Dr hab. Paweł Kowal: Kościół ma być sumieniem demokracji

– Kościół ma być sumieniem demokracji. Naucza, że nie jest ona prostą wolą większości; oparciem dla niej musi być prawo oraz system wartości uznawany również przez niewierzących – mówił dr hab. Paweł Kowal odnosząc się do nauczania Jana Pawła II nt. demokracji. Prelegent zabrał głos w drugiej części konferencji pt. „Kościół św. Jana Pawła II – niepodległość ducha”, która odbywa się w siedzibie Sekretariatu KEP w Warszawie.

Prelegent, który połączył się z uczestnikami konferencji za pośrednictwem Internetu, zwrócił uwagę na źródła refleksji Jana Pawła II na temat demokracji. Przypomniał, że były to w pierwszym rzędzie jego osobiste doświadczenia totalitaryzmów i tego, jak tego typu systemy potrafią powoływać się na wolę większości.

Mówił również o pedagogice historycznej Jana Pawła II, który wielokrotnie nawiązując do historii, raczej pomijał tradycję II RP i postać marszałka Józefa Piłsudskiego, za to często odnosił się do I Rzeczypospolitej, jej idei demokracji oraz Unii narodów.

Prelegent przywołał też całą tradycję nauczania Kościoła o demokracji i rządach prawa. Podkreślił zdecydowane zerwanie przez Jana Pawła II z koncepcją sojuszu ołtarza z tronem oraz zwrócił uwagę na dojrzałe otwarcie Kościoła przez Jana Pawła II na koncepcję praw człowieka.

Jak podkreślił dr hab. Paweł Kowal, zasadnicze elementy nauczania Jan Pawła II nt. demokracji zawarte są w encyklice „Centessimus annus”, swoistym hymnie radości z rozpadu komunizmu. Jan Paweł II połączył w tym dokumencie ideę demokracji z koncepcją sprawiedliwości społecznej, mechanizmami wolnego rynku i kwestią rozwoju społecznego w warunkach wolności i sprawiedliwości. Nawiązując do tradycji Kościoła zwrócił też uwagę na to, co musi stać u podstaw demokracji. Państwo nie może być obdarzone władza absolutną. Ponad rządami większości muszą być rządy prawa. Poza tym, demokracja musi być oparta na wartościach, zakorzenionych w prawdzie i uznawanych przez wszystkich, również przez osoby niewierzące. „Historia uczy, że demokracja bez wartości łatwo się przemienia w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm” – powiedział Paweł Kowal cytując jedno z bardziej znanych sformułowań zawartych w encyklice.

Odpowiadając na pytanie, czy Kościół w Polsce dziś jest sumieniem demokracji, stwierdził, że tak, o ile potrafi zwracać uwagę na praworządność i powiązanie demokracji z wartościami. Podkreślił też, że w dobie nowych technologii ułatwiających manipulację społecznymi przekonaniami, twierdzenie, że większość może się mylić jest znacznie bardziej niż niegdyś aktualne.