Europejskie Stowarzyszenia Rodzinne

Europejska Federacja Stowarzyszeń Rodzin Katolickich (FAFCE) po raz pierwszy w swej historii spotka się w Warszawie 16 i 17 kwietnia br. Reprezentuje ona organizacje rodzinne z 15 krajów Europy. Debaty dotyczyć będą, m. in. polityki rodzinnej w różnych krajach Europy oraz zaangażowania organizacji pozarządowych w tej sferze.

Przykład Francuski

Francuska polityka rodzina bardzo często przedstawiana jest jako modelowa. Jest rezultatem ponad stuletniej działalności stowarzyszeń rodzinnych w tym kraju.

Stowarzyszenia Rodzin Katolickich we Francji powstały w wyniku procesu rozdziału Państwa od Kościoła i ostrych ustaw laicyzacyjnych, na początku XX w. W takiej sytuacji narodziły się stowarzyszenia ( np. Francuskie Tygodnie Społeczne)i Stowarzyszenie Rodzin Katolickich. Stawiały sobie za cel wdrażanie nauki społecznej Kościoła i szukanie praktycznych sposobów jej realizacji. Chodziło m.in. o prawo do wychowania uwzględniającego naukę Kościoła. Stowarzyszenia rodzin katolickich stworzyły ogólnokrajową sieć i działają na wszystkich szczeblach administracji. Zajmują one bardzo poważne miejsce na mapie stowarzyszeń rodzinnych liczących we Francji 8 tys. stowarzyszeń. Stowarzyszenia te reprezentują różne grupy rodzin. Obok wyznaniowych, uwzględniają specyfikę zawodową, np. rodziny rolnicze czy rodziny z osobą niepełnosprawną, osoby samotnie wychowujące dzieci, itp.

Francja to kraj prekursorski we wprowadzaniu rozwiązań prorodzinnych. Zaczęło się jeszcze przed pierwszą wojną światową od indywidualnie wprowadzanych zasiłków rodzinnych na dzieci w poszczególnych przedsiębiorstwach. Zasiłki miały wyrównywać trudniejszą sytuację pracownika mającego dzieci i tego, który takich obciążeń nie posiada. Po pierwszej wojnie wprowadzono zniżki kolejowe dla rodziny od trójki dzieci. Cała rodzina, łącznie z rodzicami, płaci mniej o 30% przy trójce dzieci, 40% przy czwórce dzieci, aż 75% mniej przy większej ich ilości. Od piątki dzieci zniżka przysługuje rodzicom do końca życia. I to rozwiązanie utrzymuje się niezmiennie od prawie 100 lat! Potem przyszły darmowe wejścia do muzeów, rozprzestrzenione obecnie na całą zachodnia Europę. Wreszcie karta dużej rodziny z ogromną listą obniżek dla rodzin wielodzietnych. W ostatnich latach rozszerzono ją na rodziny ubogie z mniejszą liczbą dzieci.

UNAF Krajowe Zjednoczenie Stowarzyszeń Rodzinnych zrzesza wszystkie działające we Francji stowarzyszenia rodzinne (również katolickie) i ma za zadanie reprezentowanie interesów rodzin wobec najwyższych władz państwowych. Aby to było możliwe w 1945 stowarzyszenia rodzinne zostały uzbrojone w statuty dające im prawa i obowiązki i zapewniające subwencje państwowe w celu wywiązywania się z powierzonych zadań.

Formami aktywności stowarzyszeń rodzinnych są m. in.:
– Uczestniczenie w dorocznych spotkaniach Wysokiej Rady ds. Rodziny. Każdy rok przynosi inny ważny temat,
– Uczestniczenie i obradach parlamentu i senatu i stała współpraca z nimi jak również stałą współpraca z ministerstwami,
– Uczestniczenie i zabieranie głosu w Radzie Ekonomicznej, Społecznej i Ochrony Środowiska.

Pola działania stowarzyszeń rodzinnych to:
– System zasiłków rodzinnych jako wyraz sprawiedliwości i solidarności,
– Łączenie obowiązków rodzinnych i zawodowych,
-Sytuacja mieszkaniowa,
– Kształcenie, pomoc w zatrudnieniu,
-Rodzina i jej sytuacja ekonomiczna,
– Ubóstwo i wykluczenie,
– Zdrowie,
– Prawo do życia w rodzinie,
– Emerytury,
– Dostęp do nowych technologi

Niemcy

Stowarzyszenie Rodzin Niemieckich działa od 1922 roku jako jedno z pierwszych organizacji obywatelskich. Potem powstały stowarzyszenia ewangelickie i katolickie oraz samotnych rodziców i rodziców różnych narodowości.

