„Zgromadzeni na świętej wieczerzy” – Słowo przewodniczącego Komisji Duszpasterstwa KEP | 27 sierpnia 2020

Rok: 2020
Autor: Abp Wiktor Skworc

– Tak jak zawieszenie życia parafialnego i duszpasterstwa w pandemii dokonało się nagle, tak odbudowanie życia religijnego w parafii będzie wymagało czasu, podobnie jak odbudowa całego życia społecznego – mówił 27 sierpnia abp Wiktor Skworc do biskupów zgromadzonych na Jasnej Górze na 386. zebraniu plenarnym Episkopatu Polski. Hierarchowie zapoznali się tam z najważniejszymi wyzwaniami duszpasterskimi Kościoła w Polsce na najbliższe lata. Publikujemy przekazany KAI – tekst wystąpienia abp. Skworca do biskupów.

„Zgromadzeni na świętej wieczerzy”

Słowo przewodniczącego Komisji Duszpasterstwa KEP; 2020.08.27

1. Za nami miesiące tego niezwykłego doświadczenia, jakim było zatrzymanie życia społecznego wobec zagrożenia pandemią; wyhamowała gospodarka i praktycznie wszystkie dziedziny społecznej aktywności i to nie tylko w naszym kraju. W przestrzeń internetu przeniosło się również życie religijne, duszpasterstwo i sprawowanie sakramentów, przede wszystkim niedzielnej Eucharystii. Parafie szybko organizowały transmisje internetowe ze swoich kościołów, które – jak wykazała statystyka – cieszyły się największą partycypacją nieobecnych fizycznie uczestników liturgii mszalnej. Wspólnoty ożywiające Kościół różnymi charyzmatami, wprowadziły w obieg internetu i mediów społecznościowych ewangelizacyjne treści, często w atrakcyjnej formie. Strony internetowe parafii, często nieaktualne, pulsowały przekazem o licznych wydarzeniach i parafialnych inicjatywach. Codzienną praktyką stało się odbieranie przez duszpasterzy poczty mailowej i dyżurowanie przy parafialnym telefonie, aby prowadzić „zdalne” duszpasterstwo. Duszpasterze wraz z odpowiedzialnymi za parafialne ruchy i stowarzyszenia szybko odkryli szansę duszpasterską jaką oferują współczesne środki społecznej komunikacji, aby docierać do mniej związanych z parafią i wszystkimi obecnymi na medialnych areopagach. To właśnie w okresie społecznego dystansu, izolacji i kwarantanny w wirtualnej przestrzeni rozwijało się duszpasterstwo, kwitło życie religijne a Kościół się umacniał mimo braku dostępu wiernych do sakramentów świętych i doświadczania Kościoła jak wspólnoty, zgromadzonej fizycznie w tym samym miejscu.

Poważnym wezwaniem duszpasterskim było przybliżenie wiernym takich treści jak: doskonały żal za grzechy i komunia duchowa. Niewątpliwie pomocą były materiały przesłane przez Konferencję Episkopatu Polski, zawierające teologiczne wyjaśnienia, pomocne duszpasterzom w całej Polsce. Wyżej wymienionych kwestii nie traktujemy jako zamkniętych i zostaną omówione w specjalnym zeszycie, który Komisja przygotowuje.

Liczne transmisje Mszy św., które niedawno temu zebranie plenarne KEP – postulowało ograniczać – odsłoniły, na co zwrócili uwagę dyrektorzy wydziałów duszpasterskich poszczególnych diecezji, braki w formacji liturgicznej i muzycznej duchowieństwa i wiernych świeckich. Stąd aktualny pozostaje postulat – zapisany w realizowanym programie duszpasterskim, że „Szczególnie ważna będzie formacja czy auto-formacja samych szafarzy Eucharystii, podnosząca poziom ars celebrandi, będący zawsze manifestacją wiary i szacunku do wielkiej tajemnicy wiary!”.

