Duchowość dla Warszawy: „Czy sztuka jest do zbawienia koniecznie potrzebna?”

„Czy sztuka jest do zbawienia koniecznie potrzebna?” – to pytanie wybrzmiało podczas kolejnego wykładu z cyklu „Duchowość dla Warszawy”. Gościem spotkania organizowanego przez Akademię Katolicką w Warszawie był biskup prof. dr hab. Michał Janocha, biskup pomocniczy Archidiecezji Warszawskiej i historyk sztuki.

Prelegent zwrócił uwagę na obecność dwóch kwestii w postawionym temacie – zbawienia i sztuki. „Zbawienie – zauważył – to, mówiąc słowami niewidomej dziewczynki, taki stan, kiedy kocham, jestem kochany i to się nigdy nie skończy”. Natomiast sztuka może być ujmowana na różne sposoby, poprzez różne definicje – profesor Władysław Tatarkiewicz ułożył ich aż 150. Biskup Michał postawił to pytanie słuchaczom wykładu, którzy na kartach mogli zapisać swoje własne rozumienie terminu „sztuka”. Odnosząc się do tych odpowiedzi, prelegent wyjaśniał różne aspekty tej dziedziny, uwzględniając też zróżnicowane sposoby rozumienia piękna. Wyjaśniając tę wielopłaszczyznowość, odniósł się do subiektywnej i obiektywnej definicji piękna św. Augustyna: „piękne jest to, co się nam podoba”, lub „podoba nam się to, co jest piękne”.

Przedstawiając przykłady najwcześniejszych dzieł ludzkiej twórczości, biskup Michał postawił pytanie o cel sztuki, odróżniając ją od kiczu i techniki. Sztuka, to coś właściwe człowiekowi, rzeczywistość przetworzona przez ludzką wrażliwość w sposób niepowtarzalny, wyraz duszy człowieka obdarzonego talentem. Jest jednocześnie wyrazem swoistego napięcia, bólu, tęsknoty, a nawet zranienia, które rodzą się w człowieku. I właśnie z tego bólu – jak poetycko ujął to ks. Stanisław Pasierb – wytryska życie, czyli sztuka. Stąd sztuka posiada w sobie swoisty wymiar paschalny, ujawnia najgłębszy sens ofiary, której ceną są ludzkie arcydzieła. Ból, tęsknota czy duchowe przeżycie rodzi w człowieku to poruszenie, które staje się początkiem dzieła. A dzieło to następnie może również poruszać i inspirować odbiorcę.

Prelegent zauważył szczególną łączność pomiędzy sztuką a liturgią, którą nazwał „największym dziełem sztuki”, a Boga – najwyższym Artystą – Artifex (por. Hbr 11,10). Człowiek, umieszczony między aniołami a zwierzętami, z racji na swoją duchowo-cielesną strukturę otrzymał powołanie do wszelkiej twórczości. „To jest wyraz naszego podobieństwa do Boga, to czyni nas człowiekiem” – zauważył. Dokonując analizy wybranych obrazów, biskup Michał wyjaśnił również zasadność wykonywania obrazów religijnych, czy generalnie sztuki sakralnej, przywołując również problem ikonoklazmu. 120 lat „wojny” z obrazami doprowadziło do zrozumienia sensu tej sztuki. Cześć oddawana Bogu poprzez obrazy wynika z tajemnicy wcielenia, i polega na tym, by poprzez obraz „zobaczyć to, czego nie widzą oczy”. W tym sztuka przypomina rzeczywistość sakramentalną.

Po wykładzie prelegent odpowiadał na pytania słuchaczy.

Akademia Katolicka zaprasza na następny wykład z cyklu „Duchowość dla Warszawy”, który odbędzie się w auli Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi 15 stycznia. Wykłady z tego cyklu są dostępne na kanale YouTube Akademii Katolickiej w Warszawie.

Galeria zdjęć (14 zdjęć)