Dysertacja papieża Leona XIV rzuca światło na jego rozumienie papieskiej posługi

Kilkadziesiąt lat przed wyborem na papieża, Leon XIV – jako augustianin o imieniu Robert Prevost – opracował teologiczną wizję władzy kościelnej i wspólnoty, która dziś pozwala wyciągnąć wnioski na temat jego stylu przywództwa jako głowy Kościoła katolickiego.

Jego praca doktorska na temat „Urząd i autorytet lokalnego przeora w Zakonie św. Augustyna””, przedłożona Papieskiemu „Angelicum” w Rzymie w 1987 r., do tej pory cieszyła się niewielkim zainteresowaniem, a dotyczy fundamentalnych kwestii życia kościelnego. Według amerykańskiego portalu katolickiego „National Catholic Register”, praca kładzie szczególny nacisk na wzajemne oddziaływanie między charyzmatem duchowym, prawem kościelnym i przywództwem wspólnotowym.

W centrum rozprawy znajduje się konkretna forma przywództwa we wspólnocie religijnej. Ówczesny ojciec Prevost argumentuje, że władza w Kościele nie opiera się na kontroli, ale na służbie. Przeor – jako przywódca najmniejszej jednostki życia kościelnego – ucieleśniał formę przywództwa, która charakteryzowała się słuchaniem, dialogiem, współodpowiedzialnością i posłuszeństwem woli Bożej.

Uderzające jest ścisłe odniesienie do prawa kanonicznego: ojciec Prevost podkreśla, że życie kościelne ma strukturę zarówno duchową, jak i prawną. Nie stawia porządku Kościoła w opozycji do wolności, ale postrzega prawo jako konkretną formę, w której można żyć łaską i wspólnotą.

Zasada synodalności – mocno podkreślana za pontyfikatu jego poprzednika papieża Franciszka – również nie jest w rozprawie pominięta, a raczej rozumiana w sposób jasno ustrukturyzowany: Procesy decyzyjne powinny odbywać się w dialogu, ale w ramach uregulowanych form i odpowiedzialności. Według o. Prevosta urząd przełożonego zasadniczo polega na posłuszeństwie Bogu i uważnym rozeznawaniu Jego woli – zawsze w porozumieniu ze wspólnotą. Nie widzi on sprzeczności między synodalnością a strukturą. Oznacza to, że rozeznanie wymaga formy. Dialog wymaga reguł. Rolą przełożonego nie jest zawieszanie prawa w imię miłosierdzia, lecz jego interpretowanie i stosowanie w sposób sprawiedliwy i z miłością.

W rozprawie cytowane są kluczowe źródła, takie jak prawo kanoniczne z 1983 r., Reguła św. Augustyna i wypowiedzi papieża Jana Pawła II, który jest kilkakrotnie przywoływany jako autorytet, na przykład w przemówieniu do augustianów w 1982 r, w którym podkreślił wzajemne oddziaływanie między powołaniem duchowym a konstytucją kościelno-prawną. Papież z Polski przypomniał, że ich tożsamość kształtowana jest nie tylko przez Regułę św. Augustyna, ale także przez podstawę prawną daną im przez Kościół: „Wasz Zakon… ma świętą Matkę Kościół za fundatora swojej rzeczywistości prawnej”. Dla ojca Prevosta nie jest to sprzeczność, lecz zbieżność: charyzmat duchowy Augustyna i instytucjonalny autorytet Kościoła wspólnie określają, co znaczy przewodzić. Wezwanie Papieża – „działajcie tak, aby to, czym Kościół jest w ogólności, mogło stać się prawdą w każdej z waszych wspólnot” – staje się swego rodzaju przesłaniem. W tym świetle autorytet jest zawsze eklezjalny: przyjmowany, kształtowany i przeżywany dla dobra komunii.

Jednym z najbardziej odkrywczych elementów pracy jest zakończenie. Główny nacisk w całej pracy został wyraźnie i celowo położony na aspekty prawne urzędu i obowiązków przeora. Autorytet w Kościele nie polega na dominacji czy kontroli, lecz na służbie i komunii. Jak pisze o. Prevost: „Urząd Przeora w Zakonie nie jest urzędem władzy, lecz braterskiej miłości; nie zaszczytem, ​​lecz obowiązkiem; nie panowaniem, lecz służbą”.

Zatem rozprawa o. Prevosta przedstawia wizję Kościoła nie jako hierarchii dowodzenia, lecz jako wspólnoty wspólnot, połączonych władzą, która jest jednocześnie prawna i duszpasterska, duchowa i instytucjonalna. To połączenie duchowości i struktury wydaje się również charakteryzować obraz samego siebie – papieża Leona XIV. Dla niego Kościół jest „wspólnotą wspólnot”, wspieraną przez władzę, która jest zaangażowana w dobro wszystkich – lokalnie i uniwersalnie.

Obszerna bibliografia rozprawy podkreśla podwójne zakorzenienie obecnego papieża w tradycji augustiańskiej i kościelnym prawie i tradycji. Oprócz klasycznych teologów i prawników kanonicznych, o. Prevost cytuje również dokumenty soborowe Soboru Watykańskiego II oraz źródła patrystyczne.