Filaret wycofał swój podpis pod dokumentem likwidującym jego Kościół

Filaret (Denysenko), będący formalnie „honorowym patriarchą” utworzonego 15 grudnia 2018 Prawosławnego Kościoła Ukrainy (PKU), nie jest już sygnatariuszem podpisanego wówczas dokumentu o rozwiązaniu dwóch innych Ukraińskich Kościołów Prawosławnych: Patriarchatu Kijowskiego (UKP PK) i Autokefalicznego (UAKP). Właśnie z ich połączenie powstał PKU, który od 6 stycznia ub.r. jest autokefaliczny (niezależny).

„Patriarcha kijowski i całej Rusi-Ukrainy Filaret wycofał swój podpis pod postanowieniem tzw. soboru lokalnego UKP PK z 15 grudnia 2018. Na to postanowienie powołują się urzędnicy Ministerstwa Kultury Ukrainy, odmawiając państwowej rejestracji decyzji soboru lokalnego UKP PK z 20 czerwca 2019, która unieważniła postanowienie (…) z 15 grudnia 2018” – głosi oświadczenie służby prasowej UKP PK z 10 stycznia.

W swym liście na ręce ministra kultury, młodzieży i sportu Ukrainy Wołodymyra Borodianśkiego „honorowy patriarcha” PKU zaznaczył, że konstytucja i inne przepisy dopuszczają takie odwołanie podpisu. Jego zdaniem jest to możliwe w przypadku „pogorszenia się sytuacji prawnej obywateli Ukrainy, korzystających z prawa do wolności sumienia w Patriarchacie Kijowskim”. Odtąd jego podpis pod dokumentem z 15 grudnia 2018 jest już „nieważny” – podkreślił hierarcha, który pod koniec stycznia skończy 91 lat.

Na soborze zjednoczeniowym 15 grudnia 2018 w Kijowie w obecności przedstawicieli Patriarchatu Konstantynopolskiego delegaci obu wspomnianych Kościołów (a także kilku biskupów Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego) rozwiązali je i powołali do życia Prawosławny Kościół Ukrainy. Jego zwierzchnikiem został niespełna 40-letni wówczas metropolita Epifaniusz (Dumenko). Dokument likwidujący oba Kościoły podpisali m.in. ich zwierzchnicy: Filaret z ramienia UKP PK i metropolita Makary, stojący na czele UAKP. 6 stycznia 2019 nowo powstały Kościół otrzymał z rąk patriarchy Konstantynopola Bartłomieja w Stambule tomos (dekret) o autokefalii. W uznaniu zasług Filareta dla starań o niezależność prawosławia ukraińskiego nadano mu niespotykany w światowym prawosławiu tytuł „patriarchy honorowego”, ale bez możliwości kierowania Kościołem.

Wkrótce okazało się jednak, że takie rozwiązanie nie zadowala sędziwego hierarchy i zaczął on podważać decyzję o samorozwiązaniu swego Patriarchatu (który, podobnie jak UAKP, nie był formalnie uznawany za kanoniczny przez światowe prawosławie). 14 maja 2019 Filaret oświadczył, że jego Kościół nadal istnieje, a on sam pozostaje jego czynnym zwierzchnikiem. W odpowiedzi na to w 10 dni później Synod PKU udzielił pełnego poparcia swemu zwierzchnikowi, metropolicie Epifaniuszowi, który następnie ogłosił 29 maja dekret uznający za nieważne wszelkie dokumenty wydane w imieniu „wspólnoty religijnej pod nazwą UKP PK” po 30 stycznia 2019 r.

20 czerwca Filaret oznajmił, że zwołany przezeń synod Patriarchatu Kijowskiego unieważnił decyzję o likwidacji UKP PK i wznowił jego działalność. W 4 dni później Synod PKU postanowił, że odtąd wszystkie parafie i klasztory Patriarchatu Kijowskiego są podporządkowane nowemu Kościołowi. 5 grudnia w PKU poinformowano o zakończeniu procedury „likwidacji organizacji religijnej pod nazwą «Patriarchat Kijowski Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego»”.

PKU przypomniał ponadto, że Filaret jako „patriarcha honorowy” ma dożywotnie prawo do mieszkania i korzystania z zespołu budynków, należących dawniej do UKP PK oraz do sprawowania nabożeństw w kijowskim soborze św. Włodzimierza (dawna katedra UKP PK).