Belgia

Aktywne są dwa bardzo liczne stowarzyszenia. Osobno flamandzkie i walońskie. Początkowo działały jako stowarzyszenia rodzin wielodzietnych, a obecnie reprezentują wszystkie rodziny. Stowarzyszenia te wydają np. ogólnopaństwową kartę zniżek dla rodzin – zależnych od liczby dzieci.

Włochy i Hiszpania

Oba te kraje utworzyły krajowe forum rodziny, zrzeszające szereg stowarzyszeń i ruchów i są przedstawicielem rodzin wobec władz. Organizują masowe wystąpienia w sprawach istotnych dla rodzin.

Węgry

Największy w Europie ruch rodzin wielodzietnych. Stowarzyszenie NOE działające od 1987 roku zrzesza 20 tysięcy członków w 300 oddziałach! Prowadzi bardzo szeroką działalność prawną, ekonomiczną, kulturalną i badawczą.

Szwecja

Stowarzyszenie Haro grupujące rodziców chcących odzyskać prawo wyboru do osobistego zajmowania się dziećmi, równości również w zakresie ochrony praw kobiet rezygnujących z pełnego zatrudnienia na rzecz obowiązków domowych i prawo dziecka do czasu spędzanego w rodzinie.

Europejskie federacje stowarzyszeń rodzinnych

Pomimo że rodzina należy do kwestii nie podlegających prawodawstwu unijnemu, to jej znaczenie jest coraz mocniej akcentowane w Europie, a decyzje podejmowane w Brukseli mają bezpośredni wpływ na jej losy. Dostrzega to wyraźnie szereg stowarzyszeń rodzinnych starających się wnieść widzenie problemów społecznych z punktu widzenia poszczególnych rodzin.

COFACE (Confederation of Family Organisations in the EU – Konfederacja Stowarzyszeń Rodzinnych w UE)

Najszerszą federacją stowarzyszeń rodzinnych jest COFACE, stawiające sobie za cel obronę interesów każdej rodziny. Jest organizacją pluralistyczną grupująca ponad 50 rożnych stowarzyszeń. Nie próbuje definiować rodziny, ale szukać rozwiązań dotykających potrzeb wszystkich rodzin, ale i rodzin w specyficznych sytuacjach. Takich jak rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi, mniejszości narodowych, samotnych rodziców Polityka rodzinna to przecież nie tylko wspieranie samych rodzin, ale tworzenie środowiska gdzie rodziny mogą wybierać, gdzie maksymalnie podkreśla się godność rodziny.

FAFCE (Fédération des Associations Familiales Catholiques en Europe – Federacja Stowarzyszeń Rodzin Katolickich w Europie)

Federacja stowarzyszeń katolickich, obchodziła nie dawno dwudziestolecie swojej działalności. Od dwóch lat ma swoją stałą siedzibę w Brukseli przy Konferencji Episkopatów Europejskich. Po pięciu latach bycia obserwatorem Polska przystąpiła do FAFCE poprzez akces Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia i Przymierza Rodzin oraz później Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus” (na statusie obserwatora).

ELFAC (The European Large Families Confederation – Europejska Konfederacja Rodzin Wielodzietnych) została formalnie ukonstytuowana w Lizbonie 27 marca 2004 r., zrzeszając Związki Dużych Rodzin z całej Europy. Pomysł stworzenia ELFAC powstał w trakcie I Europejskiej Konferencji Dużych Rodzin, która miała miejsce w 2002 r Madrycie. Spotkanie założycielskie ELFAC miało miejsce przy okazji II Europejskiej Konferencji Dużych Rodzin w Lizbonie w 2004 r.

Głównym celem ELFAC jest promowanie i popieranie wartości, jakie reprezentuje rodzina oraz uzyskanie prawnej ochrony rodzin wielodzietnych w całej Europie. Nie domaga się specjalnych praw dla rodzin wielodzietnych, ale sprawiedliwego traktowania. Chce żeby wszyscy mogli mieć tyle dzieci, ile chcą, bez dyskryminacji i z takimi samymi szansami. Pragnie przekonywać władze i społeczeństwo, że duże rodziny to nie problem, że duże rodziny to rozwiązanie. Dla promowania wyznawanych wartości ELFAC organizuje konferencje i seminaria oraz wydaje szereg publikacji. W skład federacji wchodzi w chwili obecnej 17 krajów w tym od momentu powstania w 2007 ZDR 3+.

