Dr Durka: Prymas Wyszyński i kard. Wojtyła z jasnogórskiego szczytu podejmowali polemikę z władzami

– Trzeba przyznać, że często najmocniejszą polemikę z władzami podejmowali z jasnogórskiego szczytu właśnie prymas Wyszyński i kard. Wojtyła. Dlatego ich obecność i wypowiedzi skupiały najwięcej uwagi – poinformował dr hab. Jarosław Durka z Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Kujawsko Pomorskiego w Toruniu odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Karol Wojtyła w świetle archiwów kościelnych i państwowych”. Wczoraj, 16 października, przypadła 45. rocznicę wyboru kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową.

Dr hab. Jarosław Durka przedstawił wykład pt. „Pielgrzymki arcybiskupa Karola Wojtyły do Częstochowy i Piekar Śląskich w dokumentach Służby Bezpieczeństwa z zasobów Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach”

Podkreślił, że Karol Wojtyła w okresie swojej posługi kapłańskiej był bardzo związany zarówno z Częstochową, jak i z Piekarami Śląskimi. W obu tych miastach organizowano pielgrzymki stanowe. – W okresie PRL czyniono to nawiązując do takich pielgrzymek z okresu międzywojennego, te pielgrzymki od 1956 roku były częścią wielkiego projektu prymasa Stefana Wyszyńskiego, a Karol Wojtyła zaliczał się do jego najbardziej zaufanych współpracowników. Dlatego zrozumiałe jest jego zaangażowanie w realizację zamysłu jakim była obrona Polaków przed komunistycznym systemem wychowania dzieci i młodzieży oraz próbą zawładnięcia umysłów dorosłych, przez chęć stworzenia w pełni laickiego, ateistycznego państwa – zaznaczył.

Badacz wyjaśnił, że pielgrzymki do Piekar Śląskich, które cieszyły się dużą frekwencją, także wśród górników, wywierały duży wpływ na kształtowanie się życia religijnego i społecznego. Przeszkadzało to twórcom komunistycznego reżimu, który chciał pokazać się jako władza ludowa, partia robotnicza. Dr Durka wytłumaczył, że Wojtyła uczęszczał regularnie do sanktuarium jasnogórskiego oraz piekarskiego. – Istniała pewna rywalizacja, pewien rodzaj konkurencji między tymi dwoma miejscami, którą w czasach PRL partia komunistyczna i realizujący jej politykę aparat bezpieczeństwa starał się podsycać. (…) Dlatego też bardzo często przebywający na Jasnej Górze kard. Wojtyła pamiętał też o Piekarach i chętnie tam jeździł. Dbał też o to by mieć kontakt z Polakami z różnych środowisk – zaakcentował.

Dr Durka podkreślił, że pielgrzymek stanowych na Jasną Górę było w tamtym czasie znacznie więcej i miały one charakter ogólnopolski, jednak oba sanktuaria odgrywały w czasach PRL istotne role: realizowały społeczną naukę Kościoła i były bardzo ważną alternatywą dla wszędobylskiej propagandy komunistycznej. – Dlatego też wszelkie uroczystości odbywały się pod obserwacją władz partyjnych – podkreślił. Zaznaczył, że do ich zabezpieczenia, nagrywania, fotografowania i czuwania nad tym czy nie zawiązuje się jakiekolwiek forma protestu społecznego, wysyłano setki oddziałów MO, pracowników aparatów bezpieczeństwa i wielu tajnych współpracowników.

Prelegent zauważył, że choć dziś wydaje się to nielogiczne, wówczas uroczystości religijne postrzegano jako konkurencję dla władz państwowych. – Z ambon tych sanktuariów padały słowa, których nie można było usłyszeć w mediach kontrolowanych przez władzę komunistyczną. Świątynie te były więc ostoją wolności, tradycji i wiary – dodał.

Dr Durka powiedział też, że Karol Wojtyła m.in. organizował pielgrzymki na Jasną Górę jako duszpasterz służby zdrowia. Spotkania te podejmowały tematykę religijną i moralną, co nie uchodziło uwagi komunistów. – Na Jasną Górę przybywała młodzież akademicka, nauczyciele, prawnicy i inne grupy zawodowe. Na spotkania z nimi przybywali Prymas Wyszyński jak i metropolita krakowski kard. Wojtyła. To on od 1967 roku interweniował u władz świeckich ws. zatrzymanego przez MO kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, nawiedzającej poszczególne diecezje. Do niego kierowali się ze swoimi problemami biskupi częstochowscy – podkreślił dr Durka. Dodał, że podczas podobnych uroczystości władze komunistyczne sporządzały notatki personalne dotyczące poszczególnych uczestników uroczystości i pielgrzymek, by w przyszłości móc wyciągać wobec nich konsekwencje. Prelegent zaakcentował, że duchowni byli świadomi takiego postępowania i wspierali wiernych w tym doświadczeniu.

Dokumentacja z uroczystości jasnogórskich i piekarskich, zawierająca m.in. wygłoszone kazania, trafiała bezpośrednio do pracowników aparatu komunistycznego. Dokumenty te, wraz ze zdjęciami, znajdują się w archiwum katowickiego IPN.

-Trzeba przyznać, że często najmocniejszą polemikę z władzami podejmowali z jasnogórskiego szczytu właśnie prymas Wyszyński i kard. Wojtyła. Dlatego ich obecność i wypowiedzi skupiały najwięcej uwagi – podkreślił badacz, dodając, że funkcjonariusze poszukiwali między tymi dwoma rysu jakiego konfliktu, by móc to wykorzystać przeciw Kościołowi.

Dr Durka podkreślił, że dokumentów ilustrujących tamte czasy, jest w katowickich archiwach znacznie więcej, a najwięcej z nich dotyczy czasu po ogłoszeniu Karola Wojtyły papieżem. – Są to obszerne teki, materiał jest bardzo bogaty – podsumował, zachęcając do analizy zbiorów.

***

Organizatorem konferencji „Karol Wojtyła w świetle archiwów kościelnych i państwowych” jest toruński Klub Inteligencji Katolickiej. Przewodniczącym komitetu organizacyjnego jest prof. Michał Białkowski, wykładowca Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, historyk i politolog, kierownik zespołu przygotowującego pierwszą pełną, opartą na źródłach, biografię Karola Wojtyły z jego okresu krakowskiego (1938-1978).

Konferencji towarzyszy wystawa fotografii Moniki Dejneko-Białkowskiej „Kraków – miasto Karola Wojtyły”, którą można oglądać w Urzędzie Marszałkowskim.

Warto wspomnieć, że 16 października ukazały się egzemplarze sygnalne pracy zbiorowej pod redakcją prof. Michała Białkowskiego „Karol Wojtyła – Jan Paweł II, człowiek Soboru Watykańskiego II. W 60. rocznicę inauguracji obrad”. Książka zawiera m.in. artykuły naukowe, reprodukcje korespondencji Karola Wojtyły z kard. Stefanem Wyszyńskim oraz bogatą galerię archiwalnych zdjęć wykonanych przez ks. Tadeusza Pieronka, późniejszego sekretarza generalnego Konferencji Episkopatu Polski.

Patronat Honorowy nad konferencją objęli: abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski; bp Wiesław Śmigiel, biskup diecezjalny toruński oraz Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie.