Ekumenizm Jana Pawła II

Dążenie do przywrócenia jedności chrześcijan było jednym z priorytetów pontyfikatu Jana Pawła II. W poświęconej ekumenizmowi encyklice „Ut unum sint” wyraził on przekonanie, że „jeżeli chrześcijanie, pomimo podziałów, będą umieli jednoczyć się coraz bardziej we wspólnej modlitwie wokół Chrystusa, głębiej sobie uświadomią, o ile mniejsze jest to wszystko, co ich dzieli, w porównaniu z tym, co ich łączy”.

Sensacją tego dokumentu był apel Ojca Świętego do chrześcijan innych wyznań, aby razem z nim zastanowili się, jak ma sprawować posługę papieską, aby nie dzieliła, ale jednoczyła wyznawców Chrystusa. W tym samym 1995 roku Jan Paweł II wydał list apostolski „Orientale lumen”, w którym ukazywał bogactwo tradycji, duchowości i liturgii chrześcijańskiego Wschodu. „Grzech naszego podziału jest bardzo ciężki – napisał w liście. – Czuję, że istnieje potrzeba, by wzrastała nasza wspólna gotowość do podporządkowania się Duchowi, który wzywa nas do nawrócenia, do przyjęcia i uznania drugiego z braterskim szacunkiem, do podejmowania nowych, odważnych gestów, zdolnych ocalić wszelką pokusę rezygnacji. Odczuwamy potrzebę osiągnięcia wyższego stopnia jedności, niż ten, który już zdobyliśmy”.

Spotkania z przedstawicielami innych Kościołów należały do programu prawie wszystkich papieskich pielgrzymek. Niektóre z nich miały rys wybitnie ekumeniczny. W 1979 r. Jan Paweł II odwiedził honorowego zwierzchnika prawosławia Dimitriosa I w Stambule w Turcji. Trzy lata później był w Canterbury, u prymasa anglikańskiego Roberta Runcie, i w siedzibie Światowej Rady Kościołów w Genewie. Odwiedzał też kilkakrotnie ojczyznę Reformacji – Niemcy, pojechał do krajów skandynawskich, w których protestantyzm jest religią dominującą. Przez 20 lat pontyfikatu nie mogła natomiast dojść do skutku wizyta w kraju o większości prawosławnej. Wreszcie w 1999 r. Jan Paweł II przyjechał do Rumunii, potem przyszła kolej na Grecję, Ukrainę, Gruzję, Bułgarię. W Egipcie był u papieża Kościoła koptyjskiego. W Armenii w 2001 r. domem Ojca Świętego stała się na kilka dni rezydencja katolikosa Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, a na ołtarzu jego katedry Biskup Rzymu sprawował katolicką Mszę św.

Zwierzchnicy i duchowni różnych Kościołów byli też wiele razy przyjmowani przez papieża w Watykanie. Niejednokrotnie ofiarowywał swym rozmówcom kielich i patenę – na znak pragnienia wspólnie odprawianej Eucharystii. Wizyty te stanowiły nieraz okazję do podpisania wspólnych deklaracji wieńczących osiągnięte porozumienia w dialogu teologicznym między Kościołami. Bardzo ważne były deklaracje chrystologiczne ogłoszone wspólnie z przywódcami Kościołów: ormiańskiego i asyryjskiego. Okazało się bowiem, że przez 1500 lat niesłusznie uważaliśmy je za heretyckie, posądzając o to, że zaprzeczały bóstwu Chrystusa. Obok ogłoszonej w 1999 r. katolicko-luterańskiej deklaracji o usprawiedliwieniu stanowiły one największe osiągnięcia dialogu międzykościelnego za pontyfikatu Jana Pawła II.

Nie wszystkie jednak ekumeniczne zamierzenia udało mu się zrealizować. Nie doszło do planowanego przez papieża spotkania zwierzchników Kościołów chrześcijańskich u grobu Chrystusa w Jerozolimie. Nie odbyło się kilkakrotnie zapowiadane spotkanie z prawosławnym patriarchą Moskwy i Wszech Rusi Aleksym II.

Przywrócenie jedności chrześcijan nie dokonało się za życia Jana Pawła II, choć jak mało kto papież z Polski do niej się przyczynił.

Paweł Bieliński