FEFAF (Fédération Européenne Des Femmes Actives Au Foyer – Europejska Federacja Osób Aktywnych w Domu)

Obserwatorem i uczestnikiem prac w Brukseli jest również FEFAF, Europejska Federacja Osób Aktywnych w Domu Tegoroczne walne zgromadzenie przedstawicieli odbywało się w Warszawie. FEFAF jest federacją osób aktywnych w domu, a więc za przestrzeń swojej pracy widzących dom i obowiązki opiekuńcze. W ramach ewolucji rynku pracy, coraz mniej jest zauważana praca w domu, pomimo, że według obliczeń ekonomistów ma 30% -50% wkładu w PKB. Nie jest mimo to uwzględniana w rachunkach ekonomicznych i często w rozwiązaniach systemowych. Podział pracy był jednym z elementów postępu, wobec tego powstaje pytanie dlaczego wyklucza się pracę wychowawczą, opiekuńczą rodziców. FEFAF podejmuje te zagadnienia.

W Polsce we współpracy z FEFAF powstał ciekawy raport „ zrobione-zapłacone”. W wieczerniku br.w ramach roku wolontariatu w Brukseli miała miejsce konferencja o „pracy niewidzialnej”, podkreślająca jej ogromne znaczenie i nieodzowność.

WFO (World Family Organisation- Światowa Organizacja Rodzin)

W Europie działa również sekcja Światowej Organizacji Rodzin, której przewodniczącą jest dłuższy czas Brazylijka, która w latach 70-tych studiowała w Polsce. W 2007 roku miał miejsce w Warszawie międzynarodowy szczyt WFO Polskim organizatorem była Jolanta Kwaśniewska. Były też zaproszone polskie stowarzyszenia typu Barka, ATD Czwarty Świat, a więc pomagające osobom znajdującym się na marginesie społeczeństwa. Z ramienia Polski członkiem WFO jest Krajowe Centrum ds Aids Jest to chyba jedyny przypadek afiliowania tego typu instytucji do Światowej Organizacji Rodzin. Na tle wystąpień ministrów innych krajów mówiących o osiągnie ciach w zakresie infrastruktury, mieszkalnictwa, dostępu do wody smutno słuchało się polskich wystąpień. Wpisywały się w rozumienie polityki rodzinnej adresowanej do sytuacji wymagających pomocy socjalnej, a nie jako tworzenie podstaw zdrowego i sprawiedliwego społeczeństwa.

Rodzina i stowarzyszenia rodzinne w Unii Europejskiej

Słowo rodzina nie pojawiło się do tej pory w żadnym z traktatów: Rzym, Maastricht, Amsterdam, Nicea. Pada jedynie w tekstach Parlamentu Europejskiego. Karta Praw Podstawowych jest jedynym tekstem przywołującym rodzinę w następującym brzmieniu: “Ochrona rodziny jest zapewniona na gruncie prawnym, ekonomicznym i społecznym”.

W ramach prezydencji narodowych kolejne kraje podejmują inicjatywy w zakresie polityki rodzinnej. W 2007 Prezydencja Niemiecka powołała Przymierze dla Rodziny, gdzie indziej tłumaczone jako Europejskie Porozumienie na Rzecz Rodzin. Przymierze to ma za zadanie stworzyć stałą formę wymiany dobrych rozwiązań sprzyjających rodzinie. Jedna z formuł jest stworzenie strony internetowej Europe Alliance for Family, zbierającej dane i rozwiązania funkcjonujące w poszczególnych krajach, zmiany w zakresie prawa, statystyki, informacje o konferencjach, badaniach itd. Inną z formuł są okresowe spotkania ministrów do spraw rodzin. Wiele krajów ma bowiem osobne ministerstwa rodziny. Niektóre przekazują te zagadnienia Ministerstwom Pracy i Spraw Socjalnych co jest również przypadkiem Polski. Każdy kraj ma też deleguje po trzech ekspertów ds. rodziny.

Prezydencja czeska zwróciła uwagę, że nasze kraje pamiętają czasy gdy 30% dzieci było w żłobkach a 90% w przedszkolach i nie chcą do tych czasów powracać. Zauważyli, że jest to możliwe do zrealizowania jedynie przy przymusie finansowym to znaczy z wycofaniem środków finansowych dla osób wybierających sprawowanie osobistej opieki nad dziećmi

Prezydencja belgijska zorganizowała konferencję ”Rodziny Europy” postulując ogłoszenie roku 2014 rokiem rodziny.