A powinno być tak, że każda transmisja liturgii online stanowi mobilizujące wezwanie do pogłębienia świadomości wszystkich, że celebrujemy Wielką Tajemnicę Wiary, której centrum jest Zmartwychwstały Chrystus. Celebransowi i uczestnikom misterium powinna towarzyszyć świadomość, Kogo Duch Święty przywołuje i dokąd nas przenosi. Trudno dziś ocenić – pewnie wykażą to jeszcze badania socjologiczne, na ile ta nadzwyczajna sytuacja, choć różna w poszczególnych diecezjach, powiązana z odczuciem głodu za udziałem we Mszy św. w parafialnym wieczerniku i pragnieniem przyjęcia Ciała Chrystusa, przyczyniła się do pogłębienia prawd związanych z Wielką Tajemnicą Wiary, jak to zakładał pierwszy rok realizacji programu duszpasterskiego. W każdym razie trwający jeszcze stan epidemicznego zagrożenia, stał się szansą duszpasterską, aby w niecodziennych warunkach, zdalnie, prowadzić wiernych na szczyt i do źródła życia Kościoła.

2. W opisywanym czasie możliwe było idealne, bo rodzinne przeżywanie Eucharystii. Rodzina – jak w swoich wypowiedziach podkreślali pasterze Kościoła w Polsce – stawała się Domowym Kościołem. W niedziele społecznej izolacji – można było przeżyć Mszę św. wspólnotowo, niezależenie od możliwości jakie oferowały metry kwadratowe mieszkania. Trzeba też sobie uświadomić w jak różnych warunkach rodziny przeżywały czas społecznej izolacji, jak wiele funkcji przejęło niejedno małe M; od miejsca zdalnej pracy poczynając, poprzez klasę szkolną aż po domową kaplicę.

3. Kiedy analizujemy plany zawarte w Programie Duszpasterskim (2019/20), to trzeba również zwrócić uwagę na ważną sprawę nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. W Programie ambitnie postulowano, aby zaistnieli w każdej diecezji i parafii, i w niedzielę zanosili eucharystyczny pokaram do chorych i osób w podeszłym wieku, by swoja posługą wspomagali budowanie wspólnoty Kościoła oraz ułatwiali komunikację miedzy parafią a wiernymi, którzy z uzasadnionych powodów nie mogą uczestniczyć we Mszy św. w kościołach. Zamierzenie to podejmujemy do realizacji w kolejnym roku Programu Duszpasterskiego, bo Kościół Chrystusa nie może w pierwszy dzień tygodnia zapominać o chorych, którzy potrzebują wsparcia od Boga i ludzi.

Drugim postulatem zawartym w Programie Duszpasterskim była sprawa częstszego udzielania Komunii św. pod postaciami Chleba i Wina ( per intictionem). Wykonanie tego wskazania uległo zawieszeniu, ale nie zapomnieniu.

Poważne polemiki a nawet podziały w Kościele wywołała zasada przypomniana w Zarządzeniu nr 1/2020 Rady Stałej KEP z dnia 12 marca br., „że przepisy liturgiczne Kościoła przewidują przyjmowanie Komunii Świętej na rękę, do czego teraz zachęcamy”. Wielu biskupów diecezjalnych – w oparciu o to Zarządzenie Rady Stałej wydało własne Zarządzenia, w których podtrzymano tę zasadę a nawet ją wzmocniono sformułowaniem: „zaleca się usilnie”. Wszędzie tam, gdzie duszpasterze pouczyli wiernych, podając motyw wzajemnej troski o ograniczenie epidemii i troski o zdrowie, przyjęła się praktyka przyjmowania Komunii św. na rękę. Wymaga ona jeszcze dalszych wyjaśnień, co nie będzie przeszkodą do powrotu do praktyki przyjmowania Komunii św. wg tradycyjnej formy po ustaniu epidemicznego zagrożenia.

Z powodu konieczności zachowania społecznego dystansu, nie mogły też powstać postulowane w Programie Duszpasterskim parafialne zespoły liturgiczne, pomagające duszpasterzom w przygotowaniu przede wszystkim niedzielnej Mszy św.

