Dr Grajewski: orędzie biskupów polskich do niemieckich stało się inspiracją dla pojednania polsko-ukraińskiego

Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich zainspirowało i stało się ważnym leitmotywem pojednania polsko – ukraińskiego – mówił dr Andrzej Grajewski w wykładzie podczas konferencji zorganizowanej w związku z 60. rocznicą listu biskupów polskich do biskupów niemieckich. Konferencja odbyła się na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu.

– Dialog polsko-ukraiński trwa już od 37 lat. Jego wielką wartością jest to, że trwa. Nie byłoby go, gdyby nie postać Jana Pawła II. On był wychowany w duchu orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich i to on zainspirował biskupów polskich i ukraińskich do dialogu i do wykonania gestów pojednania – mówił dr. Andrzej Grajewski.

Historyk przypomniał, że okoliczności rozpoczęcia tego dialogu były w pewnym sensie podobne do tych, które towarzyszyły powstaniu orędzia sprzed 60 lat. Inspiracja związana była z Rzymem oraz z obchodami millenium chrztu, tym razem millenium chrztu Rusi w 1988 r. Dr Grajewski zwrócił uwagę, że Jan Paweł II na znaczenie pamięci o tym jubileuszu wskazywał już w 1979 r. podczas spotkania z polskimi biskupami.

Do historycznych spotkań doszło z inicjatywy Jana Pawła 8 i 17 października 1987 r, w Polskim i Ukraińskim Kolegium w Rzymie. Były to spotkania polskich i ukraińskich najwyższych dostojników kościelnych, m.in. kard. Józefa Glempa i kard. Myrosława Lubacziwskiego. Z obu stron padły ważne słowa o konieczności pojednania i wyciągnięcia do siebie wzajemnie rąk. Niestety wiadomości o tym spotkaniu z uwagi na cenzurę nie dotarły szerzej do opinii publicznej.

Nowe otwarcie nastąpiło po przełomie politycznym w 1989 r. i po odzyskaniu suwerenności przez Polskę i Ukrainę, która rozpoczęła swój niepodległy byt. Dr Grajewski zwrócił uwagę, że w tamtym czasie w świadomości społecznej panowała niewiedza o problemie. – Na Ukrainie nikt o tym nie wiedział, w Polsce wiedza ta była bardzo ograniczona – mówił historyk. Przypomniał, że Polacy dowiedzieli się o zbrodni Wołyńskiej dopiero po 2000 r. gdy opublikowana została monografia na ten temat autorstwa Władysława i Ewy Siemaszko a także w związku z powstaniem Instytutu Pamięci Narodowej. Milczenie o ludobójstwie na Kresach ostatecznie przerwał film „Wołyń” z 2016 r.

Dr Grajewski mówił o ważnych wydarzeniach związanych z polsko – ukraińskim pojednaniem: przełomowej pielgrzymce Jana Pawła II na Ukrainę, w czasie której papież nawoływał do pojednania a kard. Lubomyr Huzar, zwierzchnik Kościoła greckokatolickiego w imieniu swojej wspólnoty prosił o przebaczenie.  Przypomniał również o obchodach 60 rocznicy zbrodni wołyńskiej, w czasie których prezydent Kwaśniewski mówił o pojednaniu nawiązując do papieża Jana Pawła II a prezydent Kuczma wypowiadał się o zbrodni oraz o prawie do pochowania jej ofiar w sposób najbardziej otwarty i jednoznaczny spośród polityków ukraińskich mówiących o tym i wcześniej i później…

Historyk wspominał szereg spotkań, inicjatyw i aktów pojednania, z udziałem hierarchów kościelnych i polityków. Zwrócił uwagę, że nowy wymiar wzajemnych relacji pojawił się wraz z rosyjską agresją, zaangażowaniem Polski w pomoc walczącej Ukrainie oraz przyjęciem uchodźców.

Zaznaczył, że relacjom polsko – ukraińskim towarzyszą zupełnie inne uwarunkowania niż te, które związane były z relacjami polsko – niemieckimi przed 60 laty. Jak wskazał, nowym elementem jest min. to, że w dialog zaangażowana jest nie tylko wspólnota Kościoła rzymskokatolickiego ale też Kościół greckokatolicki. Podkreślił, że do dziś w dialogu tym nie ma ukraińskich prawosławnych.

Dr Grajewski mówił o tym, że we wzajemnych relacjach wciąż żywe są pewne kwestie zapalne – brak programu ekshumacji ale też wzmocniony na Ukrainie kult formacji, których członkowie odpowiedzialni byli za okrutne mordy na Polakach. – To nie jest prosta sprawa. To jest proces na lata – powiedział dr Grajewski. Podkreślił, że w tym kontekście potrzebne są decyzje polityczne i planowanie na lata współpracy wielu środowisk.