Ciekawe jest prześledzenie protokołów z posiedzeń europejskich ministrów ds. rodziny. Polska ogranicza się do jednego tematu: godzenie ról zawodowych i rodzinnych. Okazuje się, że inne kraje mają dużo szerszą inwencję w tych sprawach. Są to kwestie bezrobocia młodzieży, coraz późniejszego usamodzielniania się, trudności napotykane w zdobyciu odrębnego mieszkania, co ma wpływ na zakładanie rodzin. Tym tematom towarzyszą konkretne rozwiązania W Hiszpanii był referowany program usamodzielniania się mieszkaniowego, wspomagania w robieniu prawa jazdy jako czynnika sprzyjającego zatrudnieniu.

Inicjatywą i projektem sprzed kilku lat było stworzenie programu „Family Platform UE”. Był to projekt badawczy zbierający istniejące badania dotyczące rodzin. Do uczestniczenia w tym projekcie zaproszone zostały wszystkie stowarzyszenia rodzinne.

Jednym z ciekawych prezentowanych w ramach Family Platform materiałów był raport Światowego Ruchu Matek MMM. Ukazał on wybory matek w zakresie godzenia pracy zawodowej i obowiązków rodzinnych. W świetle zebranych danych, jedynie 11% kobiet chce kontynuować pracę zawodową po urodzeniu dziecka. 25% chciałoby w pełni poświęcić się rodzinie, pozostałe godzić bezkonfliktowo pracę i dom, w pełni oddając się pracy zawodowej dopiero po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.

Trzeba podkreślić, ze europejski wskaźnik zatrudnienia kobiet mających dzieci do lat trzech waha się wokół 30%, w sytuacji gdy w Polsce przewyższa średnią zatrudnienia. Badania te korelują z obliczeniami prof. Adama Kurzynowskiego. W latach 80-tych po wprowadzeniu płatnego urlopu wychowawczego tylko 8% kobiet nie skorzystało z niego. Podobnie w Finlandii wprowadzenie prawa do płatnego urlopu wychowawczego w 2003 r. uchroniło kraj od kryzysu.

Komisja Europejska razem z Przymierzem dla Rodziny, powstałym w ramach Prezydencji Niemieckiej w UE, zorganizowała 12 października 2011 roku seminarium ”Przyszłość rodzin”. Seminarium zgromadziło w Brukseli 127 uczestników i prelegentów z różnych krajów. Byli wśród nich członkowie rządów, uniwersytetów, stowarzyszeń, federacji, instytutów naukowych oraz członkowie Komisji Europejskiej. Myślę, że jest to ciekawa forma wspólnego szukania dobrych rozwiązań dla przyszłości rodziny i rozwiązywania problemów z którymi wszyscy się zderzamy.

W ostatnich latach w związku z kryzysem demograficznym pojawia się cała gama tematyki pod hasłem „care”- opieka. Chodzi o ułatwianie opieki sprawowanej w domu, jako rozwiązania najlepszego i najtańszego, ale też ze zwróceniem uwagi na możliwości odpoczynku dla osoby opiekującej się. Bardzo ciekawy referat przedstawiła holenderka zaprzeczająca schematowi, mówiącemu iż osoby starsze są ciężarem dla młodszego pokolenia. Jest wręcz przeciwnie – pomoc starszych idzie od pokolenia emerytów do pokolenia dorosłych dzieci, łącznie z pomocą finansową. Natomiast potrzeba opieki pojawia się późno i rzadko dotyka sfery finansowej.

Przyszłość polityki rodzinnej w Unii Europejskiej

Sytuacja demograficzna i kryzys gospodarczy przyczynia się do szerszego poszukiwania odpowiedzi w rozwiązaniach wzmacniających rodziny. Rodzina jest postrzegana jako najskuteczniejszy czynnik zabezpieczenia społecznego. Czy musimy podejmować kwestię definicji rodziny. Bardzo ważny wydaje się w tym względzie wyrok Trybunału Praw Czł owieka w Strasburgu w sprawie komórek do sztucznego zapłodnienia. Chroni on naturalną potrzebę człowieka, aby wiedział kto jest jego matką i ojcem. Jak ważna jest to sprawa ukazują nam poszukiwania tych osób, którym tej wiedzy zabrakło. I dla mnie jest to ważną przesłanką do definicji rodziny.

Wydaje się, że nieodzowny jest dialog miedzy stowarzyszeniami rodzin i politykami realizującymi zadania polityki rodzinnej. Skuteczna polityka rodzinna rozwija się w krajach, gdzie rodziny biorą na serio możliwość artykułowania swojego zdania.