4. W okresie pandemii rozkwitła działalność charytatywna wierzących, co jest niewątpliwie owocem udziału w Eucharystii, szkole miłości bliźniego. Rozwinął się wolontariat. Podejmowano wiele akcji i działań na rzecz osób samotnych, chorych i w podeszłym wieku. Umocniła się pomoc sąsiedzka, zawsze w Kościele promowana i zalecana.

Wydaje się, że sytuacja związana z pandemią otwarła parafie i duszpasterzy na rzesze nowych sprzymierzeńców, którym zależało na kontynuacji życia religijnego i duszpasterskiego w parafii w przestrzeni medialnej. Można przypuszczać, że wielu wspierających parafie takimi już pozostanie, kiedy wrócimy do sytuacji społecznej sprzed stanu epidemicznego. Parafie doświadczały ze strony wiernych materialnego wsparcia.

Właśnie w sytuacji – odbudowującego się powoli życia społecznego, trzeba środkami oddziaływania duszpasterskiego odbudowywać parafialne wspólnoty, gromadząc je wokół ołtarza, pamiętając, że to nie my gromadzimy a Chrystus, który w Eucharystii jest z nami przez wszystkie dni, także te pandemiczne, aż do skończenia świata.

I tak jak zawieszenie życia parafialnego i duszpasterstwa dokonało się nagle, to odbudowanie życia religijnego w parafii, będzie wymagało czasu, tak jak odbudowa całego życia społecznego. Wierni muszą dojść do wewnętrznego przekonania, że zagrożenie minęło a post-epidemiczna codzienność wymaga aktywności, zaangażowania i działania przez włączenie się w odbudowanie międzyosobowych relacji na każdym szczeblu. Jak pamiętamy – zostały one „zamrożone” odgórnie rządowymi i sanitarnymi zarządzeniami i oddolnie przez strach i dystans. Oby każde spotkanie na Eucharystii prowadziło do odbudowania świadomej i odpowiedzialnej wspólnoty.

5. Pozostaje mi na koniec nawiązać do wstępu do Programu duszpasterskiego na lata 2020/21, noszącego hasło: „Zgromadzeni na świętej wieczerzy”. Niech jego realizacja służy odbudowaniu eucharystycznej wspólnoty i szacunku do najświętszego misterium naszej wiary.

Czas pandemii, izolacji i społecznego dystansu, sprzyjał refleksji duszpasterzy i wiernych świeckich m.in. nad tym co w kościelnej i parafialnej wspólnocie najważniejsze. Wiemy, że najważniejsza jest Eucharystia, bo Eccelesia de Eucharistia vivit!

Pozostaje mi gorąco zaprosić do realizacji programu poświęconego właśnie Eucharystii. Pamiętajmy, że „ Kościół żyjący eucharystycznym rytmem, Eucharystią przemawia, ewangelizuje i katechizuje najszersze rzesze wiernych, uczestniczących przede wszystkim we Mszy św. niedzielnej, stąd programowanie eucharystycznego duszpasterstwa powinno się ogniskować na tym, by wierni żyli nią coraz mocniej, a nie tylko w niej uczestniczyli (participatio activa et actuosa)”.

Program duszpasterski „Eucharystia daje życie” zbiega się z watykańską Instrukcją: „Nawrócenie duszpasterskie”, która mocno podkreśla role parafii, głoszenia Słowa i znaczenie celebracji Eucharystii.

6. Ks. prof. Przemysław Artymiuk w artykule „Kaznodziejskie manowce” omawia kaznodziejską aktywność celebrytów w czasie pandemii; oferujących – jego zdaniem – uproszczoną duchowość, emocjonalne uzależnienie, niebezpieczny ekskluzywizm i postuluje odzyskanie pierwotnej siły kergymatu.

7. W minionym czasie – pojawiło się wiele oddolnych inicjatyw; Przewodniczący KEP – przesyła je do zaopiniowania przez Komisję Duszpasterstwa. Wydaje się, jednak, że wiele tych inicjatyw – wymaga najpierw oceny doktrynalnej w Komisji Nauki Wiary co będziemy praktykować.

Abp Wiktor Skworc

Katowice, 2020.08.27