrowali duchowni grecko- i rzymskokatoliccy z Polski, Ukrainy i Białorusi, wygłaszając wezwania w swoich ojczystych językach. Doświadczenie słowiańskiej polifonii, pokazało iż postać św. Jozafata, w tajemniczy sposób na nowo łączy narody Europy Środkowo-Wschodniej oraz tradycję wschodnią i zachodnią. Podobnie było i w jego doświadczeniu życiowym. Urodził się w ukraińskim Włodzimierzu Wołyńskim, nauki pobierał w litewskim Wilnie, prowadził działalność duszpasterską w białoruskim Połocku a zginął męczeńską śmiercią w Witebsku. Przez prawie sto lat Jego relikwie były ukrywane przed władzami carskimi w Białej Podlaskiej na Podlasiu, aby na początku XX wieku, korzystając z zawieruchy wojennej, przewieść je do Wiednia, skąd na początku II Soboru Watykańskiego za zgoda papieża zawędrowały do Bazyliki św. Piotra w Rzymie.

Jego złożone losy i wędrówka ze wschodu do stolicy chrześcijaństwa zachodniego są zachętą do dalszej refleksji nad znaczeniem tego szczególnego wspólnego dziedzictwa. A Lublin, jest chyba miejscem szczególnym w tym względzie, zarówno w wymiarze eklezjalnym, jak i kulturowym, gdyż jest miastem spotkania i twórczej syntezy tradycji łacińskiej i bizantyjskiej od wielu stuleci.

Organizatorami spotkania naukowo-modlitewnego byli: Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, Wizytator Apostolski Białoruskiej Cerkwi Greckokatolickiej, Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Oddziału PAN w Lublinie i Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.